5 september 2023 (Laatste aanpassing 12 september 2023)   nog niet

Hamers zijn er dus in vele soorten en maten. Een belangrijk onderscheid bij verschillende soorten en typen hamers is: waar is de kop van gemaakt? Ik heb hier de materialen die ik tegenkwam opgenomen met wat uitleg over voor– en nadelen.

(*) Zowel bij de uitleg over ijzer/staal als bij de uitleg van kunststoffen/plastics ben ik gestopt het dieper en dieper uit te zoeken. Het zijn geconstrueerde verzamelnamen met honderden, zo niet duizenden chemisch – en fysiek verschillende vormen van zowel staal als plastic. De grote lijn, er zijn grote en kleine verschillen, klopt als een bus, de rest is mogelijk erg makkelijk over één kam geschoren.


aluminium


Pas in 1886 kon aluminium een beetje behoorlijk geproduceerd worden. Je kunt het winnen uit een Bauxiet–mijn. Het heeft fantastische eigenschappen en is goed recyclebaar. Het is een witmetalen geleider, roest niet, oxydeert, maar vormt dan direct ook een ondoordringbare beschermlaag. Het is een derde van het gewicht van staal, vonkt niet, laat zich in vorm dwingen of gieten. Ideaal dus. Het wordt alleen wel zwakker van verhitten. En is niet erg vaak te buigen.
En dan komen we op de wat minder fantastische kant van aluminium. Dat recyclebaar valt in de praktijk nog tegen (komt niet genoeg terug). De winning is zeer energie–intensief. En, ook niet onbelangrijk: je houdt meren vol arsenicum en kwik over in landen waar de lokale bevolking uit is gedreven. De hele productie en daarmee de hele stof heeft dus zo z´n schaduwkanten en duurzaam is niet helemaal het juiste woord.
Uit 4 ton bauxiet wordt 2 ton aluminiumoxide gemaakt, waaruit weer 1 ton aluminium wordt geproduceerd. Aluminium krijg je ook als legering.
Recyclen zou wel de beste optie zijn. De benodigde winningsenergie van aluminium uit bauxiet bedraagt 155 MJ/kg, maar de herverwerkingsenergie bedraagt slechts 5% daarvan. Het materiaal kent verder nagenoeg geen degeneratie en is voor praktisch 100% herbruikbaar.


Hamerkoppen van aluminium zijn licht en zachtig. Dat kan handig zijn bij fijn werk “behoedzame slagen bij montagewerk” en deuken in plaatwerk, het is zachter dan ijzer, nèt zachter dan koper en véél lichter – al kan aluminum met de minste legeringstoevoeging natuurljik ook direct nèt harder zijn dan koper –, harder dan plastic en leer. Roest niet. Aluminium hamers geven geen smaak af. Aluminium laat zich (blijkbaar) vrij goedkoop gieten.


bot


Bot is been van een dier (mens). Bot is goed te bewerken en er is genoeg aanwezig. Je kunt er, eigenlijk net als bij steen vooral goed zachtere materialen mee slaan. Bot kan op harde materialen splinteren of chippen. Als je kunt kiezen uit steen of bot om als hamer te gebruiken kom je vaak eerder op steen uit, of een soort knotsachtig ding van hout. Tenzij je geen hout hebt en slecht bij steen kan (poolcirkel).

Hamers van bot. Ik denk aan muziekinstrumenthamers misschien. Ik kan me niet voorstellen dat in walvisvaartgebieden niet ook hamers van (walvis)bot hebben bestaan. Maar ik heb er niet veel hamers van gevonden. Ze zijn er wel, hamers van bot, in grote getale, en dichter bij dan je misschien denkt. Levende hamers zelfs!


brons


Brons is een legering van koper en tin en is donkerder van kleur. Deze combinatie maakt het metaal harder en sterker. Modern brons bestaat uit om en nabij 90% koper en 10% tin. Brons is harder dan koper door de toevoeging van tin, maar nog steeds goed te bewerken. Brons kun je goed vormen en uithameren zodat het hard wordt.

Bronzen hamers zijn zwaar en hard. Ze worden eigenlijk alleen toegepast bij de bewerking van diamanten. Engels: bronze. Want pas op dat ze daar messing brass noemen.


chroom


Omdat chroom een goede weerstand tegen corrosie heeft en goed te bewerken valt, wordt het vaak gebruikt om gereedschappen van te maken. Met name de legering met vanadium is dan populair. Maar het verchromen gebeurt ook vaak. Er een laagje chroom op aanbrengen. De laag die er metalig uitziet is hard, glad, glanzend en hygiënisch. Wat je ermee slaat of wrijft wordt er niet vies van. Die is er op de ondergrond (metaal) opgeelectrolyseerd. Vooral toch ook tegen verval en voor het zicht. Netjes lastige vormen goed verchromen is duur. Maar op grote schaal makkelijke vormen verchromen zal wel meevallen.

