Men bracht ons de markt, verzelfstandiging, privatisering, flexibilisering en flexwet, individualisering, calculerende burgers, tempocratisering, liberalisering, commercialisering, 'aandeelhouderisering' en 'boekhouderisering', consumentisme, economisering, juridisering, marktconformiteit, deregulering, decentralisering, budgettering, zelfregulering, zelfbesturing, zelfreinigend onderzoek, terugtredingsfilosofie, ontvlechting van overheidstaken, de overheid op afstand, 'vermarkting', prestatiebeloning gekoppeld aan budgetbewakingssystemen, medewerkerstevredenheidsonderzoeken, veramerikanisering, antitrustwetgeving, globalisering, mondialisering, internationalisering (ook van salarissen) en transnationalisering, schaalvergroting, merchandising, materialisme, aandeelhouderskapitalisme, liberalisme, neoliberalisme, het einde van de geschiedenis, Paars, mededingingswetgeving, woeker- en roofkapitalisme en armoede in Oost-Europa, verdringingsmarkten, het wegwerpfototoestel, de wegwerp-gsm, mobieltjes en mobileblockers, het leasen van aandelen, onrendable bus- en spoorlijnen, de Keukenhofexpres, de DigiNotar (digitale notaris), 'Rio min 10', dotcommers, flitskapitaal, risicokapitaal, miljardengaten, de Azië-crisis, de Nieuwe Economie, de Nieuwe Rijken, de nieuwe armen, een Ministerie voor Privatiseringszaken, een Ministerie voor Deregulering, een aparte minister voor bouwbeleid, het door elkaar lopen van publieke en private gelden, de opheffing van de ministeries voor Milieu en Ontwikkelingssamenwerking, lastenverlichting, belastingverlaging, de groei van grootwinkelbedrijven en franchise-ketens, de 'beleveniseconomie', stadscentra en dorpskernen met identieke filialen van de Hema, Kruidvat, Free Record Shop, Etos en Blokker, Olifantenkortingen, Vlaggetjesweken, Instapweken, programmamakers met een 'format', de vierkante watermeloen, naamsbekendheidcampagnes, charmeoffensieven, de manager van het jaar, bedrijvenkapers, de nieuwe looproute van Ikea met doorsteek-mogelijkheden voor de run-shopper, de verkoop van privacy-gevoelige gegevens, sexbazen in de politiek, de differentiatie van openbaar vervoerstarieven, het hondepoepcongres, verzakkende ecologisch beheerde parken en leeglopende vijvers in Vinexwijken op een deklaag ter bescherming tegen chemische vuilstort, ruzie daarover, de opkomst van de kosmetische chirurgie en reality-tv daarvan, de Woonzeker Plus Hypotheek van Triple Plus, sponsoring van universiteiten en het EU-voorzitterschap, woekerprijzen bij onderverhuurde woningen, gesponsorde leerstoelen en eredoctoraten voor captains of industry en economische betrekkingen bevorderende voetbalcoaches, hoogleraren geluidshinder, een vloedgolf van managementboeken, golven van auto-inbraken, de opkomst van de kogelbrief, bonussen voor werknemers die nooit ziek zijn, overvolle RIAGG's, scholengemeenschappen met 20.000 leerlingen, privéscholen, privéklinieken, wachtlijsten en methoden om die te omzeilen via bedrijf of verzekering, voorrangszorg, reorganisaties, ziekteverzuimen van 16,5 procent, de herijking van milieuregels, onenigheid over meetpunten en meetmethodes, een filiaal van het Rijksmuseum op Schiphol uit naam van cultureel ondernemerschap, sociaal ondernemerschap en het faillisement van het welzijnsbedrijf Alcides, de liberalisering van de taximarkt, het afbakenen van verkoopplaatsen voor de vrijmarkt op Koninginnedag, marktklankbordgroepen, koersgerelateerde bonussystemen voor managers, koers-ongerelateerde exitregelingen, studiereizen voor deskundigheidsbevordering, het bestuurlijk vermijden van onwelgevallige berichten, brievenbusmaatschappijen, day traders, no-cure-no-pay in de advocatuur, het declareren van bordeelbezoek, onverklaarbare koersstijgingen, verklaarbare koersdalingen, hoge vermeldingen voor betalende adverteerders in zoekmachines, overnames, machtsconcentraties, fusies, megafusies, agressieve overnamestrategieën, monopsonisten, monopoloïde markten, voorkennis, zeezandkartellen, boekhoudbubbels, internetbellen, prijsafspraken, elkaar voor de rechter beschuldigende marktpartijen, elkaar beschuldigende notarissen, schuldbekentenissen in ruil voor generaal pardon, batterijen juristen, gevangenisstraffen voor het uitwisselen van muziekbestanden, meineed, reclame voor geneesmiddelen, spandoeken met sponsornamen in de aula's van scholen, vuistdikke pakketten reclamedrukwerk in uw brievenbus, het laten wegstromen van melk in mestputten en sloten, reclame voor penisvergrotingen, banners, pop-ups, zich installerende reclame, de privatisering van het militaire glasvezelnet, private militaire firma’s, afluisterapparatuur bij de EU, bedrijfsspionage, het eredoctoraat voor Albert Heijn, de rush op domeinnamen, het meeliften op naamsbekendheid, eisers en vorderaars, synergie-effecten, synergiefraude, emissiefraude, diamantfraude, de Clickfonds-beursfraude, de bouwfraude, de zorgfraude, 0900-fraude, faillisementsfraude, fraude met identiteitsgegevens, de pinpasfraude, de incassofraude, de verhuis- en doorstuurservicefraude, visumfraude, verzekeringsfraude, naturalisatiefraude, autowrakkenfraude, parkeermeterfraude, fraudedossiers van vijftig ton fysiek gewicht (Frankrijk), fraude-rapporten negerende ministeries, generale pardonnen, het legaal maken van steekpenningen als fiscale aftrekpost, valsemunters, vervalste tankpasjes, draaideurcriminelen, ramkraken en roofbendes met semtex en kalasjnikovs, onroerend-goedhandelaars op dodenlijsten, diamantroven, juweliers die inbrekers doodschieten, politici die snuiven, schelden en tieren tegen de politie, roofovervallers die pompbediendes doodschieten voor sigaretten, miljonairsbeurzen, miljonairsbladen en miljonairsgidsen, woekerwinsten, stijgende kerstinkopen, miljardenclaims, economische delicten, conflicten over uitzendrechten, politieke moorden, afpersing, roofmoorden, stille tochten, de AD misdaadmeter, de AD moordmeter, gangsteroorlogen, knalharde criminele afrekeningen, grensoverschrijdende criminaliteit, zeepiraten, netwerken van infiltranten en informanten bij justitie, 3500 prostituees in de mensenhandel, kinderhandel, doden door overladen veerboten, de GVB-fraude in Amsterdam, taxi- en printeroorlogen, waterbeddengiganten en telecomreuzen, elkaar van fraude beschuldigende hoge functionarissen, lekkende ambtenaren, obscuur declaratiegedrag, smeren en fêteren, onafhankelijk geachte accountants, omkoopnetwerken, steekpenningen, omissies in boekhoudingen, sideletters, nalatigheid, financiële constructies en manipulaties, torenhoge schulden, fictieve obligatietransacties, geheime bankrekeningen bij de Krediet Bank Luxemburg, handel in bloeddiamanten, investeren in clusterbommen en kinderarbeid, verwaarloosde Griekse olietankers onder de vlag van de Bahama's, kinderspeelgoed- en fietskartellen, clowns die fraude plegen, zwartspaarders en bankgeheimen, dagelijks e-mailreclame voor penisvergroting, reclame voor kleuters, het kinderwinkelcentrum, lieden die met pitbulls jagen op reeën en zwijnen, de sponsoring van Kennisnet, zich niets herinnerende en vragen ontwijkende ministers, het zich beraden over hoger beroep, aankondigingen stappen te zullen ondernemen, het aanspannen van bodemprocedures, het oppoetsen van imago's, zelfmoorden, derivatenhandel via internet, in uitdeiende dossiers verzuipende rechters, het initiëren en niet melden van transacties en daar dan achteraf van toegeven dat dit 'naïef en onnozel' was, het bij de bouwkosten ten onrechte meetellen van een terugontvangen btw-heffing van 38 miljoen gulden, het als uitbreiding van de service presenteren van bezuinigingsoperaties, het een sturende hand van het ministerie van Volksgezondheid achter de berichtgeving over misstanden in de farmaceutische sector vermoeden in de hoedanigheid van directeur van AstraZenecade maar niet in de hoedanigheid van voorzitter van Nefarma (Dockheer), telecomveilingen van de ether, overlast bezorgende belwinkels, de veiling van pompstations, het Horeca Interventie Team, de koelkast die zelf belt met de supermarkt (U spreekt met de koelkast van Jansen), de Home Delivery Box in de buitenmuur van inbouwkeukens van Siemens voor het laten bezorgen van traiteurmaaltijden, het opheffen van loketten, seksboerderijen, kindersekstoerisme, het kunstgebit, de huisarts en de tandarts uit het ziekenfonds, illegale straatraces, illegale handel in persoonsgegevens, de race om genpatenten, patenten op software, een stijgende vraag naar geestelijke gezondheidszorg, agressie in het amateurvoetbal en scheidsrechters die er de brui aan geven, sneeuwsafari's en GPS-tochten door de Hoge Veluwe, beltonen, callcenters, het toets een 1 als u een klacht heeft over een van onze medewerkers, het toets een 2 als u een klacht heeft over een van onze producten en het toets een 3 voor al uw overige klachten, het Het spijt me, deze keuze is onjuist - de verbinding wordt nu verbroken, claims op en verkoop van maan en planeten en manen van planeten, de redenering dat het smelten van de Noordpool goed is voor de handelsroutes, de schending van de normen van goed wetenschappelijk gedrag, octrooiclaims door Britisch Telecom op de hyperlink, een verbod op de internetlink, de zelfvernietigende dvd, de commerciële televisie in het algemeen, vooraankondigingen en het er uit moeten voor de reclame in het bijzonder, een Russische spaceshuttle met reclame voor pizzahut ('This is Major Tom to Ground Control'), torenhoge palen in het landschap met daarop grote blauwe kubussen met de namen van mobiele belbedrijven, wegbezuinigde buslijnen, de onderzoeksdoelstelling beïnvloeding van het voorschrijfgedrag van artsen, de relatie-opbouw mét artsen, het unieke Lipitor Lichtballen Golf Toernooi 1999 vóór artsen, het naar de commerciële omroep gaan, het van de commerciële omroep terugkomen, inflatie ontkennende ministers, de HBO-fraude, het fungeren als bank van de onderwereld, schikkingen van 1,4 miljard dollar bij Amerikaanse zakenbanken, de informele economie, het gedogen, met betaalpassen frauderende studenten, koppelverkoop, 3600 aangespoelde immigrantenlijken aan Spaanse stranden, het te vondeling leggen van albino-kinderen, de bedreiging van misdaadverslaggevers, verdachte klikjes en vreemde storingen in het telefoonverkeer, papieren transacties, klokkenluiders, het al veel eerder op de hoogte zijn geweest van praktijken maar niet hebben ingegrepen, papieren oplossingen, schaduwboekhoudingen, in de papiervernietiger verdwijnende bewijsstukken, in de versnipperaar verdwijnende eekhoorntjes, het aanzetten daartoe, oprollen oplichten en optillen, het achterhouden van informatie, 'transacties' en 'onregelmatigheden', het signaleren daarvan, de kostenpost buitengewone lasten, de sorrydemocratie, de sjoemel- en de parafencultuur, het niet de eerstverantwoordelijke zijn, het ontkennen van aantijgingen, het zich geschokt en verbijsterd tonen, het een schande vinden, het verre staan van kennis van verdachte omstandighedenen en het verre van zich werpen van verdachtmakingen dienaangaande, het zich naar verluidt ophouden in Zwitserland, zich dingen herinneren die niet gebeurd zijn en die bovendien pas later bekend werden, het niet bereikbaar zijn voor commentaar, het inschakelen van en uitspelen via de media, laaghartige advocaten, schikkingen treffen en haast maken daarmee, het achter de feiten aanlopen, het verre van zich werpen van verwijten, het op kosten van aannemers Europacup-finales Ajax-AC Milan bijwonen, rekeningen voor de verbouwing van schoonheidssalons van vriendinnen in boekhoudingen van aannemerscombinaties, het in hoog tempo zien sneuvelden van vertrouwenwekkende reputaties, geheim overleg van installatiebranches in kastelen en bossen, dito vooroverleg, het zonder toestemming overmaken van veel geld naar de Trade en Commerce Bank op de Kaaiman-Eilanden, agenda's vol cryptische verwijzingen, valse facturen, het beschermen en onderling verdelen van de markt, het met onmiddellijke ingang neerleggen van een bestuurlijke functie of een topfunctie, het als investeringen opvoeren van uitgaven, bedrijven met 'tel' in de naam, bedrijven met 'com' in de naam, het sexy zijn van bedrijven met 'tel' of 'com' in de naam (of beide), het niet meer sexy zijn van zulke bedrijven, 'het kapitalisme is geen ideologie' (Heldring), schermen met het argument van de angst voor het verliezen van marktaandeel, het niet (financiële) bijsluiter-plichtig zijn van tussenpersonen en intermediairs, het moeten wijken van graven uit de Eerste Wereldoorlog voor landingsbanen, de redenering dat hoe meer plekken er zijn om te recreëren en hoe meer tweede huizen er bij komen en hoe groter onze huizen en auto's zijn hoe meer ruimte we er bij krijgen, piramidefondsen, het laten scheiden van sperma in Amerika om in Nederland via een maas in de wet een lucratieve gen-kliniek op te zetten, het aanpassen van de verpakkingen van geneesmiddelen zodat zij niet meer onder de Geneesmiddelenwet maar onder Warenwet vallen, koppelbazen die illegale arbeiders leveren, Tokyo Joe en Big Dog, Berlusconi, Microsoft, CNN, Yahoo, de Nasdaq, de heren Boermans en Roemer (Holland Media Groep), de gedeputeerde evenementenbeleid W.Scheerder (PvdA), de mislukkingen van Roel Pieper (die best minister-president van Nederland wil worden), umts-avonturen, de dakbedekkers van Korrekt en Garant, James Traficant, Nick Leeson, onderzoek naar de haalbaarheid van zweeftreinen gefinancierd door bouwers en ontwerpers van zweeftreinen, een nieuw onafhankelijk toezichtsorgaan accountants, de gebroeders Baan, Jack Grubman, Nina Brink, haar Friends and Family Program, het woordje 'transferred' in een brochure, de 3.500 gedupeerde beleggers van de Stichting Lipstick Effect, de 6.100 misleide beleggers in KPNQwest, Landis en LCI, Lernout en Hauspie, de winstverdriedubbelaar aandelenleaseproducten van Legio Lease, de 30.0000 boze beleggers van de stichting Leaseverlies, Maurice de Hond, Cor Boonstra, NewCONomy, Joop van den Ende, Heinsbroek, Cor Eberhard, Ad Scheepbouwer, Ander Moberg, Nuon, de NS, KPN, KPNQwest, A2000, UPC, New UPC, Tyco, Adelphia, Global Crossing, Amazon.com, Reliant, DMN Capital Investments Inc., Enron, Vivendi, Worldcom, ImClone, Xerox, Numico, Getronics, Ahold, Corus, HealthSouth, een 'nieuw tijdperk van zakelijke integriteit', de gebroeders Peirano, gedupeerde beleggers, disfunctionerende artsen, de Schipholclub, geschokte bestuurders, kabelgiganten, telecomreuzen, telefoonwinkelketenontwerpbureaus, satellieten, glasvezel, veel glasvezel, internetprofessoren, verruiming van de winkeltijden, de 24-uurseconomie, 24-uursprostitutie, 'onze Gratis FunSMSMailing', polyfone ringtonen, grenzeloze overinvesteringen en speculaties, het zien verdampen van duizenden miljarden, de wachtgeldregeling voor mevrouw Bijlhout, de hernationalisatie van France Télécom, tapijthallen, meubel- en gezondheidsboulevards, de spendtrend, koopverslaving, fun- en troostshoppen, het explosie-bestendig huis van Corus, leisureparken, de boze leden van de vereniging Behoud Bos Birkhoven Bokkeduinen, beautycentra, klimwanden, bowlingbanen, bouwvergunningen voor bungeejumpplaatsen (waar mensen aan een elastiek bungelen), bedrijfsspionage, falende energiebedrijven, de opheffing van Melkertbanen, de redding van de Melkertbanen, het op de tocht komen te staan van die redding, de opheffing van fiscaal voordeel op groen beleggen, de leegloop van groene beleggingsfondsen, de redding enkele maanden later van groen beleggen, de puinhoop op de markt voor groene stroom en de klachten over agressieve benadering en misleiding, de geschillencommissiecultuur, STE, Opta, NMa, AFM, OLAF, SEC, ECD, SIOD, DTe, de Kamer van Toezicht, de Ondernemingskamer, het College Toezicht Zorgverzekeringen, de Stichting Onderzoek Bedrijfs Info, analisten die koopadviezen geven maar privé op koersdalingen speculeren, front-running, kwaadaardige ministers en rancuneuze politici, informatieachterstanden en -voorprongen, hebzucht, cynisme, harteloosheid, ontrouwhartigheid (KPN verhandelt adressen met geheime telefoonnummers), grote monden, narcisme, wantrouwen, argwaan, huurmoordenaars op internet, de vrijlating van drugsbaron Gilberto Rodriguez Orejuela, babies te koop op internet, inhaligheid, exhibitionistisch graaien, stress, jobhoppers, dotcommers, opgeblazen koersen, kwartaaldenkers, het 'product gezondheidszorg', cashende bedrijfseigenaren, toekomstige winstverwachtingen, grootheidswaanzin, snobs, hotels en luxe appartementen in de binnensteden, gouden handdrukken, Golden Hello's, gouden kettingen, gouden Pim Fortuyn-herdenkingsmanchetknopen (€ 499,-), ruimhartige optiepakketten voor falende topmanagers van verlies lijdende bedrijven waar duizenden werknemers worden ontslagen ...
