Vido's FilmZine

Grey Gardens (The Maysles Brothers, 1976) dvd
De gebroeders Albert en David Maysles, makers van direct cinema, zijn bekend van What's Happening! The Beatles in the U.S.A. en Gimme Shelter (The Rolling Stones en het desastreuze optreden tijdens Altamont). Begin jaren zeventig werd het duo gevraagd een film te maken over de kindertijd van Lee Radziwill, een zus van Jackie Kennedy. Een van de locaties in haar jeugd was het huis op Long Island van twee familieleden: Edith Bouvier Beale (bijna tachtig jaar oud) en haar dochter Edie (midden vijftig), een tante en een nichtje van Jackie Kennedy. Zichzelf buitengesloten van de maatschappij leefden zij met z'n tweetjes in een door wildgroei overwoekerd landhuis. Hun woning was dusdanig vervallen en vervuild dat de locale overheid wilde ingrijpen, maar dankzij hulp van de familie werd dat voorkomen. De gebroeders Maysles filmden er een paar dagen en wonnen het vertrouwen van de twee excentrieke vrouwen. Na het zien van de eerste beelden distantieerde Lee Radziwill zich van het geschoten materiaal en de broers startten hun eigen project: een spontaan portret van Edith en Edie, gefilmd over een intense periode van ongeveer zes weken, gemonteerd door Ellen Hovde, Muffie Meyer en Susan Froemke en resulterend in de bijzondere documentaire Grey Gardens.

Edith en Edie Bouvier Beale vormen een van de wonderlijkste paren in de filmgeschiedenis. Moeder Edith was voor de oorlog een vrouw van stand met een carrière als zangeres. Haar dochter Edie een locale schoonheid met interesse voor poëzie en dans. Nadat de mannen uit Ediths leven waren verdwenen verlepte haar aristocratie en werd ze afhankelijk van de zorg van haar dochter. Edie liet haar ambities achter zich in New York en kwam terug bij haar veeleisende moeder. Samen deelden ze het 28 kamers tellende huis en leefden ze in het door hen zo gewaardeerde verleden, Edith met zichzelf meezingend tijdens het afspelen van 78-toerenplaatjes (waaronder het liedje Tea For Two waarin ze op piano wordt begeleid door een zekere Mr. Gould) en Edie dansend in de foyer en op de veranda in telkens weer een nieuwe, zorgvuldig uitgezochte outfit uit de jaren dertig, haar kapsel (of kale hoofd, dat wordt niet helemaal duidelijk) constant verborgen onder een hoofddoek. Edie weigerde een bril te dragen waardoor haar ogen steeds slechter werden. Haar eigen spiegelbeeld zag ze enkel wanneer ze de spiegel tegen haar neus hield en ze las het gewicht op de weegschaal via een verrekijker. Moeder lag voornamelijk in bed, omringd door afval, etensresten, parafernalia en snorrende katten. Tegen de muur leunde een geschilderd portret uit jongere jaren. De zolder was ingenomen door wasberen die door Edie regelmatig op droog brood getrakteerd werden en als dank een originele Rembrandt opvraten. Dagelijkse levensmiddelen werden door een plaatselijke kruidenier voor de deur afgezet en meestal was er wel iemand uit de buurt voor klusjes in en om het huis, waaronder de jonge Jerry.

Grey Gardens maakt ons getuige van de tomeloze energie van de kinderlijke en constant pratende Edie en haar onbeteugelde, maar desondanks liefdevolle gekibbel met haar moeder. Ze kunnen hard zijn tegen elkaar. Zeker in de slotfase kan Edith het niet nalaten Edie te confronteren met haar artistieke tekortkomingen, wat door Edie wordt gepareerd met het non-stop zingen van een liedje van de door Edith verafschuwde Marlene Dietrich. De vrouwen vertrouwen de twee filmmakers en laten hen toe in hun meest private ruimtes tijdens zeer persoonlijke bespiegelingen. Albert en David Maysels portretteren hen met respect en vormen een onderdeel van het spel dat Edie en Edith van hun afwijkende leven maken. De voormalige zangeres en de would-be danseres hebben dankzij de aanwezigheid van de filmende broers alsnog hun publiek gevonden en buiten de aanwezigheid van de camera uit om hun gedroomde wereld te delen met de wereld. Ondanks de hoog opslaande ruzies (met name over de door Edith afgewezen vriendjes van Edie en de daardoor verspeelde kansen op een huwelijk) is er een liefdevolle band tussen de twee vrouwen en kunnen ze niet zonder elkaar leven.

Grey Gardens werd door veel critici indertijd gezien als uitbuiting van de twee goed gekke dames, wat soms tot zeer harde woorden in recensies van toonaangevende scribenten leidde. In een ongepubliceerde ingezonden brief, naar aanleiding van een keiharde kritiek van Walter Goodman in The New York Times, verdedigt Edie de film. You use many unkind words about us - I don't know where to begin. 'Grotesque', 'sagging flesh', 'sideshow', 'wackiness'. My dear, it appears you don't want to be faced with people past a certain age doing much of anything. You don't want to see an older person singing or having a personality. I have Bouvier blood and Southern blood in me and nobody is going to stop me from doing anything. I'm going to have this pep until I'm 100. (...) All this talk about the film exploiting us. We didn't exploit David and Albert and they didn't exploit us. Two highly talented people met up with two highly talented ladies and collaborated on a new kind of motion picture. Over de jaren heen vond Grey Gardens een groeiend publiek en werd de documentaire een cultfilm. Er bestaat zelfs de musical Grey Gardens die binnenkort verfilmd schijnt te worden. Grey Gardens is de grootmoeder van tv-programma's als Showroom en onze dagelijkse reality soaps. De film is in Europa op dvd uitgebracht via The Masters Of Cinema Series van Eureka! met als extra's een interview met Albert Maysles, een gesprek in de New Yorkse taxi van voormalige tuinman Jerry en een bezoek samen met Jerry aan het landhuis anno 2006, plus een veertig pagina's tellend boekje met een uitgebreid essay geschreven door Jonathan B. Vogels.