Hamers met chroom staan in de keuken of moeten glad en roestvrij zijn voor goedkoop.


diamant


Hardste materiaal. Duur. Ik meen mij te herinneren dat er, voor het maken van de grootste druk op aarde, in een heel klein kamertje van een paar mm³ een zuiger met een dekseltje op geperst werd. Dat dekseltje krijgt het daarbij zo zwaar te verduren dat “gewone” diamanten niet sterk genoeg bleken om de druk te leveren. Daarvoor werden gesynthetiseerde diamanten gebruikt waarbij alle oneffenheden op moleculair niveau er uit waren gehaald. Die waren nog sterker dan diamanten en haalden de hoogste druk wel. (Of misschien beter geformuleerd: haalden een hogere druk. Ik vind het hele verhaal trouwens aan alle kanten nog erg rammelen. Noem eens wat. Waar is dat kamertje dan van gemaakt? Misschien zoek ik het nog eens op als ik me er aan blijf ergeren.)

Maar als hamer heb je er dan weer niets aan. Ik weet het niet helemaal zeker, maar ik vermoed dat ze versplinteren bij slagkrachten. Ze zijn meestal ook niet zo heel groot. Indrukwekkend zijn ze wel.


gietijzer


Het is een gegoten staalsoort. Om precies te zijn: ijzer, koolstof (1,8 – 4,3– wt% C)[1], mangaan en silicium wordt in vormen gegoten voor de fabricage van gietijzeren objecten. Het wordt vervaardigd door omsmelting van ruwijzer samen met cokes (kooks) en kalk in een koepeloven, inductieoven of trommeloven. Het heeft een ruw oppervlak. Het buigt (bijna) niet. Het breekt. Het kan niet erg goed tegen trekkrachten, het kan scheuren, roesten en het is bros. Het breukvlak ziet er zelfs bros uit.
De meeste dingen van gietijzer zijn, om ze wat stevigheid te geven (tegen die trekkrachten) overdadig dik uitgevoerd. Fout gebruik van de gietijzeren tool kan het direct breken en vernietigen. Maar, als je de mal op orde hebt is het maken van een kop niet erg duur en en gaat het wel snel.

Er zijn vrij weinig hamers om mee te hameren van gietijzer. En daar moet je dus niet fout mee slaan! Tenzij als vatting voor de eigenlijke kop of baan en dan is het geen probleem.


glow–in–the–dark


Het is het verschijnsel dat een stof na te zijn belicht in het donker nog een poos blijft nalichten. Fosforescentie. Als atomen overgaan van een hogere naar een lagere energietoestand, wordt er soms licht uitgestraald. Dit gebeurt wanneer energierijke elektronen vanuit een aangeslagen toestand naar een baan met een lagere energie rond de atoomkern springen. De energie die hierbij vrij komt, wordt door het elektron uitgezonden als een foton, dus als elektromagnetische straling.
Het is een prachtig plaatje hiernaast van een prachtige tattoeage, maar ik vermoed dat dat met blacklight is. Dat is anders dan nagloeien na "zichtbaar" licht.

Hamers met glow–in–the–dark gebruik je als je in nood bent in het donker, of met Día de Muertos. (Zou je de hamer alleen maar kunnen vinden in het donker met een UV-lamp, was de nood al geschied eer je hem vond. Fosforiscentie op zonlicht, dat is hem.)


goud\zilver


Goud en zilver zijn edelmetalen. Ze oxideren slecht. Ze hebben zeer specifieke fysieke, monetaire en spirituele eigenschappen. Er zijn overigens geen eigenschappen bij die ideaal zijn voor hamers.

Ik zou niet teveel mee slaan met gouden of zilveren hamers. Die hamers die van goud of zilver zijn, zijn daar ook niet voor. Ze zijn voor een rituele slag en één taakje.


hout


Je kunt wat mij betreft kijken naar de houtsoort, naar de oorsprong (de plaats in de boom), en de naar kant van de baan van de hamer.

