FOTOGRAFISCHE RESULTATEN
Robert Smallegange (Leeuwarden) |
Rijk-Jan Koppejan (meer) (Middelburg) |
Marcel Kanon, Riana Jongema en Lars de Ruijter (Lelystad) |
Marco Lamers (Nijverdal) |
Lauri Kangas (Caledon, Ontario, Canada) |
Lauri Kangas (Caledon, Ontario, Canada) |
Lauri Kangas (Caledon, Ontario, Canada) |
Hans Roos |
Norbert Schmidt (meer) (Haarlem) |
Ben de Vries (Den Haag) |
Jimmy Westlake (Steamboat Spring, CO, USA) |
Bill Mulligan Batavia, NY, USA |
Bill Mulligan Batavia, NY, USA |
Jim Fakatselis (Huntington, NY, USA) |
Joan en zoon Adam Jaekel (Milford, PA, USA) |
Jay Edwards (Maine, NY, USA) |
Sterbedekking! Jo Smeets (Maastricht) |
Sterbedekking! Jo Smeets (Maastricht) |
Guido Tweepenninckx (Kortenberg, België) |
David Fraser (Alberta, Canada) |
David Fraser (Alberta, Canada) |
Monique Schavemade (Zoetermeer) |
Jenny Valk (Zoetermeer) |
Ole Nielsen (Rijswijk) |
Rudy Poppelaars (Breda) |
Robert Kater (Zandvoort) |
F. Naberman (Groningen) |
Jolanda den Outer (Schiedam) |
Mario Egthuijsen (Hoogerheide) |
Mario Egthuijsen (Hoogerheide) |
Michiel Berger (Alkmaar) |
Henk Bril (Nieuwstadt) |
Martijn Gnirrep (Amsterdam) |
Cees Hillen (Zonnemaire) |
Darrell Sutton (USA) |
Darrell Sutton (USA) |
Kate Saunders (Ohio, USA) |
WEBCAST
Webcast verzorgd door Volkssterrenwacht Copernicus (Haarlem, Nederland) |
Webcast verzorgd door Volkssterrenwacht Mira (Grimbergen, België) |
Bij een maansverduistering trekt de maan door de schaduw van de aarde. Er ontbreekt een ‘hap’ uit de volle maan en die wordt steeds groter totdat de maan volledig door de donkere aardschaduw is ‘opgeslokt’. De maan is dan niet helemaal onzichtbaar, maar straalt nog met een donkere, oranje-rode gloed. Vanaf de maan gezien is namelijk een oranje-rode ring om aarde te zien: het licht van alle zonsondergangen en zonsopkomsten op onze planeet.
De totaal verduisterde maan straalt met een oranje-rode gloed. |
Het verloop van de maansverduistering is in de onderstaande figuur afgebeeld. Daarbij zijn de volgende momenten van belang. Om 00.32 u. treedt de maan de donkere kernschaduw van de aarde binnen. Vanaf dat moment ontbreekt links bovenaan een steeds groter wordend stuk van de maan. Om 02.06 u. is de maan totaal verduisterd. De totale verduistering duurt tot 02.31 u. Daarna valt er weer zonlicht op de linker benedenrand en ontstaat een steeds groter worden maansikkeltje. Om 04.04 uur heeft de maan de aardschaduw verlaten en schijnt weer de gewone, fel door de zon beschenen vollemaan aan de hemel.
De maansverduistering kan met het blote oog worden gevolgd. Maar het verschijnsel is nog indrukwekkender door een verrekijker. Wie de maansverduistering door een echte telescoop wil bekijken kan dat doen bij een van de publiekssterrenwachten. Sommige zijn tijdens de verduistering geopend. Zo is Volkssterrenwacht Copernicus te Haarlem (Nederland) geopend vanaf 20.00 uur en verzorgt dan een avond over deze en andere verduisteringen. Als het weer totaal niet meewerkt, gaat Copernicus rond 23.00 uur dicht; als het enigszins redelijk blijkt te zijn blijft de sterenwacht open totdat het geen zin meer heeft.
Volkssterrenwacht Mira te Grimbergen (België) is evenals de andere Vlaamse Volkssterrenwachten 's nachts geopend voor het publiek. Bij Mira gaan de deuren open van middernacht tot 04.30 u. en de webcast zal in principe dezelfde uren volgen. ook wordt gehopt de bijschaduwverduistering te kunnen tonen voor en na de eigenlijke maaneclips.
"Ook de zaterdagavond is er van alles te doen in Vlaanderenland," schrijft Philippe Mollet van Volkssterrenwacht Mira. "Dit wegens de 'Nacht der duisternis'. In veel gemeentes wordt dan in samenwerking met natuurverenigingen en amateurastronomen allerhande nachtwandelingen en waarneemsessies gehouden, terwijl men zoveel mogelijk openbare verlichting tracht gedoofd te krijgen."
Volgens de Franse astronoom Danjon (1890-1967) zou de helderheid van de totale verduistering afhangen van de 11-jaarlijkse zonnevlekkencyclus. Kort na een minimum aan zonnevlekken zouden de verduisteringen zeer donker zijn, om dan in de loop van de volgende jaren geleidelijk in helderheid toe te nemen. Dit zou zo doorgaan tot vlak voor het volgende zonnevlekkenminimum, waarna de verduisteringen weer heel donker zouden beginnen.