De spanningen lopen op. Overal ruziet men om geld en economie. Partijen slepen elkaar voor de rechter. Zo vecht Artsen zonder Grenzen met de overheid om het miljoen losgeld voor Arjan Erkel. Moeders vechten om pokémonkaarten die hun kinderen van elkaar stelen of gewapenderhand buit maken. De jeugd heeft zijn onschuld definitief verloren. Er opereren pyromaantjes, rovertjes, drugcouriertjes, zakkenrollertjes en zakkenrolstertjes van 11, 10, 7 en 5 jaar. Gewapende roofbendes bestaan uit pubers. Twaalfjarigen, die ook anderszinds in aanraking kwamen met de politie, worden verdacht van groepsverkrachtingen. Tijdens Sint Maarten beroven jeugdbendes kinderen met lampionnetjes. Maar het zijn de volwassenen die het slechte voorbeeld geven. Als het moet vervolgt men ook kinderen. De Koninklijke Horeca Nederland bijvoorbeeld klikt dat de jeugd op schoolfeesten alcohol drinkt en eist, omdat het geen concurrentie duldt, dat drank op schoolfeesten strafbaar wordt gesteld. Diezelfde branche eist dat de illegale 'hokken' worden aangepakt, waar plattelandsjongeren elkaar ontmoeten en tegen inkoopsprijs een pilsje uit een krat trekken omdat de gewone cafés voor hen te duur zijn. De branche zeurt ook nog dat in hockey- en korfbalkantines 'de hele buurt goedkoop voetbal kan kijken op een groot scherm'. In kinderziekenhuizen neemt de agressie toe. Ouders maken er ruzie met elkaar en met het personeel. En in de gewone ziekenhuizen neemt de agressie ook toe. De KLM heeft een laaiende ruzie met zijn grondtechnici om de schorsing van een stakende voorman, door de KLM een 'labiel persoon' genoemd. De KLM heeft gedreigd de hele vakbond voor grondwerktuigkundigen van onderhandelingen uit te sluiten. Diezelfde KLM gaat na een boete in cassatie omdat de overtreding - het vervoeren van personen zonder doorreisvisum - in andere landen wél gedoogd wordt. De KLM is furieus. De KLM is altijd furieus als het ergens de schuld van krijgt. Het argument Maar hij doet het toch ook! lijkt aan rechtsgeldigheid te winnen. De KLM versnipperde eekhoorntjes die het niet kwijt kon en werd daarvoor niet veroordeeld. Spijt bleek goedkoper. In de taxiwereld gaat het er helemaal half-crimineel aan toe en er lopen lijnen naar de drugswereld, naar dubieuze notarissen en door gemeenteambtenaren beheerde bordelen. Directeur Dick Grijping van Taxicentrale Amsterdam (TCA) en Taxicentrale Schiphol (TCS) dreigt in een brief aan Justitie dat hij zijn ordedienst op de ronselaars die op Schiphol actief zijn, zal afsturen. Al jaren sleept nu de antitrustzaak tegen Microsoft. Al die tijd kon het bedrijf gewoon doorgaan met het steeds verregaander monopoliseren van de softwaremarkt. Uiteindelijk werd er geschikt. Maar er komen steeds nieuwe bedrijven die naar de rechter stappen om de monopolipositie van Microsoft aan te vechten. Het kan niet lang meer duren of telefoon en koffiezetapparaat draaien onder Windows Next Generation of men moet het internet op om patches voor het nieuwste voorwasprogramma te downloaden. Ook in het klein bevecht men elkaar op grimmige wijze. Op de rivier de Noord is er een geschil gaande tussen een veerdienst en een scheepswerf over de hekgolf van de veerboten. De veerdienst wil snel varen, de scheepswerf heeft last van hoge golven. Wie heeft er nu gelijk? Het conflict dreigt te escaleren, zegt de krant. Twee vrouwen uit Castricum kochten een keuken bij een bedrijf in Alkmaar. Als zij de bon zouden bewaren, konden ze het aankoopbedrag na vijf jaar terugkrijgen. Dat deden de vrouwen, maar het geld kregen ze niet. De 14-jarige Jon Johansen uit Larvik werd gearresteerd omdat hij een programma had geschreven om legaal gekochte films op DVD af te spelen met het besturingssysteem Linux. En een student die bekend maakte hoe de cd-beveiliging van het bedrijf SunnComm omzeild kan worden door eenvoudig de Shift-toets ingedrukt te houden, werd een proces aangedaan omdat deze tip de reputatie van het bedrijf ernstige schade zou hebben aangebacht. Terecht natuurlijk, dat laatste. Marktwerking! China, Taiwan, de Filipijnen, Brunei, Maleisië en Vietnam claimen een groep riffen en rotsen met gas en olievoorraden. Dat hierover geen ruzie ontstaat, komt slechts omdat anders de stichting van de grootste vrijhandelszone ter wereld, waaraan bovengenoemde landen deelnemen, niet van de grond komt. Een apotheker kreeg ruzie met apotheekhoudende huisartsen die hun patiënten onder druk zouden zetten om niet naar de apotheek te gaan. Die huisartsen hadden namelijk zelf een apotheekje. Voor erbij. Toen de rechter de apotheker gelijk gaf dat dat niet mocht, diende deze bij het ministerie van Volksgezondheid een schadeclaim in van € 450.000. Bonbonneries ruziën om de rechten op een bonbon. Vroeger wisselden banketbakkers receptjes uit. Nu is dat opeens een juridisch probleem. Twee Antwerpse snorrenclubs strijden om het alleenrecht om de titel 'Snor van het jaar' te mogen toekennen en stapten naar de rechter. Als overwinnaar kwam café De Konincklijke Snor uit de bus, dat deze titel al 24 jaar toekent. Verliezer werd het nabijgelegen café De Snor, dat daarop de concurrerende titel 'Euro-snor van het jaar' lanceerde en, bij wijze van compromis, het alleenrecht op de Snorrenparade verwierf, omdat de politie met twee concurrerende parades ruw geweld vreest. Een commissievergadering van het Amsterdamse stadsdeel Geuzenveld/Slotermeer over de verplaatsing van woonwagens liep uit op een vechtpartij waarbij een vrouwelijke deelraadslid van 67 jaar tegen de grond werd geslagen en vervolgens geschopt. Een Australische wensmoeder had met een draagmoeder een financiële vergoeding afgesproken voor de ongemakken van negen maanden zwangerschap. Toen de baby twee maanden te vroeg kwam, vorderde de wensmoeder tweenegende van dat bedrag terug. Hoe zou koning Salomo geoordeeld hebben? Van de wieg tot aan het graf ruziet men om geld. In de VS kreeg een rookster op haar ziekbed van een lagere rechter een schadevergoeding van 28 miljard dollar. Van dat geld kunnen in Afrika 2.800 luxe ziekenhuizen worden gebouwd. De Nederlandse staat betaalde een fooi van een half miljoen euro aan de families van zestig overleden kinderen op Haïti. Zij stierven omdat in de hoestdrank van het Nederlandse bedrijf Vos vervuilde glycerine was verwerkt. De zaak werd erder via het Openbaar Ministerie geschikt met een bedrag van twee ton. Zoiets moet je in Amerika niet flikken. En ook niet in Nederland. Men weet de weg naar de rechtbank te vinden en in zulke gevallen worden er bij ons duizendvoudige claims, in Amerika miljoenvoudige claims neergelegd. Men weet de rechter te vinden. Men gaat in hoger beroep. Men eist bodemprocedures. Het gaat om miljarden. Over alles wat niet in een contract is dichtgetimmerd, kan en zal onenigheid en ruzie ontstaan. Zo ruziet Nederland, dat altijd een voortrekkersrol in de wereld had willen spelen, met milieuorganisaties over het woordje 'additioneel' in het klimaatverdrag van Kyoto, waarin verhandelbare emissierechten zijn toegestaan. Het gaat om de Bujagali-dam in Oeganda: die was al in aanbouw voordat wij hem ontdekten als compensatie voor de uitstoot van broeikasgas in eigen land. Overal claimen partijen forse bedragen. Er is veel werk aan de winkel voor juristen. Maar ook de pers slaat een slaatje uit de ruzies, affaires, zaken en schandalen. De praatprogramma's varen er wel bij en creëren ruzies en nieuws door mensen tegen elkaar uit te spelen. Er wordt over en weer grof gescholden en je kunt het allemaal op televisie zien en in de bladen nalezen. Voer voor columnisten. Ook met opgelegd spreekverbod gaat het foeteren door: 'Het lijkt wel of ze mensen in een soort leprakolonie hebben gezet', schold Nina Brink over de directie van World Onine die haar zou hebben beloofd dat het bedrijf na de mislukte beursgang niet zou worden verkocht en dat er niemand zou worden ontslagen. 'Weerzinwekkend' en 'barbaars' vond ze het maar. Bij de LPF - dat het enige maanden uithield in de regering - was het een gekrakeel en gewauwel. In het openbaar ging het bij die partij van Dikke lul! en Fuck you! Men verweet elkaar het bekonkelen van zetels voor vriendjes uit het vastgoed: Italiaanse toestanden! Excuses maakt men niet meer: Dat is voor minkukels en losers, zegt een minister. Een minister nota bene! De sfeer is overal grimmig. 'Man overleden na ruzie over heg', kopt de krant. De koninklijke familie is betrokken bij scheldpartijen om geld. Kapsalon Kinki Kappers kwam als volgt in het nieuws: Vrouw met 'mislukt kapsel' takelt kapsalon met bijl toe. Straks is kapsalon Kinki Kutters aan de beurt. Winkelpersoneel gaat op anti-agressie-cursus. Klanten die bij de Sociale Dienst agressief worden, moeten het een paar maandjes zonder uitkering stellen, vindt een politicus. Een baliemedewerkster van de Vrije Universiteit werd uitgemaakt voor 'bureaucratisch takkewijf'. Een student trapte er de deur van het studiesecretariaat in. Je zult ze de kost moeten geven die nu menen dat dit probleem elegant kan worden opgelost door het aanbrengen van saloon-deurtjes op alle secretariaten van universiteiten, of althans in deze richting een oplossing zoeken ('een luikje voor vondelingen', 'wegversmalling tegen drugsoverlast', 'een luchtschap waarin omwonenden van Schiphol zitting en hebben en inspraak krijgen om alzo niet de feitelijke decibellen, maar de ervaren geluidhinder te verminderen). Het VU-personeel krijgt een cursus omgaan met agressieve studenten. Er is al een wachtlijst. Op straat kijken de mensen ontevreden, sommigen ronduit kwaad. Anderen zijn achterdochtig en weer anderen verschansen zich achter waarschuwingen als: Bij diefstal bellen wij eerst de ambulance, daarna de politie. In sportscholen, koffieshops en café's gaan pistolen, machinegeweren, handgranaten, munitie en springstoffen van hand tot hand. De een heeft de spullen nodig om aan geld te komen, de ander moet er zijn bezit juist mee verdedigen. Zelfs keurige huisvaders hebben in hun nachtkastje wel iets liggen. Winkeliers dreigen openlijk het recht in eigen hand te zullen nemen. Ook op het gebied van de veiligheid is er marktwerking. Beveiligingsbedrijven kochten agenten en rechercheurs bij de politie weg. De beveiligers kregen het maar druk met alle dreigingen van diefstal en ontvoeringen en de angsten van de mensen. Men komt op de radio en de televisie adviseren dat er meer, en modernere beveiliging nodig is. Niets doen, je niet beveiligen, is vragen om problemen en niet meer van deze tijd. Nieuwskop: 'Abcoude begroet inbreker met enkel glas en oud slot'. Inderdaad, er moeten steeds meer sloten op deur en fiets: drie. Als je zelf weg moet, ben je een tijdje aan het rinkelen met een dikke sleutelbos. Waar banken en grote bedrijven zich beter beveiligen, verschuift de aandacht van rovers naar benzinepompen, sigarenwinkeltjes en burgers die met messen, hamers en stenen worden mismaakt. Het aantal taxi-berovingen is in enkele jaren tijd verdrievoudigd. Om de algehele verloedering tegen te gaan komen er nachtportieren in flats. Straks schreeuwt men om dagportieren. Er komen klaphekjes in de metro. De steden gaan op slot, net als in de middeleeuwen. Er komen controles aan de poorten. Je komt er niet meer in, je komt er niet meer uit. Het staalconcern Corus heeft een explosie-bestendig pand ontworpen, dat burgers tegen bommen van terroristen moet beschermen. Al die angst en de noodzaak van beveiligen is slecht voor het land en de economie. Maar er zijn types die zich in de verharde atmosfeer waarin veel illegaals mogelijk is, juist als een vis in het water voelen. Van die schichtige, onopvallende mannetjes met petjes en gympen. Ze vermijden elke confrontatie en bieden onmiddellijk excuses aan in geval van wrijving. Weg zijn ze alweer. Je ziet ze schuiven met bestelbusjes, wieldoppen en accessoires uit de 5-serie. Dan zijn er ook opzichtige types met gouden sieraden, dure kleren, sigaretten en zonnebrillen in het haar. Ze lijken zo uit een videoclip gestapt. Op zomerse dagen gaan ze door de straten in glimmende auto's met open daken. Daar komen ze aan met hun woofers en tweeters: Boem Boem Boem Boem Boem. Deze twintigers hebben veel geld en strooien er mee. Het lijkt Gotham City wel. Partymèhèn. New King in town. Ze pissen in de gracht en pinnen bij de Moneybox Flappentap: een nieuw fenomeen bij McDonald's. Pinnen kost daar 1,59 euro. 'Voor het gemak en de tijdwinst heeft de consument wel wat over', promoot een McDonald's manager. Het weekend begint al op woensdagavond. Tót woensdag zijn de jongelui ook niet aanspreekbaar wegens de aanhoudende xtc-kater van het vorig weekend. Bij een massale inval in een discotheek in het Westelijk Havengebied van Amsterdam vlogen de pillen letterlijk door de lucht. Maar ook in de vissersdorpen zitten burgemeesters met de handen in het haar. De geruchten gaan dat van de jeugd in Volendam de helft tot tachtig procent aan de harddrugs is. In Urk is het van hetzelfde laken een pak. Ambulances rukken steeds vaker uit. Bij hasj, paddo's en GHB worden gebruikers onwel. Zou er geknoeid worden? Er wordt in ieder geval goed aan verdiend, net als aan de xtc en de gestolen viagra-pillen die het in een coctail weer lekker doen. Agenten en marechaussee zijn betrokken bij het opzetten van hennepplantages, verhandelen xtc en staan er tijdens dienstijd zelf ook strak van. En zo is iedereen bezig met zaken doen en consumeert men zelf lekker mee. Zou het de studenten en de late twintigers iets kunnen schelen dat de discotheek met de tropische naam waar zij in het weekend hossen en pilletjes slikken, in handen is van de laatste van een reeks vastgoed- en drugscriminelen die elkaar achtereenvolgens liquideerden? Ach, het zijn nog maar kinderen, voornamelijk bezig met hun uiterlijk, hun identiteit en persoonlijke ontwikkeling. Ze kijken naar films waarin mafiabazen verheerlijkt worden en dragen voornamelijk zonnebrillen, ook in het donker. Toch zou het van engagement getuigen om niet naar zo'n discotheek te gaan. Engagement is echter een woord uit het vocabulaire van hun ouders, die zich voor dat woord uit hún studententijd zijn gaan schamen. Het antwoord is dus nee. De 700 extreem problematische Amsterdamse verslaafden (maar het kunnen er ook meer dan 4000 zijn, weten anderen) zijn goed voor een maatschappelijke schade van 340 miljoen euro per jaar. Om geen andere reden dan dat justitie de vele drugszaken niet meer aankan, bepleiten rechters nu dat drugs het strafrecht uit moeten. Met minder dan drie kilo cocaïne ga je vrijuit (een maatregel die het enkele maanden uithield). Als er in een jaar meer drugs worden opgespoord (6 miljoen xtc-pillen in 2002) dan het jaar daarvoor (3,2 miljoen), dan claimt de politie het succes van haar opsporingsbeleid. Als er in een jaar minder xtc wordt opgespoord, dan claimt men het succes van de drugsbestrijding. (Even later lees je in de krant dat velen van xtc zijn overgestapt op coke en crack.) Als er in een jaar meer criminaliteit wordt waargenomen dan een jaar daarvoor, dan prijst men de betere registratiemethode en leest men dat er een nieuwe manier van tellen is. Als er minder criminalteit is, dan bewijst dat het succes van het beleid. Wel was de Amsterdamse politie eerlijk toen het geen eigen succes claimde voor het afgenomen aantal moorden in 2002. In 2003 nam het aantal roofovervallen op winkels af. Dat was fijn. Halverwege dat jaar waren er wel al weer meer moorden gepleegd dan in heel 2002. Nadat het jarenlang economisch heel erg goed was gegaan wilde men niet meer op de ouderwetse manier - door gewoon hard te werken en goed werk af te leveren - zijn boterhammen verdienen. Nee, er moest snel veel geld komen. Het geld lag in de goede tijden dan ook op straat. Pak wat je pakken kunt en verder geen scrupules. Dat is de mentaliteit. 