houtsoort:
(van een forum) Als je kijkt in een winkel bij van die grote palenhamers (bedoel je die) kijkt zijn de koppen van iepen.
Ik heb er een met de kop van haagbeuken, uit een stuk met veel zijtakken, die is ook niet stuk te krijgen.
Voor een kloppertje voor houtsnijden voldoet eigenlijk elke harde houtsoort, eiken, robinia, esdoorn, lijsterbes, iepen – alles wat je kan vinden.
Piet Groe… zei: Azijnhout is een bijnaam voor steeneiken (Quercus ilex, holly oak), terwijl steenbeuk een bijnaam is voor haagbeuken – 2 heel verschillende bomen. Wel allebei hard hout, dat wel. Steeneiken ken ik van de Arnhemse Fijnhouthandel, haagbeuken groeit gewoon in Nederland. Laatst bewerkt: 22 apr 2016.
Ik maak soms verlijmde hamers. De steel uit een mooie houtsoorten zoals bv gevlamd esdoorn en dan de kop uit "iets hards" … Dat kan echt van alles zijn… Bovengenoemde soorten zijn super maar ook de exoten zijn goed bruikbaar zoals bv jatoba
Haagbeuk (steenbeuk) werd gebruikt voor (molen)raderen en heiblokken, essen dempt de slag in de hand.

Hout is geen hout. Je kunt niet alle hout even goed gebruiken. Het is fijn als het niet steeds versplintert of breekt en al te gek vervormt. Soms raadt men voor kloppers azijnhout aan voor hardsteen, palmhout voor zandsteen en beukenhout voor kalksteen.
Azijnhout heeft niks met Azijn te maken! Het is botanisch een Eikensoort, van een altijd groenblijvende Eikenboom. Door de grote hardheid wordt het ook wel Steeneiken genoemd. Het hout komt uit korte en dunne bomen wat betekent dat Azijnhout alleen in kleine afmetingen beschikbaar is. Het hout is erg hard en vast - en bijna niet te splijten.
Palmhout heeft ook niks met Kokosnoten te maken! Het is afkomstig van een ook hier wel aangeplante loofboom buxus (Buxus sempervirens), die ook wel bekendstaat als buksboom of palmboompje. Het hout is geel van kleur, zwaar, zeer dicht, fijn van structuur en nerf. Het is goed bewerkbaar en zeer fijn af te werken.
Beuken zal wel haag- of steenbeuken zijn. In Amerika, Japan, en Australië zullen het met andere houtsoorten zijn. Hard en voorradig is zo te zien het devies.
Goed, dat was dan de houtsoort.

Waar uit het hout?
Want stel je hebt een een kubus hout. Op twee kanten zie je de jaarringen goed. Dat zijn de kopse kanten. Is het een stuk uit het midden van de boom (kernhout) of wat meer aan de buitenkant (spinthout).
Een boom kan ook recht doormidden (radiaal), of juist precies niet recht door midden (tangentiaal) gezaagd zijn. Doet dat wat? Tangentiaal in plaats van radiaal (midden door kern) voorkomt zo te zien dat de stralen die in hout zitten helemaal doorlopen (tegen splijten dus). Ja, het doet wat. Je wilt tangentiaal gezaagd stuk. Kernhout is het meestal wat donkerder en zwaarder hout in het binnenste van de boom. Spinthout zit dicht onder de bast tot aan kernhout. Kernhout is duurzamer (wat is dat?) dan spinthout. Dit komt mede omdat spinthout door de plaats in de stam niet is afgesloten voor schimmels en bacteriën. In sterkte doet spinthout niet onder aan kernhout. Zo te horen zou ik kernhout kiezen voor een hamerkop.

En wat kun je het beste als slagkant (baan) gebruiken? Ik weet dat je een honkbalknuppel zo vasthoudt dat je de bal hopelijk op de nerven van een zijstuk (niet recht door midden, tagentiaal) van kernhout raakt.
Terug naar de kubus. Voor mijn gevoel is de kopse kant het hardst. En splijt ook het eerst, of daar sla je het snelst een splinter af. Alleen op grond van mijn middelbare school honkbalervaring zou ik denken dat je op een tangentiaal deel op de nerf wil slaan. En de laatste kant zal dus het meest flexibel zijn. Maar ik kan me lelijk vergissen. De kracht die zorgt dat een knuppel breekt is zeker niet die waarop een hamerkop onbruikbaar wordt. Praktisch is het onhandig de slagkant van een knuppel de kopse kant van het hout te maken. Op de kubus zijn er 3 (keer twee vlak ertegenover) verschillende fysieke vlakken met eigen eigenschappen.