Nu is de dichtheid van de aardatmosfeer boven een hoogte van circa 200 km afhankelijk van de zonnevlekkencyclus. In jaren met veel zonnevlekken (1957, 1968, 1979, 1989 en verwacht rond 2000) is die groter dan in jaren met weinig zonnevlekken (1964, 1976, 1986, 1995). Dat werd al kort na de lancering van de eerste kunstmanen vastgesteld aan de hand van de wrijving die deze objecten ondergingen tijdens hun omloop om de aarde. Toch is het moeilijk voorstelbaar dat de hoge aardatmosfeer zóveel extra zonlicht zou afbuigen. Bovendien: hoe ontstaat dan de abrupte overgang van zeer heldere naar zeer donkere verduisteringen ten tijde van het zonnevlekkenminimum?
Veel waarschijnlijker zijn de helderheidsverschillen van 'aardse' oorsprong, zoals veel stof in onze atmosfeer door vulkaanuitbarstingen. Maanden na de uitbarstingen van de vulkanen Krakatau (1883), Mont Pelée (1902), Gunung Agung (1963), El Chichón (1982) en Pinatubo (1991) volgden totale maansverduisteringen die zeer donker, of voor het blote oog zelfs volkomen onzichtbaar waren. Daarom kan iedere maansverduistering voor een verrassing zorgen!
Natuurlijk heeft zo'n Danjon-schatting alleen waarde als ook rekening wordt gehouden met de hoogte van de maan boven de horizon en de doorzichtigheid van de lucht.
In- en uittreden van kraters tijdens de maansverduistering
Intrede Krater of berg Uittrede 00.40 Aristarchus 03.09 00.41 Harpalus 03.22 00.43 Bianchini 03.23 00.45 Riccioli 02.51 00.47 Grimaldi 02.51 00.48 Kepler 03.07 00.50 Plato 03.33 00.51 Pytheas 03.21 00.51 Pico 03.32 00.53 Timocharis 03.26 00.55 Piton 03.35 00.55 Copernicus 03.18 00.57 Billy 02.53 00.59 Autolycuas 03.35 01.00 Aristoteles 03.43 01.01 Eudoxus 03.42 01.08 Manilius 03.36 01.09 Endymion 03.53 01.10 Menelaus 03.40 01.15 Plinius 03.44 01.16 Campanus 02.58 01.17 Vitruvius 03.49 01.17 Dionysius 03.38 01.24 Proclus 03.55 01.26 Censorinus 03.45 01.29 Taruntius 03.53 01.33 Messier 03.52 01.35 Tycho 02.59 01.36 Goclenius 03.47 01.40 Langrenus 03.54
Voor elke verduistering vermeldt de tabel het tijdstip van het maximum van de totaliteit (in UT: Universal Time, ofwel Wereldtijd; in de periode van wintertijd moet hier één uur, en in de periode met zomertijd twee uur worden bijgeteld), en de duur van de totale fase in uren en minuten. De hoogte van de maan geldt voor het maximum van de totaliteit en is berekend voor midden-Nederland (52°00' NB, 05°30' OL). De verduisteringen van 2010 en 2022 zijn vermeld doordat het begin van hun totale fase nog plaatsvindt boven de horizon.
Totale maansverduisteringen tot en met 2030
Jaar datum maximum tot.duur hoogte (UT) (u.min.) (°) 2003 16 mei 03.39 58 1 2003 9 november 01.18 24 47 2004 4 mei 20.30 1.20 10 2004 28 oktober 03.04 1.20 31 2007 3 maart 23.21 1.10 44 2007 28 augustus 10.35 1.32 2008 21 februari 03.27 52 29 2010 21 december 08.16 1.14 -3 2011 15 juni 20.11 1.42 1 2011 10 december 14.31 56 2014 15 april 07.48 1.16 2014 8 oktober 10.52 1.02 2015 4 april 12.03 24 2015 28 september 02.47 1.18 24 2018 31 januari 13.32 1.22 2018 27 juli 20.23 1.38 6 2019 21 januari 05.13 1.08 21 2021 26 mei 11.20 24 2022 16 mei 04.11 1.28 -3 2022 8 november 10.59 1.24 2025 14 maart 06.58 1.02 2025 7 november 18.11 1.24 10 2026 3 maart 11.36 1.02 2028 31 december 16.50 1.12 10 2029 26 juni 03.24 1.44 0 2029 20 december 22.38 56 59
Uit de tabel is op te maken dat de verduistering van 9 november 2003 zich onder veel betere omstandigheden voordoet dan de twee maansverduisteringen van volgend jaar. Het zal zelfs tot 3 maart 2007 duren voordat er weer een maansverduistering onder vergelijkbare omstandigheden te zien is. Daarna wordt de situatie voor onze streken nog slechter, totdat op 20 december 2029 weer een totale verduisterde maan hoog aan de hemel prijkt.
Carl Koppeschaar