'De nog geen 30-jarige R. viel op door zijn flamboyante levensstijl. Sommigen twijfelden aan de manier waarop hij aan het geld kwam om zijn kostbare hobby's te financieren', schrijft een krant. Dan hebben we het nog niet over de knalharde afrekeningen in het criminele circuit, maar over kleine dingen. Een op de zes Nederlanders steelt uit de supermarkt. Bijna de helft van de jongeren (47%) uit Oost Nederland heeft wel eens een strafbaar feit gepleegd: stelen, vandalisme, iemand lastigvallen en dreigen met een vuurwapen. Het gewone huis- tuin- en keukengeweten is uit de geschiedenis aan het verdwijnen. Te oordelen naar het gemak waarmee 88.624 Nederlandse burgers hun verzekering oplichtten voor ƒl. 700 miljoen (volgens oude gegevens alweer) en werknemers hun werkgevers jaarlijks bestelen voor een kleine twee miljard euro (er verdwijnt 680 miljoen gulden door overvallen, ook oud), zijn de klachten over normvervaging niet exclusief voorbehouden aan christelijke partijen, en ook niet uitsluitend van toepassing op de boze 'anderen'. Bij schade- en diefstalverzekeraars worden meer Ray-Ban zonnebrillen gedeclareerd dan er ooit zijn verkocht. Het kwaad is overal en het zit van binnen. Het zijn je collega's. Het is je baas. Het zijn je vrienden. Je bent het zelf. Er moeten honderdduizenden gezinnen zijn waar men de oude stelregel 'Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet', niet meer kent. Het hebben van een geweten is een sta-in-de-weg, een star rudiment uit een tijd dat de wereld niet dagelijks veranderde. Christelijke supermarktketens in Amerika zijn sinds kort open op zondag: 'Als we het niet doen, missen we een kans om mensen te voorzien van inspirerende producten.' De zondagsrust, een product van God zelf, wordt steeds minder afgenomen. De Nederlandse regering wil dat bijstandsgerechtigden geen baan meer mogen weigeren uit gewetensbezwaren. Prostitutie in Nederland is tegenwoordig legaal. Vacatures op dit terrein mogen door de officiële werkbemiddelinsinstanties daarom niet meer worden geweigerd. Een verpleegster op zoek naar een baan werd ongevraagd benaderd door zo'n bureau of zij niet in de branche aan de slag wilde. De bond voor 50-plussers biedt leden een gratis verzekering aan tegen berovingen bij pinautomaten. Bij 73,3% van de faillissementen in Nederland wordt fraude of diefstal gepleegd. Het onderling vertrouwen, de kurk waarop de economie drijft, brokkelt af. Duisenberg spoort de Nederlanders aan om toch vooral door te gaan met trouwhartig consumeren en nieuwe auto's kopen. Maar 'niemand vertrouwt er nog op dat mensen de waarheid spreken', zegt een financieel expert. Jantje wil niet steeds weer zijn vinger in de dijk moeten doen. En hij koopt geen auto omdat dat moet van Duisenberg. Nederlanders vertrouwen hun overheid ook niet meer. In 2002 vond slechts 35% dat de overheid goed functioneert. In 2000 was dat nog 65%. Nederland begint hier en daar op een bananenrepubliek te lijken, compleet met overstromingen en evacuaties, stroomuitval, gasexplosies, plunderingen, haperende bovenleidingen, onveilige veerdiensten, elkaar van vierkante wielen en herfstbladeren beschuldigende verzelfstandigde onderafdelingen van de NS, corrupte douanecorpsen zoals in onze Antillen (waar criminelen verkiezingen winnen), en een steeds grotere tegenstelling tussen arm en rijk, tussen private rijkdom en publieke armoede, tussen de veilige binnenwereld en de boze buitenwereld. Grote bedrijven hebben veel macht. De medische zorg wordt uitgehold. Daar is groot capaciteitsgebrek. Op een kamertje in de Amsterdamse Pijp lagen negen mensen te slapen tussen de kakkerlakken. Het werd voor grof geld verhuurd. Jongeren zijn voor de doodstraf. De mensen zijn achterdochtig, berekenend, hard en egoïstisch. Het woord 'samenleving' is een lege huls. Soort zoekt soort. Verder is er geen contact. Er zijn hooguit transacties. Er wordt niet meer gelachen op straat. Er worden geen grapjes meer gemaakt in de winkels in de grote steden. Het zwijgen in rijen voor kassa's is soms ronduit pijnlijk. Niemand neemt het woord, behalve die zielige fgiuur waarvan alle anderen zien dat hij niet spoort. Als zombies schuiven gedaanten over de stoepen elkaar voorbij, onderwijl bogen trekkend om de zwervers en daklozen, geraffineerd in het vermijden van oogcontact. Twee goed ogende dertigers, soortgenoten dus, die elkaar tegenkomen in de stad, vragen elkaar of alles nog wel flex is. 'Alles flex?' 'Ja man, alles flex!' Er is niets leuks meer aan het publieke leven in de grote steden. Omgeven door reclameborden, dieseldampen, lawaai van auto's, pizzacouriers, patatluchten, trams en treinen, uitrukkende sirenes en vliegtuigen boven het hoofd, glibberen de stadsbewoners tussen liggende en de rechtopstaande drollen, plastic frikandellenbakjes met tomatensaus, scherven en bierblikjes naar de dichtstbijzijnde supermarkt waar niemand hen kent en de kassameisjes geen gedag zeggen, je zelfs niet aankijken, maar in plaats daarvan de kassa's plunderen zodra zij de kans krijgen. Er zit een heel systeem achter die stelende kassameisjes, bedacht door hun loverboys. De meisjes wensen je nog wel een 'prettige avond' of een 'prettig weekend' omdat dat moet van hun chef, maar het gaat niet van harte. Mensen zitten vol argwaan. Ook is men opportunistisch. Toen Cor Boonstra, veroordeeld wegens verboden handel in Ahold, in aandelen Endemol stapte door middel van een 'discrete' coderekening bij de Belgische bank KBC, was deze strikt vertrouwelijke transactie meteen groot nieuws bij het bankpersoneel dat gretig het voorbeeld volgde van de topman die voor zijn aankoop wel over de juiste inside informatie moest beschikken. en inderdaad, Boonstra behaalde in korte tijd een rendement van 50 procent en verkocht zijn aandelen meteen na de overname door Télefonica. Kijk, zo gaat dat dus. Een geldautomaat in een Zuid-Franse badplaats keerde per abuis het dubbele van het gevraagde bedrag uit. Er verzamelde zich onmiddellijk een lange, zwijgende rij wachtenden waarin ook de medewerkers van de aanpalende supermarkt aanschoven. In deze rij was wél onderling vertrouwen en solidariteit: Wachten op je beurt en mondje dicht hè. Het duurde lang voordat iemand meldde dat de geldautomaat defect was. Als in een stadswijk de stroom uitvalt, wat steeds vaker voorkomt sinds de privatiseringen, is de politie er als de kippen bij omdat anders de winkels worden leeggeroofd. Kort na de aanslagen op 11 september werden de luxe winkels onder het WTC geplunderd. Klaarblijkelijk staan er overal lieden klaar om hun slag te slaan bij de eerste de beste catastrophe. Ze staan spiedend op hoeken van straten, altijd op hun qui vive. Na de val van het regime in Irak werden paleizen, ministeries, scholen en ziekenhuizen leeggeplunderd. Koelkasten, archelogische vazen en speedboten werden zonder trailers achter vrachtwagens over de weg versleept. Je zag het op tv. Binnen de Europese Unie wordt voor 130 miljard gulden per jaar gefraudeerd, althans, volgens fletse gegevens uit 1997 waarbij Nederland er met een karige 1 miljard gulden van afkomt. Het moet veel meer zijn daar er in ons land in 1995 alleen al voor 3 miljard gulden werd witgewassen. In de jaren 1998-2001 is bij Amsterdamse wisselkantoren voor 1,1 miljard euro aan drugsgeld witgewassen. Volgens sommige (hoge) schattingen zou de zorgfraude in ons land zelfs 4 miljard euro per jaar bedragen. De overheid werd door de grote bouwfraude in 1998-2000 voor 1 miljard euro benadeeld. De krant van 5 december 2002: 'In Nederland wordt veel meer zwart gewerkt en gefraudeerd met sociale uitkeringen dan tot nu toe uit onderzoek is gebleken.' De krant twee dagen later: 'Diefstal, vernielingen en geweld leveren ondernemers in Nederland jaarlijks een schadepost op van drie miljard euro.' De nieuwe anonieme kliklijn leverde in 2002 ruim 50.000 reacties op. Er wordt hier dus naar behoren gesjoemeld. In 2004 werd in de Kamer voor het eerst openlijk gesproken over Nederland als een 'fraudeland'. In het buitenland is het erger. In China beslaat de ondergrondse economie de helft van het bruto nationaal product. Daar verdwijnen sint-bernardshonden in de soep en vergiftigt men de cliëntele van concurrerende restauranthouders en waterreservoirs om waterzuiveringsinstallaties aan de man te brengen. Radeloze chinezen gijzelen televisiestations om voor de camera te vertellen hoe bar en boos het met hun land gesteld is. Een man met een schuld van 6000 dollar bood zichzelf te koop aan als levenlange slaaf. In Rusland hebben criminelen het helemaal voor het zeggen. Daar vermoordt men journalisten die over corruptie berichten en mensen vallen dood op straat omdat er met de wodka is geknoeid. Jaarlijks plegen 60.000 russen zelfmoord. In het Servië van Milosevic raakten politie, rechterlijke macht en onderwereld volledig versmolten. Rechters werkten onderzoek tegen. Velen werden vermoord, zoals president Djindjic die aan de corruptie iets wilde doen. In 2000 was oud-president Stambolic aan de beurt. Hij werd door een speciale politie-eenheid uit de weg geruimd. In Colombia gaan gezinnen in konvooien op vakantie, geëscorteerd door tanks en helikopters. In Congo verkracht en eet men kinderen. In reservaten in het Amazonegebied slachten Indianenstammen elkaar af nu hun woongebied steeds kleiner wordt door houtkap en rubberindustrie. In Zwitserland schoot een man veertien politici dood. Toen de Swissair failliet ging en er ook nog eens brand uitbrak in de Gotthardtunnel werd één op de vier Zwitsers depressief. Mensen worden daadwerkelijk ziek van de ellende om hen heen. Yoga helpt niet. Weet je wie ook ziek worden? Van fraude verdachte managers in voorarrest. En twee op de drie Israëliërs, vanwege posttraumatische stress vanwege de problemen met de Palestijen. Allemaal slaapproblemen en depressies. Amerika is ook geen paradijs. De mensen daar verbergen zich in 'gated communities'. Ze leven en slapen met wapens en checken regelmatig hun atoomkeldervoorraden. De Amerikanen geloven dat excessieve hebzucht goed is voor hun economie en hun land. Hier in Nederland gooit de jeugd uit baldadigheid pallets, stenen en zakken cement van bruggen op binnenvaartschepen en er staan betonblokken, bouwketen en gestolen auto's op de rails. Wat moeten we toch aan met de draaideurcriminelen? Het Parool vroeg haar lezers om serieuze suggesties voor een oplossing van het probleem anders dan het publiekelijk vierendelen van de boefjes op de Dam. Slaag met de pantoffels van Saddam Hoessein, voor de ingang van de moskee? De dagen zijn een aaneenrijging van berichten over brandstichting, vernielingen, explosies, fraudes, chantage, afpersing en terreur. Een dief sneed het lijk van een overleden bolletjesslikker open om de maaginhoud te kunnen doorverkopen. Waar moet je vandaan komen om tot zoiets in staat te zijn? Het lijkt wel alsof we in staat van oorlog leven. In woonwagenkamp Vinkenslag woedde een veldslag tussen bewoners en politie. De politie deed een inval op zoek naar drugs, wapens en auto's en werd door woedende bewoners uit de 'vrijstaat' verjaagd waar men decennialang gemiddeld slechts 3 procent inkomstenbelasting betaalde. Er moest 700 man Mobiele Eenheid aan te pas komen om de kampers te bedwingen. De economische strijd om het bestaan maakt mensen lelijk en voorspelbaar. Je moet haast wel meedoen. Velen die graag fatsoenlijk willen blijven, voelen zich bekocht en bedrogen en staan steeds voor gesloten deuren. Uit machteloze woede grijpen sommigen naar geweld. Zoals de 'keurige, onopvallende' ex-buschauffeur van Connexxion die de Philips-afdeling in de Rembrandttoren gijzelde en het personeel spandoeken voor de ramen liet hangen met daarop teksten 'We mislead' en 'Kleisterlee lies'. Daarna pleegde de radeloze, die ook nog eens de verkeerde afdeling had gegijzeld, zelfmoord: 'Ik heb zelf een oplossing.' Een inwoner van Scherpenzeel, in wie volgens bewoners 'niet kwaads schuilt', eiste in een brief aan ABN-AMRO 100.000 euro, af te leveren in een tas bij Huize Scherpenzeel. Toen hij ter plekke kwam aanfietsen en de geldtas niet aantrof, vroeg de naïeve een quasi-toevallig passerende agent of deze misschien een pakje had zien afleveren. Waarop hij werd ingerekend. Hij had het geld nodig om zijn huurschuld af te lossen. De man had net twee relaties zien mislukken, zijn baan verloren en hij mocht zijn kind niet zien. Door de wederzijdse afhankelijkheden van consumenten en producenten worden allen aan elkaar gelijk. Iedereen droomt van de grote klapper waarmee men zich uit de economische jungle bevrijdt. De een droomt van bolletjes, de ander van een geldtas, en weer een ander van optiebonussen en exitregelingen. Men begeeft zich in de jungle om er zo snel mogelijk weer uit te kunnen, met medeneming van een fors kapitaal en met achterlating van rotzooi en frustratie. Het gejobhop naar steeds betere banen kwam opzetten. Als je loyaal bleef zitten bij een bedrijf - zoals je vader, die veertig jaar op de boekhouding had gewerkt -, dan was je een dief van je eigen portemonnee. Dus zagen bedrijven managers komen en gaan. De nieuwste managers kwamen de rotzooi die de vorige nieuwe managers hadden achtergelaten, opruimen en orde op zaken stellen. Zo wisten tientallen directeuren van zorginstellingen (in 2003 liepen de topsalarissen op tot vier euroton dankzij bonussen, flex- en overbrugginsregelingen) de laatste jaren hun financieel gezonde afdelingen naar de afgrond te werken, waarna zijzelf contractueel afvloeiden met anderhalf miljoen gulden om elders dezelfde fouten te gaan maken. In tien jaar tijd is het aantal vroegtijdig vertrokken bestuurders gestegen van 50 naar 80 procent. Nederlandse topmanagers zijn de meest zelfgenoegzame managers ter wereld, liet een blad onderzoeken. Afdelingen zuchtten onder de zoveelste reorganisatie of sanering. 'Personeel is reorganisatiemoe', kopte de krant na KLM's vierde grote reorganisatie in tien jaar. Een medewerkster: 'Het is de zoveelste keer dat ze zeggen dat het allemaal anders moet. Zo roepen ze al jaren dat ze de inkoop gaan centraliseren. Doe het dan ook een keer, zou ik zeggen.' Er wordt beweerd dat jobhoppen goed is voor de economie. Dat zal best, maar het is niet goed voor het achtergelaten bedrijf. Waarom looft men anders zitvleesbonussen van een miljoen uit aan managers die het wél een paar jaartjes uithouden? Veel managers hebben trouwens dubbel werk. Nu het economisch slechter gaat wordt er in omgekeerde richting teruggereorganizeerd. De krant: 'British Telecom (125 duizend werknemers) heeft geheel afscheid genomen van mobiele telefonie. Daarmee heeft BT minder groeipotentie, maar is het wél weer een telecombedrijf zoals velen dat van vroeger kennen. Langzaam en saai, maar degelijk en goedkoop.' Het agressieve overnamebeleid gaat op de schop, bedrijven gaan in de uitverkoop. Het ene moment worden managers de hemel in geprezen en worden er prijzen Manager van het jaar in de wacht gesleept, het volgende moment nagelt men diezelfde managers publiekelijk aan de schandpaal. De prijs ging in 2000 naar Cor Boonstra, in 1999 naar Cees van der Hoeven (die de prijs vijf keer won) en in 1998 naar Kees Storm. U kent ze wel, die drie. Het ene moment wordt er geschreeuwd om personeel en wil het bedrijfsleven nieuwe gastarbeiders naar Nederland halen terwijl er hier hele legers afgedankt op de bank zitten. Het volgende moment, een klein half jaar later, gaat het personeel alweer massaal de straat op. 