TOTALE MAANSVERDUISTERING
WOENSDAGAVOND 15 JUNI - DONDERDAG 16 JUNI 2011


Fotografische resultaten:



Jacob Kuiper maakt deze opname vanaf het KNMI in De Bilt. Hij schrijft: "Vanaf het KNMI in De Bilt, kwamen de opklaringen op het goede moment. Al op het moment van maanopkomst was de hemel tot praktisch op de horizon onbewolkt. Maar... zelfs met de binoculair was er tot ongeveer 22.45 MEZT geen maan te zien. Het contrast met de hemelachtergrond was niet groot genoeg. Daarna ging het beter en heb ik een paar plaatjes tijdens de totaliteit kunnen schieten. Toen kwam een wolkenveld de zaak toch weer verstoren. De maan klom te hoog boven de horizon en verdween achter de wolkenbank, om er pas, vanuit De Bilt, weer achter vandaan te komen tot de gedeeltelijke fase ook al weer voorbij was. Al met al dus deels succes."
Zie ook:




Beeld van de live webcast door
Bareket Observatory in Israël om 22.12 u.


Beeld van de live webcast door
SLOOH op Cyprus om 22.47 u.


Beeld van de webcast door
ServiAstro in Barcelona, Spanje.


Live webcasts van de totale maansverduistering:

De weersvooruitzichten:

Heel belangrijk is hoe het weer vanavond wordt. Zonder gaten in het wolkendek immers geen zicht op de maansverduistering. Meteoroloog Jacob Kuiper is zo vriendelijk de weersvooruitzichten nauwgezet voor ons in het oog te houden.

De weersverwachting door Jacob Kuiper:

Update 21.15 u.:

"De allerlaatste update voor vanavond.

De opklaringszone die nu over westelijk Nederland tot in centraal Belgie ligt, schuift verder oostwaarts. Het meest bewolkt en langdurigst geheel bedekt zal het noordoosten van Nederland blijven. In het westen van Belgie is ondertussen toch al wat meer bewolking binnen gedreven en ook boven Noord Frankrijk (Lille en omstreken) schuift een meer gesloten wolkendek richting de Belgische grens. Ook Zeeland zal met een toename in de bewolking gedurende de eclips te maken krijgen. De hogere bewolking die nu nog boven de oostelijke Ardennen zit, schuift langzaam verder naar Duitsland door maar zal toch een belemmering blijven vormen voor een goed zicht op de lage zuidoostelijke hemel. Datzelfde geldt in iets minder mate ook nog voor het oosten van Noord-Brabant, Gelderland en Overijssel. Ik hoop dat de verwachtingen iets hebben bij kunnen dragen aan een planning voor het waarnemen van de eclips en ik hoop dat ieder er zoveel mogelijk van kan genieten."

Update 18.30 u.:

"De modeluitvoer die voor vanavond een scherpe zone met opklaringen, juist in de periode van de eclips, over de Benelux berekende, doet dat in de nieuwste uitvoer nog steeds.

Intussen zijn ook de actuele satellietbeelden een goed bruikbaar middel om te zien of de modellen het ook echt zo goed berekenen. Het blijkt dat de gebieden die nu in de modellen een forse bedekkingsgraad laten zien, vrij goed tot erg goed met de satellietbeelden overeenstemmen. De aangevoerde lucht is nu nog tamelijk vochtig en boven Nederland en Belgie zijn vanmiddag nog enkele buien ontstaan. Die buien sterven in de komende uren uit en tijdelijk wordt de aangevoerde lucht ook wat droger en daarmee doorzichtiger.

Boven het westen van Belgie, het uiterste zuidwesten van Zeeland en het stuk Noordzee ten westen van Zuid Holland is nu een brede, vrijwel wolkenvrije zone te vinden. Het is die zone, die zich met de bovenstroming naar het noordoosten verplaatst en waaraan we de opklaringen voor de eclipsperiode moeten koppelen.

De verplaatsing van die wolkenvrije zone gaat gestaag, maar zal voor het oosten van Nederland in het eerste deel van de eclipsperiode (tussen 22 en 23 uur MEZT) toch problemen opleveren. Mede door het feit dat de maan in de zuidoostelijke hemelstreek staat, zal men in oostelijk Nederland, dan nog met veel bewolking rekening moeten houden. Pas na 23 uur lijken de opklaringen ook daar dan verder op te dringen, zodat misschien het laatste deel van de eclips toch nog gevolgd kan worden.