Wat wil je bij een houten hamer? Zware soepele slag, kop onverwoestbaar, fijn in de hand. Bij die ronde kloppers sla je op alle kanten behalve de kopse, misschien maakt de richting niet echt uit, alleen de houtsoort. Wie het weet mag het zeggen. Opbouwen dan maar met verschillend hout, met de nerven en kopse kanten verschillende (alle) kanten op? Kan, maar ik weet nooit wat er op de langere duur met de lijm gebeurt. Bij hele oude hamers en kloppers is de kop uit één stuk. Er zijn wel heel erg mooie hamers mee te maken.
Kloppers en hamers van hout of kunststof geven een gedempte slag. Je kunt de beitel beter sturen met een houten– dan met een ijzeren (stalen) hamer.


ijzer


In de volksmond wordt de term ijzer vaak gebruikt voor materiaal dat eigenlijk staal heet, een legering van ijzer en koolstof.
IJzer doet al een tijdje mee. Toetankhamon (tot 1314 voor Christus) had een ijzeren (!) dolk. Maar de grieken leerden pas (1100 voor Christus) hoe je het een beetje behoorlijk kon maken en rustten direct een God met een hamer uit (nou ja, dat zal wel eerder al zijn gebeurd, maar hamers staan bij goden soms voor schepping, in plaats van of naast macht). IJzer staat dus voor het element ijzer Fe. Dat is dat spul dat (niet) in spinazie (blijkt te) zit(ten), en bruin oranje poeder of vlekken geeft als het in de regen heeft gelegen. Weekijzer is vrijwel zonder koolstof en wordt gebruikt waar je dingen met magnetisme wilt, niet hamers. Er zijn meer dan 3500 soorten staal met veel verschillende fysische, chemische en milieu–eigenschappen. Ongeveer 75% van de moderne staalsoorten is in de afgelopen twintig jaar ontwikkeld.

IJzeren (weekmetalen, wat dat ook moge zijn) hamers zijn dus de hamers met weinig legeringselementen (formeel toch ook al staal). Vanwege hun zeer lage koolstofgehalte reageren deze staalsoorten niet op warmtebehandeling. Ze zijn zacht in verhouding met de edelmetalen, roesten, vervormen, enzovoort, maar de slag kan bepalend zijn, en juist die is vooral ook anders. Ik kan nu zo snel alleen specialistische ijzeren hamertjes en kloppertjes bedenken voor letterhaken waar ik zeker van weet dat ze “zacht” ijzer zijn.
Een ijzeren hamer (weekmetaal) is zachter dan staal en daarom wat vriendelijker voor je gewrichten. De slag is minder direct en daarom meer geschikt voor bijvoorbeeld tandbeitels of vlakbeitels. Wat mij betreft ketst je hamer wat minder snel van je (ijzeren of stalen) beitelkop. De hamer is zwaar (in verhouding met plastic of hout) dus hoeft niet zo heel groot te zijn, zal wel (sneller) roesten, en zal (voor huis/tuin/keukengebruik uiteindelijk) vervormen. Dat hoeft verder niet erg te zijn, afhankelijk van waar je hem voor gebruikt. Bij slaan op ijzeren beitels, of direct op te smeden ijzer, maakt het lijkt mij niet eens zoveel uit.

staal

Door een legering te maken met koolstof (dat heet al staal) en een andere stof (element) kun je net zo erg tweaken als met de fabricage van plastics en zo werkelijk iedere denkbare staaleigenschap knutselen. Er zijn zoveel staalsoorten gewoon op bestelling te krijgen dat ze zijn genummerd. Zat hebben ook een naam. Mij viel de staalsoort tool steel op. Tool steel is any of various carbon steels and alloy steels that are particularly well–suited to be made into tools and tooling, The four major alloying elements that form carbides in tool steel are: tungsten, chromium, vanadium and molybdenum. Tungsten en vanadium kom ik regelmatig tegen op de reclamefoto´s van gereedschap.
Soorten eigenschappen waar je ook wat aan hebt (zelfs bij hamers): De extreem interkristalleine corrosie– en oxidatiebestendigheid, geschikt om te steriliseren (verwarming van het gereedschap tot hoger dan 100 °C om kiemen te doden). Roestvrij. Zuurbestendig. Altijd handig!

Vrijwel alle hamerkoppen die je (tegenwoordig) koopt zijn in meerdere of mindere mate van (edel)staal. Dat edel slaat dan op de fantastische eigenschappen van die vorm van ijzer. Maar toch blijft het zo dat uiteindelijk (heel) hard tegenover (zeer) flexibel staat. En juist dat ga je voelen in je slag.
De baan is hard en kan goed gepolijst, en belangrijker: blijft dat dan ook! Roest niet, is zwaar (in verhouding met plastic of hout) dus hoeft niet zo heel groot te zijn, en vervormd dus vrijwel niet. Maar àls er een beschadiging op is, dan is het direct een chip eraf of barst erin. Oersterk en degelijk, perfect om mee te hameren dus.


keramiek


Hard gebakken aardewerk is dan ook hard (bijt maar eens in je wc–pot). Keramiek is een anorganisch materiaal dat noch een metaal noch een polymeer is. Voorbeelden van keramieken zijn bijvoorbeeld aardewerk, steengoed en porselein, maar daarnaast valt ook te denken aan diamanten, supergeleiders en implantaten. Het kan dus overal goed tegen, enzovoort. Maar zoals het ook zeer geschikt is voor medische toepassingen, ruimtevaarttechniek, enzovoort, is het voor hamerkoppen (nog) niet echt van de grond gekomen. Die widia Wolfraam–koolstof verbinding die zo heel hard is, heet ook keramiek. Die ziet er typisch niet uit als aardewerk. En is zeer hard.