'Onder druk van het bedrijfsleven, dat altijd een kortetermijnbelang najaagt en vervolgens de kosten op de samenleving afwentelt, hebben we destijds laagopgeleide mensen hierheen gehaald. Mocht straks de behoefte aan deze nieuwe arbeidskrachten afnemen, dan worden ze gedumpt, zoals destijds een hele generatie gastarbeiders is afgeschreven', schreef Paul Scheffer onlangs. Artsen en verpleegsters uit Zuid-Afrika worden nog wel naar hier gehaald, vanwege de wachtlijsten. Dat die artsen dáár zijn opgeleid en bekostigd, en ook dáár nodig zijn, daaraan heeft de markt geen boodschap. Topmanager Scheepbouwer, als ex-KPN-commissaris medeverantwoordelijk voor de problemen van het bedrijf, bedong miljoenen voor zijn diagnose dat KPN op sterven na dood was en dat er dus snel 6000 man de laan uit moest. Dit de 'keiharde en rationele beslissingen' waar de beleggers zo van houden. Scheepbouwer, Manager van het jaar 2002, 'kan snijden aan de ene kant en succesvol innoveren aan de andere kant' (Juryrapport). Hij krijgt nu complimentjes omdat KPN nog maar een schuld van 10 miljard euro heeft. De fusie tussen de banken Labouchere en Kempen en Co mislukte 'omdat de synergievoordelen die we bij de overname zagen, helemaal verdwenen zijn'. Het voedingsmiddelenbedrijf Numico stootte zijn vitamine-activiteiten af nadat deze eerder met veel tromgeroffel waren aangekocht. De nieuwe bestuursvoorzitter brak radicaal met de koers van zijn voorganger. De aankoop had vier miljard euro gekost en dat was nu allemaal weggegooid geld. Bij de 'herstructureringen' wordt personeel ontslagen, terwijl het overig personeel meer overuren moet maken. Ook voor deze klus zijn krachtige managers ontontbeerlijk. Mannen aan het roer die de bezem er flink komen doorhalen. Keiharde saneerders. Houwdegens. Mei 2000 volgde Rijkman Groenink Jan Kalff op als topman bij ABN Amro. Dat was een signaal dat de bank had gekozen voor een agressievere strategie in een tijd van fusiegeweld en steeds harder wordende concurentie. Groenink (zijn bonus in 2001: 2 miljoen gulden) moest een maximale aandeelhouderswaarde realiseren. Hij deed dat Zonder Omwegen. Er werden 8000 banen geschrapt, kantoren gingen dicht en de bank stortte zich op overnames. Ten tijde van de booming economy wilde men nog prestatiebeloning invoeren. Aanvankelijk vonden de managers hun nieuwe baan een 'uitdaging' en men zette er de schouders meteen flink onder, zoals in een bekend reclamespotje waar de zojuist gearriveerde frisse flexkracht nog bij de draaideur een kartonnen doos in handen gedrukt krijgt van een grijzende heer: hier, pak aan man! Muziekje: Rand-stad-uitzendbureau-hooooooooooo. Toffe sfeer daar. Maar het duurde niet lang of de eerste problemen dienden zich aan. Het gebrek aan onmiddellijk succes viel de managers om te beginnen tegen. Hadden ze de 'bedrijfscultuur' onderschat? De ambitieuze jonge honden toonden geen spoor van inzicht in de complexiteit en oncontroleerbare eigen dynamiek van het gigantisch bedrijf waar ze zojuist waren binnengerold. Het duurde dan ook niet lang of ze vertrokken weer, wegens 'onverenigbaarheid van inzichten' of om 'persoonlijke redenen', maar wel met een gouden handdruk. Elders wachtte het volgende karwei dat ook alweer beter betaalde. De directievoorzitter van British Telecom kreeg bij zijn vervroegde vertrek vijf miljoen gulden mee. Het economische tij zat geweldig mee en je moest wel een grote kluns zijn als je, alleen al door niets te doen, of zelfs het verkeerde, niet toch een omzetvergroting in de dubbele cijfers boekte. Later, toen het slechter ging, bleek dan bijvoorbeeld hoe 'klunzig', inderdaad, de persioenfondsen in Nederland waren bestuurd. Het spel van het afschuiven van verantwoordelijkheden kon beginnen. Voor de geweldige bedrijfsresultaten ten tijde van de hoogconjuctuur halverwege de jaren negentig klopten de managers zichzelf op de borst en zij eisten dan ook een marktconforme beloning naar Amerikaans model waar tientallen miljoenen dollars per jaar heel gewoon zijn. Sinds de jaren tachtig zijn de Nederlanders massaal en publiekelijk gaan afrekenen met hun 'calvinisme'. Terzijde: in duizenden interviews in bladen en kranten verweten evenzovele bekende of hooggeplaatste Nederlanders zichzelf of anderen hun calvinistische wortel. Men deed het daarbij voorkomen alsof de kunst van het mondain en verkwistend leven in het buitenland vanzelfsprekend is en men zich daar niet schaamt voor zijn hoge inkomsten, dito uitgavenpatroon en publiek vertoon van status. Je kon een gemiddelde Volkskrant- of HP/De Tijd-lezer dan ook niet pijnlijker treffen door hem op zijn zuinig calvinistische inslag te wijzen. De topmanagers, die de Angelsaksische salarisnormen opeisten, spelen daar handig op in. 'Internationaal opererende bedrijven kunnen toch moeilijk in het buitenland mensen gaan werven met het verhaaltje van: Kijk, wij zijn een wonderlijk volkje dat daar achter de dijk graag calvinistisch wil zitten zijn en daarom vinden wij dat onze beloningsnormen ook voor u moeten gelden', zei president-commissaris Aad Jacobs van Koninklijke Olie in de Volkskrant. Het eindstation van al het gejobhop naar steeds betere baantjes was een echte topfunctie bij een groot internationaal bedrijf. Afgezien van de goeroestatus die zo'n functie in sommige kringen heeft, is het de definitieve springplank naar het submediterrane of een herenboerderij in het Drentse. De hogere inkomens wijken uit. Men gaat met de helikopter naar het werk en met privéstraaljagers op zakenreis. In en om de steden ontstaan getto's. Jonge artsen willen er niet meer werken. Stadsouders sturen hun kinderen naar scholen in nabijgelegen dorpen. Paradox: men vergaart kapitaal om weg te komen uit de hel die men zelf heeft helpen uitbreiden en waaraan men het geld, de kennis en de mogelijkheden voor de vlucht naar elders onttrok. De woon-werkafstand neemt gestaag toe. De ANWB blijft hard groeien. Steeds meer Nederlanders reizen steeds verder per auto naar hun werk. Je moet niet denken dat een man met een goed lopende schoenenwinkel in een drukke winkelstraat daar zelf boven gaat wonen. Dat was vroeger zo. Hetzelfde geldt voor fietsenmakers, die nog wel veel luxe fietsen en scooters verkopen maar deze niet meer repareren. De fietsenmaker is primair een fietsenverkoper. Bij hem zijn lange wachtlijsten voor reparatie en de fietsenmaker helpt je alleen als je bij hem ook je fiets kocht. Je zult maar verhuisd zijn. Om zes uur gaan de rolluiken dicht en dan worden winkelstraten en winkelcentra spookgebieden. Een ramkraakje trekt daar nauwelijks aandacht. Niemand wil er nog wonen, afgezien van enkele desolate zielen is iedereen er weg. Maar ook wil men weg uit de ochtendspits, weg uit de avondspits en weg uit het hele tussentijdse graaien en grissen, het moeten beloven en niet waar kunnen maken, het voorliegen en het gebakken lucht moeten verkopen, de rat race, de herrie, het geruzie, de scheldpartijen en het gedrang, de verloedering, de leugens en de criminaliteit. Zorg er daarom voor - zo luidt de opdracht van de carrièreplanner aan zichzelf - dat je de sprong maakt zodra het kan. Blijf niet staan. Beweeg. Sommigen hebben al rond hun veertigste de schaapjes droog en niet weinigen rentenieren inmiddels in het zonnige zuiden. Voor het bijwonen van een 'fiscale causerie' over dit onderwerp bedroeg de voorintekenprijs 120 euro, toegang aan de zaal 150 euro. De grote massa der pechvogels halen het zonnige zuiden niet. Dat bestaat slechts bij de gratie van de consumerende achterblijvers. Zij moeten wachten tot hun zeventigste: dat is de nieuwe leeftijd waarnaar de Britten (54% van hen wil emigreren, 52% van de Nederlanders is ontevreden, in 2002 nam de emigratie met 25% toe) de pensioengerechtigde leeftijd zeggen te moeten opschroeven na het verdampingsproces van de 13.000.000.000.000 dollar op de beurzen in drie jaar tijd. Nederlandse ambtenaren kwamen met vergelijkbare pensioenvoorstellen, gevolgd door onze minister Laurens Jan Brinkhorst van Economische Zaken. Opeens zaten regeringen belastingtegenvallers en tekorten te tellen. Burgers moesten broekriemen aanhalen. Wereldwijd waren reusachtige bedrijven aan hebzucht en fraude ten onder gegaan en de lezingen gevende goeroes van de Nieuwe Economie, die als eersten met de cash het zinkend schip verlieten, werden van de ene op de andere dag als misdadigers weggeleid. De Amerikaanse president Bush, die zelf geen schone handen heeft, kondigde zware gevangenisstraffen aan. Na de economische klap waren er zondebokken nodig. Maar er waren ook handige jongens - en meisjes, zoals Nina Brink (vlak voor de aanslagen op 11 sep 2001 gaf zij de 'intuïtieve' opdracht om resoluut al haar aandelen te verkopen, een gouden greep was dat) - die zich op tijd hadden terugtrokken uit hun bubbels en bellen. Zij doken nu het veilige onroerend goed in en verroerden zich een tijdlang niet. Ze lieten grote huizen neerzetten. Niet dat ze daar gelukkig waren, maar eindelijk hadden ze eens tijd om over de essentiële levensvragen na te denken. Niet weinigen beginnen aan hun autobiografie. Nadenken begint namelijk op je 45e. Volgens de conservatieve rechtsgeleerde dr. Kinneging komt een mens toch niet eerder tot inzicht van de zeven kardinale ondeugden, waarvan hoogmoed en hebzucht er twee zijn. De geschiedenis van de mensheid en de westerse wijsbegeerte overziende vormt volgens de geleerde de idee dat de mens dor en dor slecht is, ja, een giftige bron, zoals in de Heidelberger Catechismus staat, de kern van die geschiedenis. Een man (niet Kinneging) die zijn miljoenen ruim op tijd binnenhaalde met flauwekulspelletjes die de mensen in hun rijtjeshuizen na het eten dagelijks op hun televisies zien, aanschouwt in ruste het grote spel van de Hebzucht vanuit zijn paleis in de Gouden Bocht: 'Ik ben zielsblij dat ik niet meer naar Hilversum moet. De laatste jaren kreeg ik een steeds grotere hekel aan de televisiecultuur. Die enorme hebzucht, het begon me tegen te staan, so greedy!' Op zoek naar stijlvolle meubeltjes voor zijn paleis leerde de televisieman hele leuke mensen kennen, nu net degenen 'die je met een gewoon rijtjeshuis niet zou ontmoeten'. En zo was iedereen bezig zijn slag te slaan en weg te komen uit zijn rijtjeshuizenbestaan. Halve en hele miljoenen worden neergeteld voor een net iets grotere woonkamer, een extra slaapkamer in een net iets betere buurt. De overheid moedigt haar burgers aan want het moet gaan doorstromen op de huizenmarkt. Als het blijft stagneren, dan komen aan het einde van de lange rij wachtenden ook de meest behoeftigen achteraan nooit aan de beurt: de starters op zoek naar een goedkope sociale huurwoning, om wie dat hele doorstroombeleid met het vergroten van het aanbod in het bovenste marktsegment officieel begonnen was. De huizenmarkt wordt voorgesteld als een trekgat. De doorstroom wordt aangewakkerd van boven, door aanbod en mobiliteit in het hogere marktsegment. Dus men helpt de zoekenden, de armen en krapbehuisden door ruime huizen neer te zetten voor de rijken en ruimbehuisden. Terwijl men zo redeneerde moesten de starters op de huizenmarkt steeds langer wachten op een huis. De afgelopen jaren zijn in een stad als Amsterdam op grote schaal distributiewoningen overgeheveld naar de vrije sector. De huren stegen explosief. Etages verloren hun woonbestemming en kwamen in handen van illegale hotel- en kamerbemiddelingsbureaus en bordeelexploitanten. Met de uitzinnige huizenprijzen was er particuliere verhuurders alles aan gelegen om de zittende huurders weg te krijgen. De ene verhuurder begon te treiteren en liet bij wijze van 'renovatie' het balkon wegslopen; de andere verhuurder liet tijdens de vakantie van zijn slachtoffer de inboedel wegslepen. Het was allemaal wel ontwettig wat daar gebeurde maar op veel steun van de gemeente konden de gedupeerden niet rekenen. Het politieke tij zat tegen. De gemeente wilde koopwoningen zien. Terwijl kapitaalonkrachtige huurders het strijden beu voor een schijntje werden uitgekocht, terwijl woningen werden gesplitst en koopwoningbeleid praktijk werd, was er in Nederland weer woningnood aan het ontstaan. Daarover las men pas weer veel later, in 2002, toen de wachttijden voor een betere huurwoning inmiddels waren opgelopen tot elf jaar en nieuwkomers op de Amsterdamse woningmarkt zeven jaar moesten wachten op hun eerste woninkje. In twee jaar tijd waren de wachtlijsten voor starters met vier jaar toegenomen. De minister van Volkshuisvesting bedacht in 2003 dat de huren dan maar fors omhoog moesten. De redenering daarachter was dat mensen die met een hoog inkomen in een goedkoop huurhuis wonen dan vanzelf naar koopwoningen zouden wegvluchten, zodat die huurwoningen beschikbaar zouden komen voor de lagere inkomens. Hoe hoog moeten de huren zijn om de rijken er uit te jagen? Kunnen de minder draagkrachtigen de huren dan wél betalen? Het bouwen voor het hogere marktsegment ging ondertussen nog een tijdje door, ook toen na de beursval van 2002 de huizeninflatie begon en de eerste leegstand in het betreffende hogere koopwoningsegment zich aandiende. In de westelijke tuinsteden van Amsterdam bedacht men dat die koopwoningen dan maar verhuurd moesten worden. Men begon te vrezen dat Vinex-wijken weldra zouden verpauperen. Almere raakte in de problemen nadat het prestigieuze bouwwerken had laten neerzetten. Luxe kantoorparken, bestemd voor ICT-bedrijven, werden spooksteden. Er stond vier miljoen vierkante meter leeg. En dat oppervlak groeide snel. De bedrijven die er hadden moeten komen, waren failliet, gekrompen of opgeslokt. Wel was er nog steeds veel vraag naar groter wonen, naar comfort, vrijheid, rust, ruimte, groen en veiligheid. Ondanks de malaise bleven vrijstaande huizen het goed doen op de woningmarkt. Maar veel burgers hadden niet genoeg euro's meer en ze werden voorzichtig, terwijl anderzijds de bouwkosten van nieuwe woningen fors toenamen, ook vanwege de aanbestedingsfraudes en prijsafspraken (8,8% van de totale kosten) en fouten in de bouw (goed voor 7 à 8%). Overal waren er de laatste tien jaar villa's en kastelen bijgezet met sloten, plassen, golfbanen, klimwanden, overdekte skipistes, paintballterreinen, muren en ophaalbruggen die echt opgehaald konden worden voor het geval dat. Nederland raakte er vol mee. Nee wacht even, niet 'vol', want door al dat bouwen en door alle meegeleverde faciliteiten ontstaat juist ruimte, redeneert een ruimtelijk planbureau. Dus hoe meer er gebouwd wordt, hoe meer ruimte eigenlijk. Denk bijvoorbeeld aan de kilometers bungalowpark aan de zoom van de Veluwe, op plekken waar vroeger slechts campingen waren en bossen. Of denk aan de golfbanen: allemaal natuurbeheer, allemaal nieuwe ruimte voor de Nederlander, zegt een golfbanenvoorzitter die dan ook stelt dat er meer banen bij moeten. Mensen houden niet van bos, zeggen de ruimtelijke ordenaars. Veel liever zien ze parken en woonwijken dan rauwe natuur. Dit is in de lijn van wijlen Pim Fortuyn die van Nederland een stadstaat wilde maken omdat Nederland toch al een stadstaat was. Natuurontwikkeling vond Fortuyn maar onzin en hij was ook van mening dat milieuproblemen of het broeikaseffect niet bestonden. Wel had hij oog voor de rommel op straat. Maar het verbod op de pelsdierfokkerij moest worden teruggedraaid. Sinds de moord op de charismatische politicus is het onmogelijk geworden om actie te voeren voor milieu, dierenwelzijn en klimaat, toch keurige items die in een beschaafd land aan de orde horen te zijn. De Utrechtse VVD-fractievoorzitter die de nieuwe stemming in Nederland goed had aangevoeld, noemde milieuactivisten na de moord maar meteen vrienden van Volkert van der G. En zo kreeg Nederland zijn asfalt-kabinet. De VVD wilde in 2002 de maximumsnelheid verhogen 'om beter in de pas te lopen met de rest van Europa'. Ook de LPF wilde minder streng toezien op de naleving van de maximumsnelheid. Milieuschade verwachten de partijen niet, terwijl men in andere landen overweegt om de maximunsnelheid juist te verlagen om overmatige luchtvervuiling tegen te gaan. Het komt velen goed uit dat nog niet hard bewezen is dat het opwarmen van de aarde veroorzaakt wordt door menselijk handelen. De visstanden lopen terug, de paling verdwijnt, wieren en koraalbanken verdwijnen uit de oceanen, ijskappen breken af en gletsjers smelten. Groenland wordt groener, de ontbossing in het Amazone-gebied neemt toe, de oran oetang sterft uit en meer dan 12.000 dieren en planten worden met uitsterving bedreigd. In 2050 kunnen zelfs miljoen plant- en diersoorten van de aardbodem verdwenen zijn, waarschuwt Nature. Bush draaide het verbod op de jacht van zeldzame en bedreigde diersoorten terug. Van opbrengst van die jacht wilde hij dan milieubeleid realiseren. Boze beleggers eisen van Shell hogere winsten en minder aandacht voor het milieu. De zuidwestenwind trekt aan, een bruine smogwolk hangt continu boven Zuid-Azië, de Dode Zee is over vijftig jaar verdampt en het meer van Balchasj in Kazachstan verdroogt omdat de Chinezen het aanvoerwater voor zichelf zijn gaan gebruiken. In ons land neemt de kans op Elfstedentochten af en de Alpenweiden blijven 's winters vaker groen. Lichtpuntje daarbij is dat Nederland binnenkort beschikt over de grootste overdekte skiborstelbaan ter wereld. Laat de Oostenrijkers hierheen komen! We krijgen ook al het grootste casino ter wereld in een gerenoveerd klooster. Waar vroeger misschien bijbels werden overschreven, of waar armen voedsel kregen en boeren werden onderwezen, daar gaan nu de fiches over het groene laken en wordt zwart geld witgewassen. Je kunt moelijk volhouden dat daar iets geproduceerd wordt, of het moet ledig vermaak zijn.
Terug naar de heilige bossen nu. Dat mensen niet van bos houden, zoals de ruimelijke ordenaars beweren, geeft te denken. Nu doet zich een luguber feit voor. De bossen worden steeds crimineler. Er wordt daar rotzooi gedumpt zoals asbest, accu's, slachtafval, geleegde geldkistjes, xtc-laboratoria en er worden lijken aangetroffen, lijken in kofferbakken, lijken in sportschoenen, lijken in tapijten en lijken in maïsvelden.