Voor het westen en midden van Nederland ben ik optimistisch. Ik denk dat we daar toch nog wat langer van de eclips kunnen meepakken. Voor Belgie ligt de zaak nog iets anders. Actueel (18 uur MEZT) zit er nog een vrij dikke wolkenband met zijn meest westelijke begrenzing van Tournai naar St Niklaas. Die band loopt verder door naar het oosten en de opklaringen boven de westkust komen in de eclipsperiode tot bijna aan de oostelijke Ardennen. Echter in West-Belgie komt vanaf 21 uur mogelijk al weer nieuwe bewolking de kust binnen. Daar kan het dus een probleem worden om het latere deel van de eclips te zien, maar het begin is er, omdat alles aan de zuidoostelijke hemel plaats vindt, waarschijnlijk nog wel te volgen."

11.30 u.:

"Gisteren waren de modelberekeningen ook al op positief en nu wordt dat beeld nog eens bevestigd. Als het loopt zoals de modellen nu berekenen, dan blijven we tot vanavond 20 uur MEZT nog met behoorlijk wat bewolking zitten, deels frontaal en deels convectief (ontstaan door aanwarming van de lucht overdag). Na acht uur vanavond stort die convectieve bewolking in en lost vrijwel geheel op.

Boven het Kanaal en de Britse Eilanden nadert intussen een actief koufront met buien. Dat front bereikt onze omgeving echter pas na middernacht. Het geeft mogelijk een extra duwtje (op grootschalige atmosferische bewegingen) om nog wat extra bewolking in de middelbare niveaus juist op te lossen boven de Benelux.

Zowel ECMWF als het in Nederland in gebruik zijnde HIRLAM-mode laten daardoor eigenlijk een mooi gebied met redelijke wat opklaringen zien dat zich tussen 21 en 24 uur MEZT over de Benelux uitspreidt. Rond 22 uur, als de totaal verduisterde maan boven de horizon komt, zou het uiterste (noord)oosten van Nederland misschien nog wel last hebben van wolkenvelden, maar die trekken verder door naar Duitsland.

Na middernacht begint de bewolking vanuit het westen volgens de berekeningen weer snel toe te nemen, met de nadering van de buien."

Waarnemingsplaatsen:

Nederland:
België:


Totale maansverduistering te donker om te zien?

Drie vulkaanuitbarstingen bedreigen maansverduistering

In de nacht van woensdag 15 op donderdag 16 juni 2011 vindt een totale maansverduistering plaats. Vanuit Nederland is alleen het tweede gedeelte van de eclips zichtbaar. Helaas speelt het begin zich onder de horizon af.

Ongeveer zo zal de totaal verduisterde maan te zien zijn: laag boven de zuidoostelijke horizon en in de nog lichte avondschemering.

De gedeeltelijke fase van maansverduistering begint om 20.23 u. en de totale fase om 21.22 u. Op beide tijdstippen is het bij ons nog dag, want de zon gaat pas om 22.01 onder. Iets voor zonsondergang, om 21.54 u., komt de volledig verduisterde maan op. Omdat de maan nog slechts een zwak, rood licht weerkaatst, zal die opkomst alleen te zien zijn bij kraakhelder weer en een vrij uitzicht over de zuidoostelijke horizon.



Een prachtige foto van de totale maansverduistering van 3-4 maart 2007, gemaakt door Marco Verstraaten (Twisk, Noord-Holland).

Naarmate de zon langer onder is, wordt ook de schemering donkerder (al wordt het in de zomermaanden bij ons nooit helemaal nacht). Om 22.13 u. vindt het maximum van de totale fase plaats en staat de maan 6 graden boven de horizon. Om 23.03 u.staat de maan al 11 graden boven de horizon. Op dat moment eindigt de totale fase en komt aan de linker maanrand het zonlicht weer tevoorschijn. Steeds groter wordt de zonbeschenen 'sikkel', totdat de maan om 00.02 u. helemaal uit de schaduw is en weer 'vol' aan de hemel schijnt. Tot 01.01 u. is nog wel sprake van een bijschaduwverduistering Maar daar is niet veel bijzonders aan te zien.



De totale maansverduistering van 15-16 juni 2011. Het verloop van de maansverduistering is in de figuur afgebeeld. Daarbij zijn de volgende momenten van belang. Om 19.25 u. treedt de maan de bijschaduw van de aarde binnen (P1). Om 20.23 u. treedt de maan in de donkere slagschaduw van de aarde (U1) en om 21.22 u. is de maan totaal verduisterd (U2). Dit is allemaal nog niet te zien omdat de maan bij ons nog onder de horizon staat. Bij het maximum van de totaliteit (om 22.13 u.) staat de maan al wel boven de horizon (Greatest). Om 23.03 u. is te totaliteit ten einde (U3). Daarna groeit de maan weer aan en is vanaf 00.02 u. weer ' vol' (U4). De oostelijke rand van de maan blijft dan nog een heel klein beetje fletser dan de westelijke rand. Dat is omdat de maan zich nog in de bijschaduw bevindt. Om 01.01 u. is dat voorbij en is het weer helemaal ' volle maan'. Illustratie: Fred Espenak/NASA Goddard Space Flight Center.