Maar zelfs als je een hamer hebt met een kop die op porcelein lijkt, denk ik dat je er gewoon behoorlijk mee kunt werken.


koper


Koper wordt ook wel roodkoper genoemd. Koper is buigzaam, duurzaam en kan stroom en warmte goed geleiden. De soortelijke massa van koper is hoog.

Voor hamers heeft koper een aantal interessante eigenschappen. Met koperen hamers kun je slaan op de aluminium constructies in de trussbouw. Koper is nèt zachter dan aluminium, en wel lekker zwaar. De klap zet zich best goed door in het werkstuk. Typische toepassingsgebieden zijn bijvoorbeeld de autoindustrie, de machinebouw, de vliegtuigbouw en de gereedschapsbouw. Daar vind je voor afstelwerk overwegend koperen hamers en vuisten in gebruik. Ook in omgevingen waar niet mag worden gevonkt moet je je ijzeren hamer (en bij voorkeur al je ijzeren gereedschap) thuis laten (en niet ondoordacht een shaggie opsteken). Dan zijn koperen banen dus ook leuk voor voor beeldhouwwerk in steen. De kop ketst niet zo snel van de (ijzeren of stalen) beitel. Het voelt verrassend prettig aan (als je ijzer gewend bent). En ten laatste houden slakken niet van koper. Ze lopen niet de hele tijd over je hamerkop.
Maar omdat koperen hamerbanen zachter zijn dan stalen–, bronzen– of messing banen, slijten ze sneller. Ook raken ze makkelijker beschadigd of misvormd. Daarom zijn de banen vaak schroefdoppen die makkelijk zijn te wisselen/vervangen.


kryptoniet


Kryptonite is a fictional material that appears primarily in Superman stories published by DC Comics. In its best–known form, it is a green, crystalline material originating from Superman´s home world of Krypton that emits a unique, poisonous radiation that can weaken and even kill Kryptonians. Kryptonite radiation can emit through any element except lead. Thus, Superman has a special lead suit to protect himself from the radiation. There are other varieties of kryptonite, such as red and gold kryptonite, which have different but still generally negative effects. Due to Superman´s popularity, kryptonite has become a byword for an extraordinary exploitable weakness.
Op deze site gebruik ik het verkeerd omdat ik een term zocht voor metaal dat het goed doet onder zeer koude omstandigheden (cryo). Ik moet mij wel erg vergissen als dat niet eigenlijk één van de 3500 soorten speciaal staal is.

Onder zeer extreem koude omstandigheden gaan de normaalste materialen zich ineens normaal gedragen. Normaal voor die temperatuur wel te verstaan. De meest robuuste hamer zou dan wel ineens in stof kunnen opgaan bij de eerste slag. Om daar tegen te wapenen (ik vraag me wel af wat (en hoe) je zou kunnen willen hameren bij 10 K, maar goed - oh, misschien iets in de ruimte?) is er ook een kopmateriaal beschikbaar dat gewoon normaal blijft slaan. Ik ga zo´n hamer niet vaak nodig hebben.


kunststof


Kunststof is een material dat gemaakt wordt uit aardolie door chemisch verbindingen te maken. Door op allerlei manieren dat proces te beïnvloeden is er een schier eindeloze hoeveelheid kunststoffen mogelijk, en dan praat ik nog niet eens over mengsels, met evenzovele fysieke eigenschappen. Het productieproces staat nu niet bekend om milieuvriendelijkheid en ook nadat het klaar is, blijft een aantal kunststoffen nog eindeloos drukken op het milieu.
Je hebt tussen de nylons en de soorten synthetische rubbers en nog een vijftiental andere soorten kunststoffen (waaronder teflon en dat persplex, enz.). Nylons zijn vrij hard en glad, plastics gaan alle kanten op (bijvoorbeeld ook doorzichtig, waar je dat ook voor nodig zou kunnen hebben voor een hamer). Synthetisch rubber, wat ik ervan begrijp is harder en minder elastisch dan (natuur)rubber, maar er zjin vast ook zachtere varianten. Waar het om gaat is dat er een veelheid is. Heel veel. En dus aan ook een veelheid aan gecombineerde eigenschappen zoals soorten gewichten, slijtvastheden, buigzaamheden, stroefheden, enz.