onderzoek naar de moord op het 'wandelvrouwtje'
-foto nu.nl 30 jun 2003
Ondertussen, we pakken de draad weer op, toen de duizenden miljarden eenmaal verdampt waren, moesten velen ouderwets inleveren. En nu werd men schraperig. Maar ook voor armoede is er een markt. Deurwaarders konden het werk spoedig niet meer aan. Van de meeste pakjes vlees, filet americain of kaas is het gewicht lager dan op het etiket staat vermeld. Prijsvechters als Aldi en Lidl kwamen opzetten. Dat al die Aldi's zo goedkoop waren, was mede mogelijk door al die wurgcontracten waardoor al die filiaalleiders ten minste 21 uur per maand aan 'meeruren' moesten maken. Wie niet meewerkte, werd geïntimideerd. Bij de buitenlandse vestigingen van McDonald's heeft men maling aan de arbeidswetgeving. De hamburgerketen houdt niet van cao's en werknemers die zich aansluiten bij een bond. De Amerikaanse hyperketen Wal-Mart, dat in Europa grote uitbreidingsplannen heeft, laat werknemers 2 dollar per uur minder verdienen als straf voor hun lidmaatschap van de vakbond. Dat zelfs de minimumlonen voor McDonald's te hoog waren, bewijst dat de enorme welstand van halverwege de jaren negentig, toen in Nederland in een jaar meer geld verdiend werd op de beurs dan er aan salarissen werd uitbetaald, lang niet voor iedereen was weggelegd. Bij de invoering van de euro werden de prijzen flink aangescherpt. Vooral de horeca wist van wanten. Maar ook cadeautjes, bloemen, auto's en parkeertarieven, crèches, dienstverlening, brillen, gemeenteheffingen en bouwvergunningen, schoolkosten en medische zorg werden tientallen procenten duurder. Dat er inflatie was, werd door ministers categorisch en bij herhaling ontkend. Het lag allemaal aan de 'geldillusie' en er was dus niets aan de hand. De gevoelsinflatie bleef echter immens. En hier en daar werd het euro-effect pas verlaat zichtbaar in de statistieken. In vijf jaar na 1998 stegen de prijzen van veelgekochte producten gemiddeld met 49 procent (maar daar stonden dalingen van andere categorieën tegenover). Amsterdam steeg in 2003 vijftig plaatsen op de lijst van duurste steden ter wereld (maar daar stond de daling van andere steden tegenover). Fondsmanagers bleven begin 2002 optimistisch roepen dat het weldra beter zou gaan. Maar acht maanden later bereikte de roodstand bij banken het hoogste niveau ooit. Op het hoogtepunt van de Nina Brink-tijdperk waren de Nederlanders massaal in aandelen gestapt. Even massaal hielden zij het een paar jaar later weer voor gezien. Abonnementen op beleggersbladen werden opgezegd. Een steeds groter deel van het inkomen was nodig om rond te komen. Gezinnen kwamen in geldnood en de werkloosheid begon snel te stijgen, vooral onder de jeugd en allochtonen (in de eerste helft van 2003 steeg de werkloosheid in de Bijlmer met 26 procent). Illusie of niet, de burger vertrouwde de euro voor geen cent. Je kon er toch duidelijk minder mee, met die roteuro. De nieuwe munt is kleiner dan een gulden. De zwervers hadden dat meteen in de gaten. Was het vroeger: 'Piekie voor een dakloze?' na de invoering van de euro werd het: 'Eurootje voor een dakloze?' 'Jewhroon', zegt de Ierse jongen met een gitaar voor de supermarkt, 'I need 50 cents more for cigarettes.' Het consumentenvertrouwen begon te slinken. Het horecabezoek liep terug. Groenten werden schreeuwend duur en bleven dat alle seizoenen. Daarop werden forse winsten geboekt. Bezuinigende burgers deden als eerste hun jeep van de hand. Die zoop bezine. De allerarmsten hadden natuurlijk geen jeep om van de hand te doen. Na de bezuinigingen in 2004 schreven de kranten dat een half miljoen onverzekerde Nederlanders de tandarts niet meer kon betalen. Door de toegenomen tegenstelling tussen arm en rijk en de hoge, ja protserige status van rijkdom en ondernemerschap, was ook het verlangen naar rijkdom en status sterk toegenomen en de frustratie om de afwezigheid daarvan daarom des te begrijpelijker. Nederland leek opnieuw wel een ontwikkelingsland geworden te oordelen naar het aantal deelnemers aan loterijen. Want ook dat was in de jaren negentig zeer fors toegenomen. Er werd in 2002 voor 1,5 miljard euro aan lootjes gekocht. Bij de loterijen was het dan ook een 'aanhoudende prijzenregen' met jackpotten die aanwakkerden tot wel 18 miljoen, in Spanje 50 miljoen en in Amerika zelfs 225 miljoen euro. Een verschil met de ontwikkelingslanden is dat er daar geen juridische en psychische bijstand is voor de prijswinnaars. Nu staren de sterken en vitalen zich niet blind op telebingo, jackpotten, postcodeloterij, krasloten, raderen van fortuin, casino's, gokkasten of fruitautomaten. Zij bereiken hun rijkdom op eigen kracht, berekenend en meritocratisch. Zij geloven in de markt en het presteren. Hun favouriete gokkast is de beurs. Ook put-opties kunnen interessant zijn en met een beetje netwerkje zit je dicht bij de bron. Eerstejaars studenten hebben de Porsche en het landhuis al op hun verlanglijstje staan. Ze praten er hardop over in de tram, zó dat de Melketiers en de stadspassen met tassen vol prei en wortelen wel moeten meeluisteren. Het is rechten geworden, zegt de jongen tegen het meisje, maar eigenlijk had hij liever Nyenrode gedaan. Zijn mobieltje gaat af. Gave rintoon. Studenten laten zich halverwege hun studie wegkopen door het bedrijfsleven. De jeugd, die zich de tijd dat Nederland gebukt ging onder grauwe werkloosheid, niet herinnert, stapt straks meteen de leasebak in. Dat is althans het beeld dat jongeren van nu hebben van de maatschappij van straks, want evenals de euro, begint dat beeld een illusie te worden. Zo werden 2500 werknemers van de Britse letselschadespecialist 'The Accident Group' per SMS-berichtje ontslagen. 'Ha een SMS-je!' zullen sommigen even gedacht hebben. De werknemers mochten toen een telefoonnummer bellen waarna ze op een bandje te horen kregen dat ze diezelfde dag nog zouden worden gebeld als ze hun baan behielden. Wie niets hoorde was ontslagen. Bij de toekomstillusie van de jeugd hoort ook dat wie straks een eigen bedrijfje heeft, zal gaan cashen en met een flinke buit thuiskomt. 'Zo zijn er vele bedrijven in de jaren negentig opgericht: mooie verhalen, prachtige missies, leuke grand cafés, maar daaronder altijd het diepere belang: de wil tot cashen', schrijft een rattig type dat er trots op is het te zijn en zich daarbij beroept op Machiavelli en Nietzsche. Cashen. Een familiebedrijf is iets uit de tijd van Swiebertje toen studenten aan het Hoger Economisch Administratief Onderwijs nog geen Nietzsche lazen. Nee, een binding met het bedrijf is er eigenlijk niet. Het maakt ook niets uit wat je staat te verkopen, het mogen ringtonen zijn, glimmend erotisch ondergoed of het archief van Martin Luther King (in de aanbieding voor 25 miljoen dollar). Nog niet zo lang geleden kon iedereen graaien wat men wilde en velen graaiden dan ook. De dokter deed het, Bromsnor en zijn parkeerwachten deden het. De burgemeester deed mee en Swiebertje kluste zwart bij terwijl Muhamed, het zwarte schaap, dubbel kinderbijslag ontving voor al zijn verzonnen tweelingzonen. De dokter, het eerbiedwaardige beroep van weleer, wat bleef er in het Viagra-tijdperk van over? Medici verkochten hun ziel aan de farmaceutische industrie waar 'onafhankelijke' opiniebepalende specialisten op de loonlijst staan. Aan gesponsorde onderzoeken naar pillen en zalfjes zit een penetrant commercieel luchtje. Mannen en vrouwen worden eerst ziektes, daarna pillen aangepraat. Er zijn uitwaaiweekenden voor artsen. Flauw 'onderzoek' wordt - soms tot drie keer toe - gepubliceerd met geen ander doel dan naamsbekendheid voor het betreffend 'geneesmiddel', terwijl de ongewenste onderzoeksresultaten mer pressiemiddelen uit de publicteit worden gehouden en werkelijk innovatief onderzoek of onderzoek gericht op preventie van kwalen onbetaalbaar is geworden: daar is geen sponsor voor te porren. In Spanje schreef een groep van dertien artsen een clandestien wondermiddel voor. Britse artsen hielden zonder toestemming van nabestaanden de hersenen van 24.000 overleden depressieve mensen weg ten bate van de wetenschap. In ziekenhuizen worden fouten gemaakt en verzwegen vanwege een verziekte sfeer, grote ego's en lange tenen. Tandartsten declareren nooit gemaakte röntgenfoto's. Een neuroloog verzon casussen voor zijn onderzoek en verdiende daaraan een miljoen. Een Palestijnse arts loog over zijn opleiding. Sinds halverwege de jaren negentig hebben bestuurskundigen onder leiding van bestuurskundige Roel in 't Veld van de universiteit een bedrijf willen maken, compleet met prestatiebeloning. In het bedrijfsleven was 'verantwoord ondernemen' net een modebegrip geworden waarmee de bedrijven zichzelf in het zonnetje zetten en het vertrouwen wonnen van consumenten, aandeelhouders en een naïeve overheid. Bij de Sociaal Economische Raad begon men al te veronderstellen dat de mensheid in een nieuwe, hogere fase van beschaving en bewustzijn was gekomen. Die hypothese bleek echter spoedig op een wetenschappelijke vergissing te berusten en inmiddels hoort men over verantwoord ondernemen ook al een tijdlang niets meer. Daarvoor is er de laatste jaren té openlijk, té schaamteloos, té grootschalig en té exhibitionisch lucht verkocht en gegraaid door de topmensen en commissaren die hun eigen salarissen bepaalden en elkaar wijs maakten dat ze onmisbaar waren en dat de successen er waren door hun toedoen, ook al ging het reeds slecht met hun bedrijven. Het was nu of nooit. Het werd nu. Men pakte wat men pakken kon en poetste de plaat. De nieuwste mode schijnt nu te zijn dat men er eerlijk voor uitkomt: 'Wie werkt, betreedt willens en wetens de mat, de ring, het strijdperk, de arena en verliest daarmee elke onschuld. Als wij in de bedrijven konkelen en foezelen en daardoor de ander op achterstand zetten, dan moeten we niet de barmhartigheid van onze geïnternaliseerde Florence Nigthingale voelen maar de tintelende opwinding van de ophanden zijnde overwinning', staat in een managementboekje van ene Joep Schrijvers, Hoe word ik een rat? (2002).
Het is een oud liedje. Dr. Kinneging moet gelijk hebben. De mens is een giftige bron en hij pakt wat hij pakken kan. Wat een mens nodig heeft is een beetje structuur en een beetje beschaving. Een beetje stabiliteit en iets van een fundament om op te staan. Wanneer de dingen te snel veranderen wordt het ons al gauw te ingewikkeld en lopen rattige types met de successen van anderen weg. We houden ervan om overzichtelijke problemen op te lossen en dan zetten we onze schouders er graag onder. Maar we worden stuurs en onverschillig wanneer we voor onoverkomelijke dilemma's komen te staan en daarvoor nog verantwoordelijk worden gehouden ook. Dan schuiven we de problemen voor ons uit en trekken een gezicht alsof er vandaag weer flinke progressie is geboekt. Ook de anonimiteit en de starheid van onze logge, wezenloze, abstracte instellingen, organisaties en veel te grote bedrijven en gemeenschapsvormen (je bent bijvoorbeeld lid van Natuurmonumenten, maar je kent niemand die dat ook is) maakt dat mensen zich niet meer verbonden, laat staan verantwoordelijk voelen voor het grotere geheel, zelfs niet meer voor hun eigen portiekje. Teveel geld op jonge leeftijd is ook niet goed. Dan weten jongens en meisjes van gekkigheid niet meer wat ze moeten doen. Je kunt moeilijk tot je vijftigste blijven bungeedumpen en waterscooteren. Wist u dat het wereldrecord met zoveel mogelijk parachutisten tegelijkertijd uit een luchtballon springen weer in Nederlandse handen is? Heus, het zoeken naar kicks en verstrooiing is alleen fijn zolang er nog iets stevigs en onverveelds overblijft dat verstrooiing nodig heeft. En er moeten altijd nuchtere werkers zijn die na de kicks en roezen er een eer in stellen om op maandagochtend de lege bierblikjes, de kots, de scherven en de ampullen op straat op te vegen. Anders raken we van binnen helemaal leeg en wordt het van buiten een rotzooi. Dan weten we niet meer waar we het moeten zoeken. Nee, van zulke dingen kan weinig goeds meer komen en men kan dan ook stellen dat er nooit belangrijke problemen zijn opgelost door te communiceren over communicatie of door de introductie van breedbeeld, Xbox-consoles, de internet-wc, de GSM-deurbel, GSM-hoesjes met marihuanageur, de bètaversie van de nieuwste MSN-toolbar of de Champions League en de Volkskrant op I-mode. Wist u dat er in 2003 voor 3,5 miljard dollar aan ringtones voor mobiele telefoons is uitgegeven? Wat een markt!
Dr. Kinneging denkt. De markt denkt niet. Vraag en aanbod gaan altijd door. Is er even geen vraag, dan creëert men die. Is er even geen aanbod, dan verhoogt men de prijzen en het liefst houdt men de prijzen zo. Het ene moment worden studenten uit hun bèta-studies weggekocht, in nette pakken en lease-auto's gestopt, het volgende moment weren bedrijven de schoolverlaters en afgestudeerden massaal wegens 'gebrek aan ervaring' en klaagt de overheid dat onze kenniseconomie achter loopt. Er moeten hoogopgeleide buitenlanders het land in en hen moeten we het dan ook niet moeilijk maken. Verder is het dringen geblazen. Overal waar nog wat ruimte is, wordt die ruimte geclaimd, in beslag genomen, bebouwd en rendabel geëxploiteerd. Er wordt gebouwd en wat staat, staat. Daar kom je niet meer tussen, ook al staat het er illegaal en verliep de aanbesteding niet volgens de regels. Projectonwikkelaars ontwikkelen projecten. Vastgoedontwikkelaars ontwikkelen vastgoed. Overal wordt 'ruimte' gevuld. De kranten staan vol. Op de voorkant staat het nieuws, op de achterkant staan louche advertenties. Op de voorkant kunnen er ook nog wat louche advertenties tussen. Claims worden geclaimd. Een bedrijf claimt de maan, de planeten en de manen van planeten en verkoopt stukjes maanlandschap als kerstpakket. Adoptiestichtingen claimen het unieke recht om te opereren in landen waar ze niet actief zijn en ook geen plannen hebben in die richting. Men claimt en veilt de etherfrequenties en men klaagt daarna dat informatieve stations in geval van rampen niet meer bereikbaar zijn. Men vergadert op het scherpst van de snede over het uithangrecht van vlaggen. Je mobiel nummer meenemen naar een andere aanbieder van mobiele telefonie is onmogelijk, of duurt lang en is duur. Er was speciale wetgeving nodig aan dat probleem iets te doen. Men claimt domeinnamen en namen van beroemdheden. Onze minister-president moest procederen om zijn naam terug te krijgen. Piloten claimen Amerikaanse salarissen. Om ruzie en claims van andere staten voor te zijn, hebben Italiaanse duikers een vlag geplant op een vulkanisch 'eiland' onder het zeeoppervlak. Men verwacht dat de rotsen binnenkort omhoog komen vanwege de seismische werking van de zeebodem bij Sicilië en men wil dat de vlag van Italië als eerste boven het wateroppervlak verschijnt. Toen een kersverse topmanager een aantal jaren geleden KPN een andere huisstijl aansmeerde, werd de - toen nog - trendy kleur groen als huiskleur uitgekozen. Alles moest natuurlijk worden overgespoten en dat zal wel een dure grap zijn geweest. Niet lang daarna ging een concurrent met hetzelfde groen aan de haal, waarop KPN bij de rechter het groen voor zichzelf opeiste. 'Dat groen is van ons!' De rechter vernietigde de groenclaim van KPN weliswaar, maar men ziet, alles wordt geprobeerd. En men blijft het proberen. Adidas claimt schuine streepjes. Unilever gaf gratis ijskasten weg op voorwaarde dat er alleen ijsjes van Unilever in mochten. Er wordt voortdurend geprocedeerd. Microsoft ziet nu zijn winsten dalen wegens exorbitante juridische kosten. Ahold gaf sinds het schandaal honderden miljoenen uit aan accountants, advocaten en overige adviseurs. Dat kwam de jaarcijfers van accountant Deloitte & Touche zeer ten goede. Internetaanbieder Xs4all zette de muziek die bands op zijn tienjarig verjaarsfeestje in oktober in Paradiso hadden gespeeld 'rechtenvrij' op zijn website. Hoewel de artiesten daarmee instemden, eiste de auteursrechtenorganisatie de royalties op. Uit protest tegen de omgangsregeling met zijn dochter klom een hopeloze vader in een hoge hijskraan in Londen, verkleed als Spiderman. Dat trok veel aandacht en beneden ontstonden opstoppingen in het verkeer. De man was nog niet beneden of advocaten waren al aan het uitrekenen hoeveel miljoenen opstoppingsschade ze konden verhalen op de werkloze vader. Wat een energie gaat er niet verloren door al het geruzie in de krapte. Moet je eens kijken wat er gebeurt als je door de binnenstad een nieuwe metrolijn aanlegt. Het bedrijf Forgent Networks claimt het formaat JPEG, Compuserve en Unisys claimen GIF, vele jaren nadat deze grafische formaten gratis internetstandaarden werden. Men heeft ook de copyrights op de hyperlink willen claimen. Microsoft verkoopt geen software meer, alleen nog onderhoudscontracten, licenties (het recht op gebruik). Sindsdien betaalt de klant meer en 'veroudert' zijn software zienderogen. Microsoft ontkent dat alles duurder is geworden, maar een feit is dat de winstcijfers en de koersen sinds het nieuwe licentiebeleid omhoog schoten. Armlastige basisscholen betalen zich blauw aan hun software-abonnementjes. Begin jaren negentig verschenen er agressieve billboards: Nederland stapt over op Word. Dat was ook toen al een agressief programma dat voor jou denkt en bijvoorbeeld hoofdletters neerzet als je met kleine letters begint en het geheugen van je computer opslorpt. En zo geschiedde, Nederland stapte over op Word. Nu voert het softwarebedrijf dan licenties in. We zitten er aan vast met z'n allen en er is amper een weg terug. Straks wordt optellen en aftrekken op de computer geoefend aan de hand van een rekeningafschrift waarop een logo van de bank staat. Door dat aan te klikken komt de leerling op de website van die bank, waar hij een bankrekening kan openen en daarvoor een prachtig welkomstcadeau krijgt, waarschuwde een tegenstander van de plannen van de paarse regering om Kennisnet te laten sponsoren door het bedrijfsleven. De Nederlandse belastingdiskette draait alleen onder Windows. Windows Media Speler spioneert. Andere programma's spioneren ook en gaan ongevraagd het internet op, zogenaamd om te updaten. Je moet voortdurend de nieuwste versies downloaden en je hebt niet eens in de gaten dat je daarmee al bezig bent. De Google toolbar is spyware. Cookies bevatten commercieel toepasbare gebruikersprofielen. Overal wordt 'ruimte' gepakt en bezet, en daarna commericieel geëxploiteerd en doorverhandeld. Elk kleinste uithoekje, elke vierkante meter land komt onder het bereik van mensenhanden en onder controle van bevoegde instanties. Om in de krapte alle parameters optimaal op elkaar af te stemmen en ervoor te zorgen dat alles zijn normale beloop heeft, onderzoekt Rijkswaterstaat nu de invloed van straatverlichting op broedende grutto's. In grote delen van Nederland is de sterrenhemel nauwelijks meer te zien. In 90 procent van Europa en de Verenigde Staten is het zo