Het is jammer is dat de totale fase van deze maansverduistering in de avondschemering plaatsvindt. Totale maansverduisteringen zijn altijd een prachtig schouwspel vanwege de zwakke, oranje-rode gloed die de maan nog weerkaatst. Dat is afkomstig van het rode deel van het zonlicht dat door onze dikke aardatmosfeer wordt afgebogen. Vanaf de maan is namelijk een oranjerode ring om de aarde te zien: het licht van alle zonsondergangen én zonsopkomsten, afkomstig van de zon die achter de aarde schuilgaat.



Vanaf de maan gezien wordt de zon door de aarde verduisterd.

Meer naar het oosten en zuiden op aarde, zoals in het Midden-Oosten, Afrika, India, Indonesië en Australië, is de zon al langer onder en kan men 's nachts genieten van de verduistering.

Het zichtbaarheidsgebied van de totale maansverduistering. In Zuid-Afrika is de waarnemingssituatie ideaal. De maan staat daar 's nachts hoog aan de hemel. Illustratie: Fred Espenak/ NASA Goddard Space Flight Center.

De aarde gezien vanaf het centrum van de maan ten tijde van het maximum van de totaliteit.

Vulkanen kunnen roet in het eten gooien

Een belangrijke vraag is nog of de totale fase van de maansverduistering dit keer te zien zal zijn. Ten eerste gaat het om een zeer diepe eclips. De maan trekt bijna door het centrum van de aardschaduw, waar het minste zonlicht naar wordt afgebogen. Ten tweede kan een totale maansverduistering donkerder worden als zich veel stof in de aardatmosfeer bevindt. De maansverduistering van 9 december 1992 was bijvoorbeeld zeer donker, doordat de vulkaan Mount Pinatubo op de Filippijnen zeer actief was. Op 21 mei j.l. barstte de vulkaan Grimsvötn op IJsland uit, waarbij as en zwaveldioxide tot 20 km hoogte werd uitgestoten. Dat zweeft voor een deel nog in de stratosfeer, waardoor ook deze maansverduistering roder en donkerder kan worden dan normaal.

Satellietbeeld van de aswolk van de IJslandse vulkaan Grimsvötn op 23 mei 2011, 11.49 u. UT (Bron: Eumetsat)

Verder is in Chili de vulkaan Puyehue-Cordón Caulle actief. Op dit moment is de uitgestoten as al helemaal in Tasmania terechtgekomen. Daar zijn inmiddels (prachtig gekleurde zonsondergangen te zien.

De aswolk van de Chileense vulkaan Puyehue-Cordón Caulle. NASA image by Jeff Schmaltz MODIS Rapid Response Team, NASA-GSFC.

Ook in Afrika is het op dit moment raak. Al drie dagen lang blaast de Nabro in Eritrea as in de lucht en is het vliegverkeer in de naburige landen ontregeld.

De stratovulkaan Nabro in Eritrea barstte op 12 juni 2011 uit. NASA image by Jeff Schmaltz MODIS Rapid Response Team, NASA-GSFC.

Ook uitgestrekte wolkengebieden kunnen voor donkerder eclipsen zorgen. De Fransman André-Louis Danjon (1890-1967) heeft daarom een helderheidsschaal opgesteld voor maansverduisteringen. Deze Danjonschaal kent vijf gradaties: L = 0: Zeer donkere eclips. De maan is bijna onzichtbaar, vooral bij het centrale deel van de kernschaduw. L = 1: Donkere eclips, grijze of bruinachtige kleur; details op het oppervlak zijn nauwelijks zichtbaar. L = 2: Donkerrode of roestkleurige eclips, met een zeer donker centraal deel van de kernschaduwen een relatief heldere rand. L = 3: Steenrode eclips, met een heldere of geelachtige rand. L = 4: Zeer heldere, koper-achtige rode of oranje-achtige eclips, met een zeer heldere blauw-achtige rand.

Het schatten van de helderheid van de maaneclips wordt het best met het blote oog gedaan of met kleine telescopen of verrekijkers. Het is ook nuttig om een schatting te maken bij het begin of bij het einde van de totaliteit en tijdens het maximum van de eclips. Op die manier is een idee te krijgen van de variaties in kleur en helderheid in de verschillende delen van de schaduw.