Voor hamerkoppen van kunststof kun je dus nog steeds alle kanten op. Als je laboratorium resultaten wilt behalen met een hamer – iets wat nog niet eens zo eenvoudig is – zou ik me specialistische kunststof hamerkoppen volledig kunnen en voorstellen. (Om, zeg, de beschermkap van de rotor van één of ander vliegtuig aan te slaan mag je alleen die en die gespecificeerde kunststof hamerkop gebruiken). Maar de belangrijkste eigenschap is dat het over het algemeen minder hard is, daarom minder beschadigingen aan het werk leveren, dan bijvoorbeeld een (edel)stalen hamer. De kop geeft ook geen vreemde vegen af (roest).
Er is voor sommige ruimtes (zeg eens werken in een tank met gas) een verordening dat je in een ruimte niet met ijzer mag slaan op vonken te voorkomen, met kunststof dan wellicht wel (vaak gebruiken ze daarvoor overigens een koperen kop, die heeft een handiger soortelijk gewicht in verhouding met kunststof in kleine ruimten). Kunststof geleidt vaak ook nog eens slecht stroom, kan vast ook ergens interessant zijn. Kloppers van kunststof geven een gedempte slag. Je kunt de beitel beter sturen dan met een ijzeren (stalen) hamer. Kunststof kloppers zijn duurder dan houten, maar zijn ook kleiner en gaan langer mee.


kurk


Kurk groeit aan bomen. Bijvoorbeeld kurkeiken. De hele wetenschappelijke naam van eiken is kurk (Quercus). Het valt niet mee om een stuk kurk te vinden dat groot genoeg is om een hamerkop van te maken. Het heeft twee belangrijke eigenschappen: het is zacht, het is elastisch, en het drijft. Kurk heeft verder vele andere waanzinnige toepassingen. Zie onder andere op eigen risico kreatief met kurk.

En juist dat drijven maakt het geschikt als hamerkop. Als je dus wilt dat je hamer niet steeds zinkt.


leer


Dat is die opgerolde, stugge buffelhuid (of oude leren riem, voor knutselaars). Leer is sterk, buigzaam, en je hebt geen last van beschadigingen aan de kop. Het verzamelt wat mij betreft wel vuil, en met name een vochtige werkplaats (wie heeft er nou een vochtige werkplaats?) kan problematisch uitpakken. Ik zou me zomaar kunnen voorstellen dat leer dan kan gaan schimmelen ook. En dan gaat het vlekken op je goeie werk.

Hamers en kloppers van leer (rawhide) zijn zacht. Ze beschadigen vrijwel geen oppervlak dat normaal wel makkelijk beschadigt als je erop slaat, zoals bijvoorbeeld koperen plaatwerk of zo. Maar ze zijn licht. Verzwaring doen ze soms met een loodlint, meegerold, of met een leerhouder (vatting) van gietijzer die dan een soort leren dop vasthoudt. Of dus met zand in de zak.


lood


Lood is een zwaar metaal dat een laag smeltpunt heeft. Lood is een zacht, buigzaam en kneedbaar donkerblauw–grijs metaal dat bij kamertemperatuur een slechte geleider van elektriciteit is. Het is zeer corrosiebestendig, zelfs tegen geconcentreerde oplossingen van zwavelzuur. Het is het zwaarste, niet radio–actieve element. Lood is dus zwaar en heel makkelijk te gieten en bewerken, en het is zacht. Het vonkt geloof ik niet. Misschien nog wel zachter dan leer!
Lood is slecht voor het milieu (omgeving, plant, dier en mens). Zware metalen slaat je lichaam graag op in je botten en lood blijft daar dan. Ik meen me vagelijk iets het herinneren van dat het daar dan lang weinig radio–actief straalt, maar misschien vergis ik me. Lood is ook, zie hierboven niet radio–actief. Wel weet ik zeker dat je in de problemen kan komen met de productie van rode bloedcellen (die worden aangemaakt in de botten, dus die zitten dan dicht bij het vuur). Een deel van de waanideeën van de oude Romeinse Keizers wordt toegeschreven aan het drinken uit loden bekers. Het gebruik van lood wordt steeds meer aan banden gelegd. Zelfs voor loodslabben op daken komen nu loodvervangers. Ik ben benieuwd hoe verassend goed die dan weer voor het milieu zijn, en hoe lang die meegaan.