licht als met een halfverlichte maan aan de hemel. Op de bodems van zeeën en oceanen, op eilanden onder het zeeoppervlak, op het maanoppervlak en op dat van de planeten in het melkwegstselsel berusten claims van bedrijven, zakenlieden, overheden en ondernemende burgers. Nergens te land, ter zee of in de lucht is er nog een plekje over waarvoor men niet alvast een functie bedacht heeft, op de uitoefening waarvan belanghebbende partijen alvast rechten claimen en bereid zijn keiharde eisen neer te leggen bij de rechter, mocht het tot conflicten komen. Tegenover elke twee ingenieurs staat een advocaat, weet een Harvard-professor. De sofwarepatenten komen er aan. Nog meer werk voor juristen. De wereld is één groot vergunningenstelsel geworden. De wereld was al één groot reclamebord, één groot mobiel belbedrijf, één grote verdringingsmarkt: wereld dot com. Dit is de vrije wereld. Nederland is er een filiaal van, een BV. Zo zien de topmensen het graag, en politici doen mee. We brachten onze beschaving naar de beurs. Een beeld, een visie: leeg land, hoog gras en onkruid, flathoog wit bord met bouwtekening en zwarte letters. Hier ontwikkelt men 24.000 m2 kantoor. Provincie en gemeente ruzieën over een bouwvergunning: giftrein langs winkelcentrum. Als je in een stad als Amsterdam iets wilt bouwen, ben je jaren aan het procederen. Ja, het wordt vol. Het is al vol. Het is zelfs stampvol. Economisch, commercieel, sociologisch, cultureel is het vol. Journalistiek, juridisch, medisch, virologisch, radiografisch, telegrafisch is het vol. Nomologisch, infrastructureel, opslag-, wachtlijst- en hondepoeptechnisch, geografisch, demografisch, fysisch, virtueel en metafysisch is het dringen geblazen. Het luchtruim is vol (helikopterhavens voor zakenlieden). De opkomst van het ruimtevaartoerisme. De kranten staan vol. De binnensteden staan vol. Bussen en metro's staan vol. Sauna's, zonnebanken, begraafplaatsen, havens en grachten liggen vol. De gevangenissen zijn vol en er ontstaan gevechten daardoor. Er zijn te veel mensen die met z'n allen te veel willen en te veel rechten hebben die niemand hen meer kan garanderen. De Amsterdammers mopperen wanneer er weer eens filmopnamen gemaakt moeten worden in hun typisch Amsterdamse straatje of op hun typisch Amsterdamse grachtje. Dagenlang kunnen zij niet parkeren. Er zijn dus ook al te veel auto's en filmopnamen, productiewagens en crew in de stad. Een tandarts, de enige in een Brabants dorp van 5000 inwoners, mocht zijn praktijk niet betrekken, omdat deze zich in de 'stankcirkel' van een boerderij bevond. Er zijn te veel beesten op het platteland. Een paar honderd miljoen in ons land. Die moeten allemaal geëxporteerd. Er is te veel mest. We hebben het mestprobleem begraven, de mest ging onder den grond en daarom hoor je over dat probleem de laatste jaren vrijwel niets meer. Weg is weg. Maar de overbelasting van bodem, water en natuur in Nederland zijn het hoogste in Europa. Schotse Hooglanders worden ingezet om naakte homo's te weren uit recreatiegebied Spaarnwoude. Alleen de planologen, die beroepshalve de ruimte ordenen, betogen dat er meer bij kan. Planologisch is er ruimte en er staan al partijen te dringen om de vrijkomende ruimte die door de landbouw wordt achtergelaten, opnieuw te bezetten. De nieuwste nota Ruimte, waarin het Groene hart uit handen is gegeven en economische bedrijvigheid prioriteit krijgt, heeft als doelstelling om ruimte te scheppen. Iemand merkt op dat je geen ruimte kunt scheppen, je kunt alleen de ruimte anders verdelen. Feiten: er komen steeds minder boomgaarden. De volkstuintjes verdwijnen. De bollenteelt moet weg uit de Bollenstreek. Daar zijn woonwijken, industriegebieden en groene zones gepland. Dat stond al in het ontwerp-rapport Tweede Structuurschema Groene Ruimte (2001). Over het Groene hart moet men niet zeuren, vindt rijksbouwmeeester Patijn. Er mogen weer huizen worden gebouwd, of nee, niet helemaal, want de Kamer van Koophandel en staatssecretaris Van Gennip van Economische Zaken claimen de ruimte voor 'Schipholgerelateerde activiteiten'. Op naar de honderd miljoen reizigers per jaar. Ministers willen de landbouw wegdoen en van ons land een kenniseconomie maken. Daar gaat een oude traditie. Straks maken ze hier ook geen schoenen meer, geen kleren, scheepsschroeven of tentdoek, geen fietsen, bakstenen of meubels. Dan worden de broden gebakken van meel dat gekneed is in het voormalig Oostblok. De landbouw doet men weg in ruil voor IT-bedrijven die bij de eerste de beste wijziging in het belastingstelsel, oorlog of boekhoudcrisis geen eurostuiver meer waard zijn. Zolang we hier in West-Europa en Amerika nog aan de winnende hand zijn, juicht men. Maar als straks het IT-werk voor het grootste deel 'outsourced' is, uitbesteed aan goedkope, hardwerkende krachten in India en Maleisië, en er ook voor het overige weinig meer te produceren valt omdat bijvoorbeeld Chinsese of Koreaanse auto's goedkoper zijn dan de europese, dan zakken onze te duur geworden economieën weg in de mondiale middelmaat. En dat is veel te laag voor onze levensstandaard. Je zult merken dat, mocht het zover komen, men dán pas opeens massaal gaat twijfelen aan de heilzaamheid van de globalisering, vrijhandelszones en het vrij verkeer van mensen en goederen. Nu al vreest men de goedkope Poolse en Roemeense bouwvakkers die naar ons land komen zodra de EU-grenzen opengaan. En zelfs de de Amerikanen mopperen nu op de buitenlandse arbeidconcurrentie. Een onderzoeksbureau voorspelt dat over enkele jaren meer dan drie miljoen Amerikaanse banen in de dienstverlenende sector naar het buitenland zijn vertrokken. Er bestaan in Nederland 7.000 illegale arbeidsbureaus. We hebben ons met onze prachtige sociale wetgeving uit de markt geprijsd. 'We zijn overdreven zorgzaam. Dat schaadt onze concurrentiepositie', verklaart Minister De Geus van Sociale Zaken. Hij trok de werkweek op van 50 naar 60 uur en verminderde het pauzerecht van een half uur per 5½ uur werk naar een kwartier per zes uur werk. Er moet gewerkt worden voor minder dan het minimumloon. De VVD (Frans Weekers) wil het minimumloon afschaffen omdat het te hoog is 'in relatie tot wat iemand met dat loon produceert'. Hij bedoelt: mondiaal gezien. Driekwart van alle speelgoed onder de kerstboom komt uit China. Minister Zalm van Financiën wil dat de 400 duizend bijstandsgerechtigden huishoudelijke hulp gaan doen om hun uitkering terug te verdienen. 'Dan blijven ze fit voor de arbeidsmarkt.' Staatssecretaris Rutte van Sociale Zaken reageerde enthousiast. Zij wist dat in de gemeente Helmond bijstandsgerechtigden al kleerhangers inpakken. Als we concurrerend willen blijven en onze levensstandaard behouden, dan moeten we alles efficiënter maken en alles verder samenpersen. We moeten grootschaliger gaan werken. We moeten langer werken. We moeten koopkracht inleveren. De lonen moeten omlaag, de arbeidsproductiviteit omhoog. In Japan worden vierkante watermeloenen gekweekt die de transportkosten van de meloen moeten drukken. Varkens in Nederland moeten in vierkante flats van een vierkante kilometer. Dat bedachten ze bij de landbouwuniversiteit van Wageningen. De Paarse Minister Brinkhorst (D66) van Landbouw (hij zit nu op Economie), zoon van een boer, was enthousiast over het plan. Wat een milieu- en ruimtewinst zou met de varkensflats niet geboekt worden. Het plan werd in brede kring weggehoond, maar omdat de nood zo hoog is ontstaan er overal nieuwe samenpersingsvarianten, zoals varkensstalconcentraties in Brabant of de bouw van varkenswolkenkrabbers en megalegbatterijen. Het platte land lijdt. Bewoners van het Groningse Onstwedde strijden tegen 'een continue, zeer extreme, penetrante, buitengewoon hinderlijke stank' van de mestsilo van boer Migchels die daar in 1992 werd neergezet. In Onstwedde stinkt een schone handdoek uit de kast naar mest. Kinderen willen er niet meer bij hun vriendjes spelen. Dag en nacht zitten families in misselijkmakende stankgolven. Ook heeft men last van vrachtauto's en tractoren en gierende mestpompen. Boer Migchels daarover, in de stijl van Prediker: 'Wat is reuk en wat is stank? Het zal best een keer ruiken, maar stinken doet het niet.' Relativeren en tolereren zijn nooit belangeloos. Overal wordt gevochten om frisse lucht, rust en ruimte. Op een basketbalvloer staan van de linker tot aan de rechter basket en over de gehele breedte van het beeld de gigantische letters van de naam van een sponsor. Een atleet verovert bij S de bal, passeert in de O en de F twee tegenstanders en speelt af naar vak T. Een wielrenner die na een bergetappe aankomt op de streep trekt eerst z'n shirt recht om de sponsor in beeld te brengen, steekt daarna zijn handen in de lucht en krijgt dan 35 microfoons onder zijn neus gedrukt waar het snot uitloopt. De in ademnood verkerende winnaar van de eerste op de televisie integraal uitgezonden Elfstedentocht werd door sportjournalisten als een lemen pop van het ijs gesleept. Merknamen dringen zich op door middel van logo's, billboards, vignetten, banners, ikoontjes. Iemand grapte eens in het park met zo'n zware journaalstem die bij het aankondigen van nieuwsitmes twintig jaar geleden in de mode is gekomen en sindsdien is gebleven: This tree was brought to you by God. Het Vondelpark moet worden gerenoveerd, en omdat er geen geld is krijgen sponsors het er voor het zeggen. 'We zijn niet vies van commercie', zegt het stadsdeel. Bedrijven zijn niet primair meer bezig met het produceren van nuttige goederen of het leveren van nuttige diensten, maar lanceren naamsbekendheidsoffensieven en agressieve strategieën om de concurrent uit de markt te drukken. Het lijkt alsof men alleen nog beeldvorming verkoopt. En je moet de ander daarbij kapot maken. Ambtion: to beat AOL in Europe. She can move faster than the American giant, schreef Business Week vol admiratie over mevrouw Brink. Nina works 18 hours a day. She is a war machine. Nina beweegt sneller dan het licht. Economie is oorlog. Het is pompen of verzuipen. 'We gaan op een agressieve manier de markt in Engeland, Frankrijk, Spanje en Duitsland bewerken', zei Buzz (KLM). Het wilde een prijsvechter worden. Buzz vocht en verloor en werd opgeslokt en weggeconcurreerd door maatschappijen waar piloten het niet zo nauw nemen met de landingsvoorschriften.
De kranten op internet zijn bijna niet meer te lezen door het constante en hinderlijke gewriemel van bewegende beelden, de zogenaamde 'rich media' die zo in opkomst zijn. De fontjes van de berichten zijn onleesbaar klein terwijl de menu-optie beeld/tekengrootte/extra groot daarop geen enkel effect sorteert. Wee de slechtzienden. Ondertussen huppelen champagneflessen door het beeld en worden lezers opgeschrikt door naargeestige geluiden van de reclame daaromheen. Zalig de hardhorenden. De browser waarin het mogelijk is om de bewegende pulp en popups uit te zetten, moet door Microsoft nog uitgevonden worden. Want men is juist de laatste jaren zo hard bezig geweest om de 'grafische browser' al die nieuwe prachtige grafische mogelijkheden en actieve scripts te geven en verder te laten integreren met uw gehele computersysteem. Dus zó dat niemand er omheen kan (er zit geen uit-knop op) en concurrende programma's er niet tussenkomen. De broncode van Microsoft is en blijft een goed bewaard geheim. Het bedrijf laat alleen maar los wat in haar eigen belang is en hekelt concurrerende programma's uit de 'open source' beweging als onpatriottisch (niet 'the American way of life'), onveilig en duur. Er moesten rechters aan te pas komen om de verspreiding van dergelijke leugens te laten rectificeren, terwijl onafhankelijke veiligheidspexperts het gebruik van Internet Explorer begonnen te ontraden en gebruikers adviseerden om over te stappen op een andere browser. De commerciële toepassingen voor de grafische browser zijn legio. De criminele toepassingen ook. Windows en de ingebakken browser Internet Exlorer lekken aan alle kanten en je moet maandelijks 100 Mb aan patches (softwarepleisters) binnenhalen. Je zult maar een oud modempje hebben. De patches van Microsoft lekken trouwens ook of brengen uw andere software in de war. Het lijkt erop alsof Microsoft er alles aan gedaan heeft om van de grafische browser een soort televisie te maken, zodat je ook daarop niet meer kunt bepalen wat je te zien krijgt. Je kunt hooguit naar een ander net zappen waar dezelfde ellende zich herhaalt. De nieuwste generatie bewegende reclame is pop-up-killer-bestendig. Het is al weer meer dan tien jaar geleden dat internetters van het eerste uur begonnen te protesteren tegen ongewenste bulkmail. Maar geen regering die aan 'spam' iets wilde doen. Spam was gewone reclame hoor, gezond voor onze economie. Het is nog maar enkele jaren geleden dat spambedrijven in Nederland als paddestoelen uit de grond schoten. Nu is spammen dan eindelijk verboden. Regeren is vooruitzien, maar onze vorige premier, Kok, wist niet eens hoe je een muis moet bedienen en onze huidige minister Donner van Justitie heeft nog geen internet. Wat weten onze landsbestuurders van spam en virussen? Pas dit jaar (2003), nu het fenomeen spam onrustbarende proporties begint aan te nemen, de economische schade van spam berekend is en in de miljarden loopt, het internet dreigt te bezwijken onder de last van spam en virussen, voor een zeer groot deel afkomstig van hotmail (de gratis dienst van Microsoft), beginnen regeringen over bescheiden tegenmaatregelen te onderhandelen, waarbij de opt-out-variant (ontvangers van spam moeten zich actief uitschrijven bij de spammende bedrijven) nog steeds de voorkeur heeft. De juridische mogelijkheden zijn trouwens beperkt, mede omdat het rechtssysteem aan landsgrenzen gebonden is en spam dus niet. In 2004, toen je in de krant verontrustende berichten kon lezen dat 'dat spam de drempel voor e-commerce vergroot', bedacht de Organization for Economic Co-operation and Development dat 'de overheden hun krachten moeten bundelen' in de strijd tegen spam. Wat schrander! Bericht op webwereld.nl (3 feb 2004): 'De meeste spam die Europeanen ontvangen, komt uit de Verenigde Staten. De Europese Unie wil dat Amerika daar wat aan doet.' Een lezer reageert: 'Kan de EU niet een collectieve opt-out bij de VS indienen? Zo in de trant van alle addressen in "*@*.nl" (en zo voor alle EU domainnamen?) Daarna kan iedereen die dat wil zich wel weer aanmelden. Iedereen blij.' Een andere lezer sputtert: 'Het merendeel van de spam die ik ontvang, komt op m'n .com adressen.' Weer een ander: 'Helaas zal bij de uitvoering de wildcard *.* waarschijnlijk niet werken. Het komt er dan op neer dat we 200 Miljoen Europese opt-out verzoeken moeten versturen naar 25 Miljoen bedrijven in de USA. Dat zijn in totaal 5 Triljoen e-mails die dan de oceaan over moeten. Het lijkt mij handig om deze dan niet allemaal gelijktijdig te verzenden. Al deze 25 Miljoen bedrijven zijn per wet verplicht om een database met deze adressen bij te houden en het dragen van alle kosten die dit met zich meebrengt.' Men moet daarbij bedenken dat de opt-out-variant voor de criminelen die dagelijks honderden miljoenen berichtjes de deur uit doen met reclame voor medicijnen, financiële voordeelregelingen, penisvergrotingen ('longer, wider, harder and lasting'), body fat loss en caloriemeters, valiumtabletten, universitaire diploma's, real looking fake rolex watches en cd-roms met e-mailadressen waarmee de ontvangers ook zelf kunnen gaan spammen, nu juist een bewijs is dat de betreffende post is ontvangen en gelezen. Het e-mailadres van de uitschrijver wordt uiteraard meteen opgeslagen op zo'n cdrom. En daar kom je nooit meer van af. Ik heb mail:
Subject: Our church will ordain anyone who asks
Fri, 30 Jul 2004 12:46:56 +0300
Become a legally ordained minister within 48 hours
As a minister, you will be authorized to perform the rites and ceremonies of the church!
Perform Weddings, Funerals, Perform Baptisms, Forgiveness of Sins
Visit Correctional Facilities
Want to start your own church?
Press here to find out how
De laatste tijd zijn er commerciële virussen actief die zich diep in het besturingssysteem nestelen. Deze virussen, die niet eens meer alleen per post, maar direct via openstaande poortjes uw computer binnendringen, gebruiken de gastcomputer als spammachine. Daarmee is de door Bill Gates aangekondige ad hoc-oplossing om spam te bestrijden door de computer van de afzender voor elk ongewenst spambericht te laten betalen en een tijdrovende berekening te laten uitvoeren, bij voorbaat mislukt. Proefballonnetje van Bill. De virussen worden ook ingezet om uw browser naar internetsites te dirigeren of om paswoorden, identiteitsgegevens en banknummers te ontfutselen. Computers worden traag, functies vallen uit. Velen hebben geen idee dat er een virus, een spybot of porn dialler actief is en ontvangen onverklaarbaar hoge telefoonrekeningen. De meest gehate man van het internet, de spamkoning Sanford Wallace, verzond in de jaren negentig 25 miljoen berichten per dag. In 1998 hield hij het spammen voor gezien. Maar zes jaar later bleek Wallace betrokken bij spyware en hij werd aangeklaagd. Wallace ontkent alles en stelt dat consumenten 'gewoon de mogelijkheid hebben om downloads uit te zetten of om popups te blokkeren' en dat internetters die de laatste patches hebben geïnstalleerd, niets van hem te vrezen hebben als ze de zijn pagina's bezoeken. Anderen klaarblijkelijk dus wel. Na een bezoek aan een site van Wallace krijg je een nieuwe opstartpagina in Internet Explorer. En gaat de cd-lade van automatisch open. Op het scherm verschijnt de boodschap: 'Als uw cd-rom drive opengaat, moet u uw computer snel ontdoen van spyware.' De site raadt daarop het product Spy Deleter aan. Ondertussen klaagt minister Brinkhorst van Economische Zaken dat het betalingsverkeer via internet en mobieltje maar niet op gang wil komen. Hij wil die ontwikkeling met een financiële impuls versnellen. Maar wie wil voor zijn geldzaken nu afhankelijk zijn van een computersysteem dat door een virus of worm wordt platgelegd? De eerste virussen voor mobiele telefoons zijn gesignaleerd. Van Brinkhorst mocht er geen cent subsidie naar de enige website in Nederland die aan spam iets probeert te doen, en dit op vrijwillige basis. De site is inmiddels uit de lucht. Spam, virussen, reclame en telemarketeers: ziehier de praktijk van de akelige filosofie dat iedereen die agressief loopt te leuren met spullen en diensten, de samenleving en zichzelf een nuttige dienst bewijst en vooruithelpt. Maar zolang iets niet bij wet verboden is, mag het. Zolang iets voor de wet 'onzichtbaar' is, mag het ook. De politiek hobbelt maar steeds achter de feiten aan. Ze debatteert over definities van begrippen in wetsontwerpen die een oplossing moeten bieden voor de problemen van tien jaar geleden. Als als er eens iemand met een vlotte oplossing komt, dan schuiven anderen het probleem door naar Europa.