Tijdens het maximum ligt de noordelijke maanrand 22,3 boogminuten af van de rand van de aardschaduw en de zuidelijke maanrand 54,2 boogminuten. Het noordelijke gedeelte van de maan is vermoedelijk helderder dan het zuidelijk gedeelte dat dieper in de schaduw ligt.

De totaal verduisterde maan bevindt zich in het sterrenbeeld Slangendrager (Ophiuchus) 8° ten noordwesten van de heldere sterrenwolken van de Melkweg in de Boogschutter (Sagittarius). Gebruik de zichtbare sterren voor magnitudeschattingen. Antares (m = +0.92) bevindt zich 15° ten westen van de maan, Arcturus (m = -0.05) staat 55° ten noordwesten en Altair (m = +0.77) 46° ten noordoosten van de maan.

Fotoverslag

Gaat u foto's maken van de eclips? Stuur de beste gelukte (maximaal 3!) voor plaatsing naar maaneclips(at)astronet.nl.

Uittreden van maankraters

Wie over een telescoop van minimaal 60 mm opening beschikt, kan zich verdienstelijk maken door het meten van de tijdstippen waarop de middelpunten van sommige kraters op de maan uit de donkere aardschaduw treden. Deze tijdstippen moeten tot circa 6 seconden nauwkeurig gemeten worden. Voor de verduistering van vandaag volgen hier de voorspelde tijdstippen voor de intrede van enkele goed herkenbare kraters op de maan.

Tijdstip           Krater

23.05              Riccioli
23.06              Grimaldi
23.09              Aristarchus
23.13              Kepler
23.20              Plato
23.20              Copernicus
23.28              Aristarchus
23.30              Tycho
23.36              Endymion

Sterbedekking in Azië

In een deel van Azië wordt tijdens de maansverduistering de ster 51 Ophiuchii (magnitude +4,8) bedekt. In Thailand, Cambodja en Vietnam is deze bedekking achter de totaal verduisterde maanrand zelfs rakend.

Eerstvolgende totale maansverduistering

Op 10 december 2011 vindt weer een totale maansverduistering plaats. Hiervan zal bij ons alleen het einde van de gedeeltelijke verduistering, dus niet de totaliteit, te zien zijn. De eerstvolgende totale maansverduistering die helemaal bij ons kan worden worden waargenomen, vindt plaats op 28 september 2015.

De tabel hieronder bevat alle totale maansverduisteringen tot en met 2030. Sommige zijn niet waarneembaar vanuit onze streken. Het is bij ons dan dag en de maan (die immers vol is en dus recht tegenover de zon aan de hemel staat) staat onder horizon. In een dergelijk geval ontbreekt een waarde bij de kolom 'hoogte'.

Voor elke verduistering vermeldt de tabel het tijdstip van het maximum van de totaliteit (in UT: Universal Time, ofwel Wereldtijd; in de periode van wintertijd moet hier één uur, en in de periode met zomertijd twee uur worden bijgeteld), en de duur van de totale fase in uren en minuten. De hoogte van de maan geldt voor het maximum van de totaliteit en is berekend voor midden-Nederland (52°00' NB, 05°30' OL). Bij de verduistering van 2022 vindt het begin van de totale fase nog net boven de horizon plaats.

Totale maansverduisteringen tot en met 2030


Jaar  datum            maximum   tot.duur   hoogte
                   	 (UT)     (u.min.)      (°)


2011  15 juni       	20.13       1.41      	 1
2011  10 december  	14.31         56
2014  15 april      	07.48       1.16
2014   8 oktober    	10.52       1.02
2015   4 april      	12.03         24
2015  28 september 	02.47       1.18    	24
2018  31 januari    	13.32       1.22
2018  27 juli       	20.23       1.38     	 6
2019  21 januari   	05.13       1.08     	21
2021  26 mei        	11.20         24
2022  16 mei        	04.11       1.28     	-3
2022   8 november   	10.59       1.24
2025  14 maart      	06.58       1.02
2025   7 november   	18.11       1.24    	10
2026   3 maart      	11.36       1.02
2028  31 december  	16.50       1.12    	10
2029  26 juni       	03.24       1.44     	 0
2029  20 december  	22.38         56    	59

Organisatie

Deze pagina wordt verzorgd door:


Carl Koppeschaar


MEER INFORMATIE


Totale maansverduistering van 15 juni 2011:

Nederlands:

Engels:


Algemene informatie:


Publiekssterrenwachten:


Eerdere pagina's over eclipsen en planeetovergangen:



Word griepmeter




Reken mee met ABC