Voor hamers is lood is zo zacht dat het na een aantal slagen op een scherpig ding, zelfs een verder botte beitelkop, al helemaal vervormd kan zijn. Maar het is vrij simpel te smelten (met name als je inademrisico´s negeert) en dan opnieuw te gieten in een simpele mal. En dan is je hamer weer als nieuw. Ik geloof dat ze in Nederland niet (meer) zo populair zijn. Voor een aantal toepassingen, diep doorwerkende, geleidelijke slagen, stevig stelwerk op oppervlakken die niet mogen beschadigen, is het vast ideaal.


lucht


Het is zo´n mengsel van gassen. Lucht bestaat voor ongeveer 78 vol.–% uit stikstofgas, 21 vol.–% uit zuurstofgas en bijna 1% argon. Daarnaast bevat lucht sporen van andere edelgassen, een sterk wisselende hoeveelheid waterdamp (0,7 vol.–%), en koolzuurgas (ook wel koolstofdioxide genoemd, CO₂), dat ook in hoeveelheid sterk kan wisselen.
In de buitenlucht bedraagt de hoeveelheid koolstofdioxide of koolzuurgas ongeveer 0,04 vol.–%, binnen een woning kan dit, als er gestookt of gekookt wordt, veel hoger zijn. Uitgeademde lucht bevat 14–16 vol.–% zuurstof en 4–5 vol.–% CO2.

Kun je er mee hameren? Nou… Zonder de lucht in elk geval niet!


messing


Messing, ook wel geelkoper genoemd, is een legering van koper en 37% zink. Door zink toe te voegen wordt het harder, zonder dat het bros wordt. Wanneer je het materiaal verhit, blijft het soepel voor bewerking. Messing wordt pas hard door belasting, bijvoorbeeld als het koud wordt geperst. Messing laat zich makkelijk bewerken en heeft een mooie kleur, die op goud lijkt. Messing heeft bacteriewerende eigenschappen en is daarom veilig om te gebruiken bij producten die in aanraking komen met de consument. Ook kan messing niet roesten en is het goed bestand tegen vochtige omstandigheden.

Messing hamers worden gebruikt om zonder beschadigingen redelijk ferme klappen te geven op niet al te fijn afgewerkte werkstukken, denk bijvoorbeeld aan gietwerk. Er zit massa achter de klap en de slagenergie gaat voor een groot deel het werkstuk in. Voor fijner en/of nauwkeuriger afgewerkte producten gebruik je liever een net wat zachtere (koperen) hamer. De kans op beschadiging is dan kleiner. De klap die je met deze hamer geeft, werkt zwaar in de pols en arm door. De zware messing hamers zijn daarom beslist niet “fijn in het gebruik” te noemen. In het Engels is het brass. De koperblazers zijn de brass band. Twee essen.


rubber


Rubber is een polymeer dat door bepaalde bomen en planten wordt gemaakt. Die emmers aan rubberbomen in India en Brazilië. Je kunt het ook winnen uit paardenbloemen (althans als je ze even ophaalt uit Kazachstan). De naam komt inderdaad van het Engelse gummen (of opwrijven van je lamp) – to rub. Met wat filteren en stollen hou je dan rubber over. Dat rubber wordt gevulkaniseerd, dat wil zeggen er worden zwavelverbindingen gemaakt (chemische verbindingen) en afhankelijk van de hoeveelheid van die (dwars)verbindingen wordt de rubber elastischer of stijver. Van zeer elastische met weinig zwavel, tot autobanden met 3 à 5% zwavel, en ten slotte hardrubber voor knuppels en dergelijke met zo´n 40% zwavel. Aan de lucht wordt rubber (steeds) brosser (vulkaniseert het verder uit). Tot je er voor gebruik niet veel meer aan hebt.
Synthetische rubber is wat mij betreft in hoge mate elastisch plastic. Dat heeft alle problemen van natuurlijk rubber natuurlijk niet. Synthetisch rubber blijft altijd goed, is in alle elasticiteiten te fabrieken, enz. Maar er zitten dan weer wel weekmakers in. Daar moeten we een keer van af.

Rubberen hamers zijn elastisch en beschadigen de tegels dus niet. Er zijn wat elastischer en wat minder elastische rubbers (al dan niet synthetisch). Die heel elastischen kunnen wel eens wat terug veren (denk stuiterbal aan een steel). Als je daar niet op verdacht bent kan dat geestig (pijnlijk) uitpakken. Je hebt meestal een behoorlijke (volume) kop voor zware slagen.
Dat het niet beschadigt is één, maar het vervormt dus ook zeer elastisch. Daarvan wordt gebruik gemaakt als je plaatmateriaal wilt vormen, bij voorkeur in een mal of op een tas (dat is een gevormd tegengewicht op locatie, op onbereikbare plaatsen zoals een autodeur).


steen


Steen kan eventueel wel een klapje geven, met name op zachtere materialen als hout, leer, vlees, bot, maar gaat onderuit op ijzer, staal, keramiek en andere steen.