De markt is boosaardig. Je moet spreken van een enorme leugenfabriek. Je kunt ook spreken van economisch fascisme, dat is om het even. 'Maatschappelijke jaarverslagen zijn public relations crap. De milieurapporten van bedrijven bevatten louter goed nieuws', zegt een onderzoeker. Het financiële adviesbureau Spaar Select, een van de grootste spelers op de Nederlandse markt, verkocht risicovolle beleggingen aan zwakzinnigen. In het Handboek voor de Vestigingsmanager van dat bedrijf worden niet-loyale werknemers 'rotte appels' genoemd, 'een infectie voor mentaliteit op kantoor'. Het Handboek eist 'discipline' en het 'uitschakelen van emoties'. Individueel denken wordt gezien als 'gif voor de organisatie'. Een accountmanager die te weinig omzet draait, moet zonder pardon worden 'doorgelecteerd': een ander woord voor ontslaan. Zo iemand 'kan beter een gesubsidieerde sociale werkplaats gaan opzetten in plaats van Spaar Select naar de vernieling helpen' (Volkskrant 5 apr 2004). Welke HBO-klant heeft deze tekst uitgekotst en wie heeft hem zo leren formuleren? De markt is weliswaar boosaardig, maar juist niet rancuneus. Producenten en consumenten zijn het verleden zo weer vergeten. Miljarden verslindende blunders en kwaadaardige fraude verdwijnen uit het collectief geheugen. Wie met opzet fouten maakt kan spoedig van voren af aan beginnen. Tegenover 'waarheidsvinding' - een betrekkelijk nieuw woord in de sociologie - staat 'onwaarheidsproductie' en 'vergetelheidsproductie'. Bedrijven vervangen hun managers, en, als het echt te gortig werd, dan beginnen ze onder een nieuwe naam. Alles gaat daarna vrolijk verder. Spreken en zwijgen, 'vertrouwen', 'eerlijkheid' en 'integriteit' zijn producten uit de wond're wereld van reclame en PR en als zodanig aan voortdurende hevige inflatie en restyling onderhevig. De 'waarheid' is een functie van het proces dat winst maken heet. Bedrijven, zo concludeert de Consumentenbond, doen massaal aan inhoudsvervalsing: een fenomeen waarbij producten als wasmiddelen om de havenklap 'vernieuwd' worden en daardoor meer gaan kosten, terwijl de inhoud van bijvoorbeeld een shampooflacon met 30 procent is afgenomen. Er zijn hele industrietakken bezig uitsluitend met het sluw ontwerpen van dergelijke volumesuggererende verpakkingen. Er komt geen einde aan de alles verbloemende gladde leugens, de weglatingen en nietszeggende zinnen in prospetussen, brochures en branchevakbladen waarvan de suggestie dat alles daar van zeer hoge kwaliteit is, in luxueuze kleurdruk van het papier moet afglanzen. In zulke teksten wordt non-stop gewauweld in een prachtig lettertype. Ment praat over het leveren van content. De algemeenheden en gemeenplaatsen moeten doorgaan voor de rake strategische klappen die het bedrijf uitdeelt op haar niche in de markt. 'Bij ons bedrijf staat kwaliteit hoog in het vaandel', zegt een directeur in een interview in zo'n blaadje. In elke volgende aflevering van dat blad staat kwaliteit opnieuw hoog in het vaandel bij een volgende directeur van een volgend bedrijf. Je ziet het vaandel voor je. Hoog in dat vaandel staat in gulden krulsierletters het woord Kwaliteit. Alsof het bedrijf uit een eeuwenoud gilde stamt en leverde aan de keizer. Er zijn nog meer vaandels met hoog daarin de begrippen Innovatie, Hoogwaardige service, Continuïteit en Communicatie naar de klant toe.
De waarheid werd door filosofen bij het grofvuil gezet. Informatie - en ook desinformatie - is een 'product' en maakt onderdeel uit van verkooptechnieken en -strategieën. De beursadviezen van experts zijn niet meer waard dan die van een gorilla. Sterker nog, die adviezen zijn minder waard, heus waar. Komt een bedrijf negatief in het nieuws, dan gaat men niet beter werken, maar lanceert men 'charmeoffensieven'. Of men stelt een communicatieverbod in. Aldi intimideert zijn werknemers en werkt met wurgcontracten. Een werknemer die de arbeidsverhoudingen bij de supermarktketen bekritiseerde, werd ontslagen. Aldi heeft geen commentaar. Want het bedrijf praat principieel niet met de pers. Meneer Berlusconi, als voorzitter van de EU uw en mijn hoogste baas, is glad en corrupt. Hij heeft de televisiestations in handen waarop de belastende feiten niet getoond worden en hij ontwerpt wetten die aanklachten van corruptie onmogelijk maken omdat de overtredingen waarom het gaat volgens zijn nieuwe wet opeens verjaard zijn. Voor veel bedrijven geldt: lukt het niet goedschiks, dan moet het kwaadschiks. Bedrijven storten afval of verwerken verboden grondproducten. Tuinders nemen illegalen in dienst. ABN Amro heeft aandelen van een bedrijf dat clusterbommen maakt. De rente van onschuldige burgers is dus dodelijk. Unilever is betrokken bij kinderarbeid in India. Uw pot pindakaas dus ook. Het australische bedrijf Pan Pharmaceuticals had gesjoemeld met onderzoeksresultaten en moest voedingssupplementen uit de markt nemen toen mensen er ziek van werden. Coca Cola (inmiddels ook verdacht van fraude op ander terrein) liet grote hoeveelheden Frozen Coke bestellen om de marktcijfers en verkoop te manipuleren. Een Chinese restauranthouder deed uit jaloezie rattengif in het voedsel van een succesvolle concurrent, waarna tientallen mensen stierven. Bedrijven die niet groeien, zo gelooft men, redden het niet. Bierbrouwer Heineken, op zoek naar uitbreiding, heeft nu de moslimmarkt ontdekt. Wat een brutaliteit. Het ouroude Van Gend & Loos kwam in 1999 in handen van Nedlloyd en ging daarna naar Deutsche Post. Van oudsher maakte Douwe Egberts koffie. Plotseling is het niet genoeg meer. Het bedrijf moet 'verjongen', 'innoveren', 'opvallen' met een 'cool' imago: 'Vroeger eindigde onze ambitie bij de pakjes Aroma Rood. Nu begint het bij cappuccino. Ons streven is om in 2005 twintig procent van de omzet te halen uit nieuwe producten. In koffie heb je evenveel soorten als wijn, maar in alle eerlijkheid zijn we wel eens vergeten over die rijkdom te praten. We willen op veel meer plaatsen gaan opvallen, op popfestivals, op tankstations, op straat, noem maar op. Overal waar stroom en water beschikbaar zijn, willen we koffieautomaten neerzetten', zegt een communicatieman van het bedrijf. In alle eerlijkheid, de koffieboeren worden er geen cent beter van. Als de concurrent niet kan worden verslagen, dan moet hij worden ingekapseld door middel van fusies en opkopingen. Zo werden veel modehuizen ingelijfd door grote concerns. Bij een inkapseling is het wel oppassen. Want het advies van een zakenbank dienaangaande kan op dubbelspel berusten, zodra blijkt dat de rivaal tevens klant was bij dezelfde adviesbank. Een andere mogelijkheid voor het moordend concurrentieprobleem is nog de kartelafspraak waarbij men net doet alsof men concurreert. Op de lijn Suriname-Nederland zijn de prijzen 3,5 keer hoger dan op vergelijkbare afstanden waar wel concurrentie is. Overal in de wereld is men bezig met schaalvergroting. Een handvol chemische concerns beheerst 80 procent van de wereldmarkt. Hetzelfde geldt voor staal en voor de vliegtuigindustire. De markt voor bedrijfssoftware is in handen van drie softwaregiganten. Eén van die drie, Oracle, is bezig een tweede op te kopen. Na grote fusies de afgelopen twintig jaar is ruim twee derde van de supermarkten in handen van drie ketens. Fusies zijn goed voor de salarissen van de overlevende topmensen die over de fusie beslissen, maar lang niet altijd voor de klant, zoals men ons doet geloven, en ook niet voor de betrokken bedrijven of het personeel. Je kunt een kantoorbaan hebben in Heerenveen terwijl je baas in Duitsland de telefoon opneemt, als hij tenminste niet net in een fusiebespreking met Zuid-Afrika zit. In de ene helft van de wereld beslist men wie er in de andere helft wordt ontslagen. En als in Amerika de boekhoudingen niet meer kloppen, storten in ons land de pensioenfondsen in en zijn we minstens tien jaar langer bezig met het aflossen van de staatsschuld, als die staatsschuld niet begint op te lopen daardoor. Het minimumloon is tegen die tijd niet geldig meer. Beleggingen in teakgronden aan deze kant van de Atlantische Oceaan beslissen over het lot van arbeiders in Guatemala. Nu de spanningen oplopen en de economische machine begint te sputteren, beginnen velen zich bedreigd te voelen. Er is onvrede en agressiviteit. De sfeer wordt grimmig. Vakbonden en werkgevers komen weer lijnrecht tegenover elkaar te staan. Door het gegraai van de topmensen willen bonden niet meer onderhandelen. Linkse partijen krijgen er nieuwe leden bij. Er komen harde acties in de horeca. Een Italiaanse ambtenaar die bij de burgemeester tevergeefs had aangedrongen om een gesprek over het beëindigen van zijn arbeidscontract, schoot vijf mensen dood en daarna zichzelf. Men komt er samen niet meer uit. Het poldermodel is weggedaan en men ruziet over WAO, pensioenen, spaarloon, lastenverlichting, rapportages, lonen en Melkertbanen. In de lokale politiek wordt met modder gesmeten door ambtenaren en politici. De rechter moet eraan te pas komen. Ook de landelijke politiek is plat en ordinair, klaagt een politicus van het oude stempel die het voor gezien houdt. De generatie politici die nog op de fiets naar het Binnenhof kwam is weggevlucht van het politieke toneel. Ad Melkert, slachtoffer van Pim Fortuyn, zit in krijtstreep bij de Wereldbank. Wat zou de kapperszoon daar verdienen, meer of minder dat die andere kroonprins, zoon van een burgemeester en nu baas van alle bouwfraudeurs, Elco Brinkman? Wim Kok, die zijn arbeiderspartij opriep de ideologische veren af te schudden, is commissaris geworden bij KLM, ING en Shell, in welke hoedanigheid hij zich nooit meer verontwaardigd heeft uitgelaten over wat hij als premier nog de 'exibitionistische zelfverrijking' van de topmensen in het bedrijfsleven noemde. Toen ging het nog maar om vier procent loonstijging van de topmensen. Als een grijze muis stemde de ex-premier in met de 40 procent salarisverhoging bij de top van ING. Hij schijnt dat hij nog even heeft tegengestribbeld, maar zonder veel kracht en overtuiging. Wat een verschil met Ruud Lubbers, die zijn salaris bij de UHNCR terugstort. Politici willen tegenwoordig alleen maar minister zijn. Ze gaan niet in de oppositiebankjes zitten. Minister-president wil men best nog worden, maar lijsttrekker is al te min. Het kamerlidmaatschap heeft geen aanzien meer. En het verdient niet genoeg, men komt daar eerlijk voor uit. Een beetje huis kun je er er al niet meer mee aflossen. Kamerleden zijn hardvochtig tegen elkaar. Er wordt geruzied en er worden rake klappen uitgedeeld. Neem de ambtenaren. Als je aan kinderen vraagt hoeveel vakjes er op een ganzenbord zijn, dan komen de meesten met het goede antwoord. De allerjonsten zitten tenminste in de buurt. Maar vraag nu eens aan ambtenaren om het aantal hoeren op de Rotterdamse Keileweg te tellen. Dan lopen de antwoorden sterk uiteen, al naar gelang de belangen. Dan wordt er geruzied om de vraag of je de travestieten ook moet meetellen. Geloof geen rapporten, maar kijk liever wie het onderzoek uitvoert, en kijk wie er in de onderzoekscommissies zitten en kijk wie de opdrachtgevers zijn. Schiphol maakte een 'rekenfout' bij het bepalen van het aantal startende vliegtuigen. Men was alom ontsteld over de 'blunder' die tot extra overlast voor omwonenden leidde, maar de 'rekenfout' - in kranten consequent van aanhalingstekens voorzien - werd de luchthaven uiteindelijk vergeven. Het aantal werknemers dat onder een CAO valt, wordt zowel door vakbonden als werkgevers verkeerd geteld. 'Het is een enorm gegoochel met cijfers, die regelmatig veranderen en nauwelijks te controleren zijn', zegt een onderzoeker. Toen de kosten van de Betuwelijn in 1995 dreigden op te lopen kwam dat mevrouw Jorritsma erg slecht uit. Zij liet tot drie keer toe onderzoeken of het echt zo was en en toen het echt zo was verzweeg ze het resultaat. In de rechtbank vallen klappen en vliegen de stoelen door de lucht. Er hangt een broeierige agressie en tegelijkertijd wordt het ijzig kil in ons land. We worden eenzaam met z'n allen en met elk forse maatregel tegen het massale bedrog, de agressie, diefstal en misdaad zijn we weer een stukje minder vrij. Het zal wel nodig zijn, maar het is akelig. Er komt cameratoezicht, identificatieplicht, we worden gefouilleerd. De winkeliersvereniging van Hoog Catharijne wil notoire veelplegers opsluiten in kooien in de winkel. Nergens is solidariteit. Er werd gestaakt bij Burger King. Een klant: 'Ik heb honger en ik wil gewoon wat eten. Laat mij er even buiten.' Ook bij Philips werd gestaakt. De afdeling Hasselt moest worden gesloten en stakers trokken op een winterse dag naar het hoofdkantoor in Amsterdam. Daar stonden de Belgen in de sneeuw voor een gesloten poort. Toen ze na een incident met de politie een kruispunt bezet hielden om een collega vrij te krijgen, reed een ongeduldige automobilist op de stakers in: die moest er langs. Men wil alleen nog premie betalen voor zijn eigen kunstgebit en eigen ziekbed en niet hoeven dokken voor andermans pensioen en WAO. Hans Hillen, voorzitter van het College voor Zorgverzekeringen (CvZ), wil de rollator uit de AWBZ halen: 'Ouders geven hun kind een kinderfiets. Waarom zouden kinderen hun bejaarde ouders geen rollator kunnen geven?' De minister van Landbouw verzuchtte dat provincies, banken of andere belanghebbenden geen geld hebben gestort in het noodfonds voor slachtoffers van de vogelpestcrisis. 'Niemand trekt de portemonnee. Waarom moet ik dat nou steeds doen?' Er is veel onbehagen, maar er is geen politiek programma. We gaan van geval naar geval. Niemand weet een oplossing voor de problemen die iedereen ziet. Er is geen geld. Er is geen koers. En het is eigenlijk nergens leuk meer. De verbetenheid dat men niet over zich zal laten lopen, straalt overal van de gezichten. In de toneelwereld ruziet men over subsidies. In de kunst kijkt men jaloers naar elkaars succesjes. De Amsterdamse kunstenaar Rob Scholte klaagde over 'de totale pervertering' van zijn stad en 'dat alles maar goed is, dat iedereen het met iedereen doet, dat er gratis kunst wordt gemaakt voor drugs, dat er zoveel mogelijk drugs worden gebruikt om zoveel mogelijk vrouwen te neuken, dat iedereen maar taboeloze kunst kan maken waarin het geweld vereerd wordt'. Scholte wil terug naar 'normale, Nederlandse maatstaven'. Een Amerikaanse videokunstenaar kwam hier beelden van de op de Twin Towers invliegende toestellen laten zien, vermengd met porno. Niet dat hij een politieke boodschap had. Hij vond het lekker. Dat moest kunnen. Elders zijn kunstenaars begonnen mensenpenissen te eten. Ook lekker. Moet ook kunnen. Toegang 20 euro. Een andere kunstenaar laat goudvissen doodspartelen in olieverf om de sporen van de martelgang op het doek vast te leggen. Zou zo'n 'kunstenaar' in zijn werk geloven? Had hij het spartelschilderij nou altijd al willen maken? Ik geloof dat niet. Waarschijnlijk zoekt deze vrije geest een gaatje in de kunstmarkt en hoopt hij dat de media over zijn vissenkunstje berichten. Het mag ook negatief zijn. Dat is namelijk goed voor het controversieel imago van je kunst. De Amstersdamse Kunstraad keert zich tegen 'het groeiende dumptoerisme, tegen het vreethok-, zuip- en dope-imago van de stad'. Het is Pasen en in vakanties bezwijken de Wallen zowat onder de zuipende Britten. Hoeren en homo's worden uitgescholden, straten ondergepist en ondergekotst. Sommige bewoners hebben een bordje boven de deur: 'Wilt u hier alstublieft niet kotsen?' Je wilt mensen niet op een idee brengen met een bordje 'En wilt u aub ook niet door de brievenbus plassen?' Nu wil de gemeente Amsterdam de sluitingstijden in de horeca weer vrijgeven. Het argument: dan wordt het juist rustiger. Ook moet er meer horeca in de Pijp komen. Het is om melancholisch van te worden. 'Mamma, wil je nog een keer jachtschotel maken? Ik wil zo graag de smaak van toen alles nog gewoon was', huilde Youp van 't Hek. Pim Fortuyn wilde ook al terug naar het Nederland van zijn jeugd. Hetzelfde sentiment. Maar het kan niet hè. Je kunt niet terug. Je moet altijd verder. En voor je het weet ben je oud en ouderwets en pas je niet meer in je omgeving. Je bent te langzaam geworden. Je kunt niet meer mee. En pas op, de pensioenen worden onbetaalbaar. De thuiszorg ook. De televisie tettert de bejaardenwoningen binnen: "Kom jij ook naar een te gekke party?" Koninginnedag in Amsterdam is verloederd en vercommercialiseerd. Veel Amsterdammers die geen zin hebben in de lallende drukte en afgekloven hamburgers onder hun voetzolen, ontvluchten hun stad. Het is sowieso niet gemakkelijk om nog ergens een bankje te vinden waar je stil naar het fluiten van de vogeltjes kunt luisteren. Het schijnt dat vogels in de stad niet eens meer weten hoe ze moeten fluiten omdat ze elkaar toch niet kunnen horen. Zo hebben ze nu ontdekt dat de eenden uit de Londense East End harder kwaken dan de eenden op het platteland. Een laatste poging om boven het stadslawaai uit te komen. Gewone mussen zie je trouwens ook niet meer in de stad. Dat was me al lang opgevallen. Maar het wordt pas waar als onderzoekers het onderzoeken. Op mooie zomeravonden in het Vondelpark staan de flesjes wijn met de toostjes franse kaas op 2 meter afstand van elkaar. Ook het strand zit bomvol, de files er naartoe staan vast, de airco's blazen. Op het IJsselmeer liggen de zeilbootjes in de file. Het varen in de Amsterdamse grachten veroorzaakt overlast, zoveel, dat de politie het nieuwe Meldpunt overlast te water trots een groot succes noemt. Ook andere meldpunten worden successen genoemd. Rotterdam heeft dagenlang last van brandlucht vanwege de Paasvuren in Duitsland. Iedereen is geschoold en dat is goed. Iedereen is creatief, kunstzinnig. En dat is ook goed. Maar weinigen krijgen een kans. De brutaalsten komen er met blabla, tamtam, poehoe en tiettiet. Het verkeer verruwt. Men snijdt en toetert en kleeft en is geen heer. De klevers zijn mannen, te verdelen in a) jongeren in snelle Golf GTI-tjes en b) managers of vertegenwoordigers in comfortabele leasebakken (Volkskrant). Men rekent geen benzine meer af. Oplettende pompbediendes worden overreden. Treinen worden beschoten en bekogeld met ijzeren pijpen en betonblokken. Anonimiteit maakt mensen onbeschoft, asociaal, ruw en grof in de mond. Ook is men berekenend. Wie een verkeerd telefoonnummer draait, hangt op, ook als aan de andere kant een ijle bejaardenstem na zes keer rinkelen verwachtingsvol opneemt. Je beste vrienden doen zo. Burgers vallen al bijna helemaal samen met hun rol als calculerende consumenten. Maar als ze straks papa worden dan nemen ze wel ruim de tijd om openlijk en voor iedereen hoorbaar in de lange rij voor de kassa hun peuter uit te leggen hoe de knopjes van de pinpasmachine werken. De kleine mag ze allemaal uitproberen. Men is trots, ijdel, narcistisch en men straalt een vals soort zelfbewustheid uit. Men is cynisch en berekenend, maar in eigen kleine kring doet men joviaal en lacherig en onbezwaard. Ondertussen hebben velen helemaal geen eigen kleine kring meer, geen partner en geen vrienden. 'Bewoners verpleeghuis ongelukkig en depressief', kopt de krant. Anderen hebben ruzie. Men heeft gebroken. Het aantal echtscheidingen, relatiebreuken en alleenstaanden neemt toe. En anderen komen nooit aan de bak.