Ik ben niet veel hamers met een stenen kop tegengekomen. Bovendien is het vaak lastig om de stenen kop goed te bevestigen zonder dat de kop verzwakt. Sierhamers voor voorzitters, soms. Oude hamers die nog door indianenstammen worden gebruikt (dat is dan de variant mèt schacht). Een aantal hamers wordt speciaal gebruikt voor zeer specifieke toepassingen. Daar waar je gebruik kunt maken van wrijvende beweging van de kop zou ik me nog wel toepassingen kunnen voorstellen.


stof


Ik bedoel dan vilt en textiel. Vilt is schapenwol (Moet dat? Kan kattehaar ook? Vlas? Of heeft dat te weinig schubben?) dat met zeep en water zodanig in elkaar is gewreven dat het in de knoop aan elkaar blijft hangen (denk dreadlocks), en voor de rest telt alles dat in lap– of lakenvorm bestaat. In de muziekinstrumentenbouw spreekt men meestal van ´feuter´ in plaats van ´vilt´. Feuter wordt in de instrumentenbouw vooral gebruikt als geluidsdemping: het dempen van de snaren bij een piano, het dempen van de mechanieken bij een pijporgel, etcetera.

Hamers met een stoffen kop mogen het slagvlak niet beschadigen. Vaak muziekinstrumentele hamers en vast wel een aantal voorzittershamers.


titanium


Het materiaal titanium heeft een aantal verbazingwekkende eigenschappen. Het is in principe vrij veel voorkomend, 9^e op de lijst meest voorkomende elementen, zij het in zoutvorm in de aardkorst. Het is bijna 45% lichter dan staal, maar de kracht die het uitoefent is veel groter dan hetzelfde gewicht staal levert. Het is ook ongelooflijk resistent, erg corrosiebestendig, en bovendien bestand tegen extreme temperatuurschommelingen. Harder (6) dan staal (4) (natuurlijk veel zachter dan widia (9) en veel andere keramieken, al is Titaniumcarbide –een soort widia van titanium in plaats van wolfraam– wèl harder, echt maar nèt (9,5) zachter dan diamant 10). Titanium kan echter niet zomaar worden gelast. Het kàn worden bewerkt met dezelfde apparatuur en dezelfde processen als roestvrij staal, maar alles gaat lastiger. Ook het vervormen van platen titanium is lastig, omdat het terugveert.

Hamers van titanium kosten zomaar 150 tot 300 euro. Dat is wel even slikken voor een hamer die je ook voor 30 euro kunt kopen van rvs. Vuistjes en mokers van titanium kom je niet vaak tegen. Alleen in een computerspel. Sowieso zijn er wel (met moeite) een paar hamersoorten in titanium uitvoering te bestellen, maar krijg je een rip– of framing hammer aangestuurd als je een titanium hamer wilt. Niets mis met een rip hammer, daar niet van. Voor rijkere fietsers bestaat er een andere titanium hamer, dat heeft met het gewicht (en rijik) te maken. … professional traveling mechanic since it will be lighter than a comparable steel hammer. Also, titanium hammers are said to be more efficient than steel, transferring more swing energy into the work. That means less energy is directed as recoil, and you can get the same job done effectively with a smaller hammer since you can swing faster. Voor fietsenwerk op lokatie is dat onzin, altans voor deze titanium hamers op lokatie vind ik het onzin. Koop de hamer omdat hij mooi en licht is niet omdat je er zo onwijs hard mee kunt slaan op je fiets. Overigens geloof ik dat wel direct voor hardhitting 6 inch nails, met de framing hammers die daar bij horen. Verschillende timmerlieden uit de VS die de hele dag lange spijkers in dakconstructies hengsten, zweren dat de titanium hamer véél lekkerder slaat (licht, makkelijk voor je armen en gewoon dezelfde impact) dan de stalen variant. Ruim lekkerder dan het prijsverschil, en dat is aanzienlijk.


Tungsten carbide


Wolfraamcarbide of Widia (Duits: Wie Diamant) is een keramiek, dat ontstaat (wordt gemaakt) uit wolfraam en koolstof en is een mengkristal. De koolstofatomen gaan in de kristalrooster–holtes van het wolfraamrooster zitten. Het wordt gemaakt door wolfraamoxide en koolstof met behulp van waterstof te reduceren. Dit relatief goedkope materiaal (vergeleken met diamant…) staat bekend om zijn grote hardheid, en wordt dan ook gebruikt voor snijapparatuur.

Er is een aantal hamers dat een widia reep, of mes in de kop heeft verwerkt, en daar sla je dan ook mee. Vrijwel altijd om iets af te snijden of kappen of kloven.