Ik ben net dertig geworden. Als systeemanalist, programmeur bij een softwarebedrijf geniet ik een inkomen van tweeënhalf maal het wettelijk minimumloon; dat is al aardig wat koopkracht. Ik heb het vooruitzicht op een flinke positieverbetering binnen het bedrijf. Kortom, ik mag me tevreden achten met mijn maatschappelijke status. Op het sensuele vlak, daarentegen, is het succes minder om over naar huis te schrijven. Ik heb verschillende vrouwen gehad, maar allemaal voor korte tijd. Omdat ik niet mooi en niet aantrekkelijk ben en regelmatig depressieve buien heb, beantwoord ik in de verste verte niet aan wat vrouwen in de eerste plaats zoeken ...
In een volkomen liberaal seksueel stelsel hebben sommigen een afwisselend, opwindend seksleven; anderen zijn veroordeeld tot masturbatie en eenzaamheid. Sommigen winnen op beide fronten; anderen verliezen op beide. Bedrijven vechten om sommige jonge afgestudeerden; vrouwen vechten om sommige jonge mannen; mannen vechten om sommige jonge vrouwen; de beroering en de onrust zijn enorm - Michel Houellebecq, De wereld als markt en strijd (1994)
Mensen vereenzamen temidden van alle economische activiteit. Volgens een voorzichtige schatting leven 500.000 Nederlanders in een sociaal isolement, terwijl een vijfvoud gevaar loopt daarin terecht te komen. Bij de SOS Telefonische Hulpdienst in 2002 gingen meer gesprekken dan ooit over eenzaamheid en psychosociale problemen. Ook relatieproblemen scoorden hoog. Men komt er samen niet meer uit. Sommigen hebben een gezin, geen vrienden. Anderen hebben alleen collega's. Ze hebben geen hobbies, alleen werk. Men werkt tien, twaalf, zestien uur per dag om de schijn op te houden van een zinvol bestaan. Daar komt vroeg of laat stress van. En zodra de Grote Burn-out aanbreekt, realiseert men zich al zijn sociale noden. Werken kan niet meer. Dan wacht de eenzaamheid. Je kent ze wel, die berichtjes: Man ligt vier maanden dood in woning. In tien, twintig jaar tijd is Nederland verregaand vercommercialiseerd en het einde van dit proces is nog niet in zicht. Gemeente Bloemendaal wil particuliere beveiliging. Na Kabouter Plop zijn er sekslessen op tv. Er komt pornoreclame vlak na het journaal. Eerst het Joegoslavië-tribunaal en dan: als jij nu 06 draait, dan krijg je ook zo'n lekkere del aan de lijn. SBS6, Net5, V8, Yorin, MTV en TMF zenden teveel reclame uit. Waarschuwingen dat dat niet mag hadden geen enkel effect op de commerciële stations. Het geluidsniveau gaat tijdens de reclame omhoog. De decibellen denderen de huiskamers in. Boem Boem Boem Boem Boem. De buren bellen of het wat zachter kan: 'We kunnen er niet meer tegen, dat getetter aan ons hoofd!' Het burenprobleem is een tergend probleem in Nederland. We zitten te dicht op elkaar. Twee van de drie Nederlanders ondervinden regelmatig overlast van de een of andere vorm van geluid. Planologen bedachten de 'compacte stad' om het uitdijen van steden tegen te gaan. Maar gemeenten maken hun begrotingen juist kloppend door nieuwe bouwgronden duur te verkopen. Het beleid in Nederland komt neer op een rukken en trekken aan parameters: hier een beetje harder, daar een beetje laten vieren. Want de rek is er uit en het netto effect van al het geregel verwaasloosbaar. De nieuwe stoptreinen van de NS bevatten geen toiletten meer. Er is geen winst zonder verlies, geen voordeel zonder nadeel, geen extra zitplaats zonder ongemak. Nee, er zit geen schot in de beleidsruimte. De tijd dat je werkelijk iets nieuws kon toevoegen, dat je iets kon produceren dat er voorheen niet was en zo waarde creëren, ligt ver achter ons. Vroeger reed je met een huifkar het lege land in, kapte wat bomen en bouwde een woning bij een beek of rivier. Dan deed je er een hek omheen met een bord 'Dit land is van mij'. Je begon een nuttige economische activiteit en niemand die last van je had. Maar die tijd ligt ver achter ons. Daarom is het liberalisme nu een filosofie die mensen met elkaar in conflict brengt, daartoe zelfs aanmoedigt en moreel verplicht, zodat er economische oorlogen en prijzenslagen ontstaan waarbij de sterksten en slimsten overwinnen, gesteund door allerbeste juristen en een repressief apparaat dat toeziet op de regels van dit onverdraaglijk systeem. Aan de verdergaande vereconomisering van alle facetten van onze levensruimte komt geen einde. Zelfs de dood ontsnapt niet aan de werking van de markt. Een ondernemende dominee uit Mussel begon een commercieel bedrijf in stervensbegeleiding. Daarnaast runt de man een ponykamp voor kinderen met terminale kanker. Uitvaartcentra zijn aan het schaalvergroten geslagen dat het een lieve lust is en staan elkaar concurrerend naar het leven. De grafstenen met internetaansluiting en de begrafeniswebcams met zoom-, pan- en tiltfuncties zijn al in aantocht. Graven uit de Tweede Wereldoorlog moeten wijken voor landingsbanen. Grafmonumenten worden plompweg gestolen. Mooi marmer. Huurmoordenaars adverteren op internet. Moeders verkopen er hun babies. Van het graf tot aan de wieg: de economie jaagt alles aan en overorganiseert het leven. Geen rustmoment, geen leeg plekje, geen kiertje of porie blijft onbenut. Stilte en rust zijn gewilde commerciële producten aan het worden waarvoor grote sommen gelds over de toonbank gaan. De prijzen van het niets stijgen hard. Daar valt nog goed in te beleggen. Er is al poweryoga. In Amerika een overweldigend succes. Eveneens uit de VS: yoga voor gestresste honden. De Bijenkorf verkoopt zuurstof. Albert Heijn verkoopt 'Zero Water'. Het komt uit de kraan, maar is 150 keer duurder dan kraanwater omdat er een overbodig filtertje op zit. Want de mensen zijn bang voor ziektes. In de horeca gaat kraanwater met koolzuur door voor Spa. Want niemand proeft het verschil. Rust en stilte worden ook steeds verder van hier gezocht, waar het leven nog puur is en ongerept. Vakanties naar andere werelddelen zijn heel gewoon. Sommigen stappen zes keer per jaar in het vliegtuig. Naar Zuid-Afrika. Naar Antartica zelfs. Waar de een met onvoldoende arm- en beenruimte op weg is naar zijn verre rust, vertier of 'ecotoerisme', daar heeft de ander in zijn tuintje last van vliegtuiglawaai. Schiphol blijft maar groeien en trotseert keer op keer de mileubepalingen. En elke twee jaar roepen ministers en staatssecretarissen daarom dat de geluidsmeting op Schiophol niet meer deugt. Opnieuw worden dan de grenzen opgerekt. De commissaris van de koningin in Noord-Holland, H. Borghouts (GroenLinks), wil wel eens een parlementair onderzoek naar de besluitvorming rond Schiphol. Want wie oefent in Nederland in de macht uit? Maar onze regering haalt haar eigen milieudoelstelligen ook niet. In een ding zijn ze goed, en dat is terugtreden. Maar wat je weggeeft krijg je nooit meer terug.
Men vertelt ons maar steeds dat we met z'n allen steeds rijker worden en dat het steeds beter gaat. Maar neem nu die prachtige communicatiemiddelen waaraan zo ontzettend veel wordt uitgegeven en verdiend, zó dat 400,000 jongeren er voor 250 miljoen euro door in de schulden zitten. Netto zijn we er helemaal niet beter bereikbaar op geworden. Werken met mobieltjes, laptops en handhelds veroorzaakt stress. Dertig procent van de Amerikanen heeft een hekel aan het mobieltje. Maar ze kunnen niet meer zonder. Velen laten hun voicemail - dat ooit gratis begonnen was - met opzet uit. Lekker rustig. Anderen gebruiken nummerherkenning om lastige bellers en schoonmoeders te slim af te zijn. Jongen, ik kon je maar niet bereiken. Ook e-mail veroorzaakt stress en niet weinigen krijgen ruzie om verkeerd begrepen berichten. Het is allemaal onderzocht. Ook is men bang dat de baas meeleest. Want de spionagesoftware is geïnstalleerd. Overal zijn bedrijven fanatiek groeiverwachtingen aan het waarmaken. Tenminste, tot voor kort was dat zo. Er werd waanzinnig veel verkocht en geconsumeerd. Maar ook werd er veel geklaagd. Instellingen en bedrijven konden de klachten niet meer aan. Computers bijvoorbeeld gingen als broodjes over de toonbank. 'Papa heeft een nieuwe computer gekocht', vertelt een meisje, 'want we hadden een virus.' Een ander meisje, met een vies gezicht: 'We hadden last van wurmen.' De verkoop van computers is winstgevend, maar reparaties en service niet. Klanten worden op allerlei manieren ontmoedigd en afgepoeierd. Men bemerkt hoe het bedrijfje waar de computer werd aangeschaft van de ene op de andere dag uit de straat verdwenen is. De vogels zijn gevlogen en schuiven elders dozen. Geen service of garantie meer. Op winkelwebsites kan men productinfo krijgen en alles bestellen en in zo'n truttig 'winkelwagentje' (gepatenteerd) doen. Hoeveel exemplaren? Gooi maar in het winkelwagentje. Maar een e-mailadres voor het deponeren van een klacht ontbreekt. Denk niet dat men het adres vergeten is. Het werd met opzet weggelaten. Degenen die dat bedachten, hebben dat zo geleerd op de bedrijfs- en verkoopcursussen (soms 'academies' en 'seminars' geheten) waar mannen in nette pakken staan te vertellen hoe je met alles wat je doet naar maximaal eigen voordeel moet toewerken. Daarbij worden smerige trucs en oneigenlijke middelen niet geschuwd, zolang je anderzijds maar het beeld weet op te houden dat je een vertrouwenwekkende organisatie bent. De consument - konzoemer zeggen de Amerikanen - is een spons die je moet uitknijpen tot er geen druppel meer inzit. Om de konzoemer draait alles. Heb je nog geen Fawlty Towers op je GSM? Heb je al een camera op je mobieltje? Heb je nog geen weerbericht op je horloge? Heb je nog geen televisie in je koelkast? Wil jij ook GSM op je verrekijker? Nieuw! de zonnebril met ingebouwede mp3-speler. Nog nieuwer: het licht uitdoen via je mobiele telefoon.
Bedrijven investeren niet in de toekomst of in een goede naam. Het gaat om de ultrakorte termijn, de kwartaalresultaten, nu. Je kunt altijd nog de tent failliet laten gaan en onder een nieuwe naam een doorstart maken. Ben je meteen van de serviceverplichting, achtergehouden salarissen en klanten met klachten af. Naamsverandering doet wonderen. WorldCom, u weet wel, heet tegenwoordig MCI. Het bemiddelingsbureau Odian heet nu Zorgstad. Ook Newconomy veranderde van naam wegens de 'veranderde marktomstandigheden'. De naam van America Online ging op in Time Warner, om de boekhoudschandalen te doen vergeten. Plannetjes van de top. Klachten, wat doet men ermee? Loketten worden gesloten. Brieven aan grote bedrijven en (voormalige) overheidsinstellingen worden niet, of pas na enkele maanden beantwoord. Het antwoord is slordig, onvoldoende specifiek, onvolledig of onjuist, en niet zelden komt het volautomatisch, door middel van een druk op een knop, smetteloos uitgeprint met lange getallen, codes, klant- en zaaknummers. En als je belt moet je al die nummers intypen en afsluiten met een hekje. De klacht komt in een oneindige loep terecht en gaat reizen door de organisatie. Die zie je voorlopig niet meer terug. Het gebeurt ook dat een klacht wordt opgesplitst in drie aparte delen die naar drie aparte afdelingen gaan waar ze, ontdaan van hun context en samenhang, onontvankelijk verklaard worden. Dit zou je de 'plakjesmethode' kunnen noemen. Alles wat niet uit een computersysteem komt rollen is bij de instellingen die er jaren over deden om hun automatiseringsproces te voltooien en daarvoor honderden miljoenen neertelden, een onoplosbaar probleem geworden waarvan nadien zelfs de formulering onmogelijk is gemaakt, laat staan dat er serieus naar een oplossing wordt gezocht. Een vergissing die eenmaal in de computer staat krijg je er ook zo makkelijk niet meer uit. Overal telefooncentrales met voorgeprogrammeerde stemmen en keuzemenu's, soms met hoge tarieven waarbij de wachttijd vrolijk opgeteld wordt en informatie over het aantal wachtenden in de rij ontbreekt, wat vroeger een normale service aan de bellers was. Wie het servicenummer van de Postbank belt, moet zich eerst door een reclame heen werken. Dan het menu waarin je vastloopt. Opnieuw bellen. Dan komt er een muziekje uit de hoorn. Om u rustig te houden. Afspraken en beloftes worden niet nagekomen. Men werkt met goedkope krachten aan de telefoon zonder kennis van zaken. Ze mogen niet beslissen. Ze mogen niet doorverbinden. Ze werken met 'scripts'. Het betreffende moeilijke probleem dient schriftelijk te worden afgehandeld, zegt het script. Bedrijfsstrategie. Ontmoedigingsbeleid. Men werkt met prioriteitenlijstjes, waarbij wat geld oplevert de hoogste prioriteit krijgt. Aan de bovenkant van het lijstje worden de targets gehaald. Klanten met klachten moeten stug aandringen om aan de beurt te komen. De rekeningen van energiebedrijven en kabelbedrijven zijn ondoorzichtig en kloppen niet. De eerste rekeningen en aanmaningen verschijnen al voordat er iets is aangesloten. Weiger je te betalen, dan komt er helemaal geen aansluiting en schakelt men het incassobureau in. Er worden door grote bedrijven als UPC veel 'vergissingen' gemaakt. Maar UPC reageert niet meer op klachten. Zelfs juristen komen er niet doorheen. De energiebedrijven Essent en NRE gaan als colpolteurs langs de deuren en misleiden de mensen. Alles en iedereen staat onder druk. Men heeft het druk. Men zet onder druk. Desondanks redt men het niet. Men liegt van wel. Men bedriegt. Men bedreigt als het moet. Men sjoemelt. Men speelt uit. Men speelt door. Men houdt achter. Men lekt. Men dekt af, en men dekt zich in. Men insinueert. Men intimideert. Hogere en lagere ambtenaren, uitkeringstrekkers, wetenschappers, artsen, huisvrouwen, orthodontisten, therapeuten, besturen en raden, uitzendbureaus, woningbouwverenigingen, voetbalcoaches en acteurs, avondwinkelpersoneel, Nigerianen, Joego's, Polen, Albanese kinderhandelaren, Turkse heroïnebazen, veertien van de achttien winkels in de Javastraat in Amsterdam, directeuren en klanten van sociale diensten, overige directeuren, overige klanten van overige diensten, ambtenaren, tweeverdieners, drieverdieners, adverteerders in de Telegraaf, schrijvers die hun eigen boeken anoniem loven in neprecensies op Amazon.com, ministers, burgemeesters en wethouders, loodgieters, glazenwassers, medewerkers van geldtransportbedrijven, veel, heel veel managers, dakbedekkers, daklozen, malafide uitzendbureaus, modellenbureaus, kledinginzamelaars voor het goede doel, natuurfilmers, IOC-leden, europarlementariërs, analisten, kunstdieven, garagehouders, asielzoekers, glastuinbouwers, koppelbazen, wimboldonkampioenen, horecapersoneel en -uitbaters, cassières, schoonmakers, ambtenaren van de gemeente, oma's, zwangere moeders, ongestelde moeders, verslaafde moeders, HBO-studenten, alpinisten, kinderen en kindervrienden ('clown Bassie wegens fraude vervolgd'), hoge ambetenaren op Justitie en Onderwijs, allen sjoemelen, plegen grootschalige en kleinschalige fraude, liegen en schelden of delen links en rechts rake klappen uit. Wie zijn we vergeten? Hele beroepsgroepen, hele departementen en ministeries zijn verdacht. Er wordt gelogen en bedrogen in het zand, men wordt bedonderd in het beton, er wordt geritseld in het vet en het stierensperma, er wordt gesjaggerd in het karweizaad, de benzine, de bagger, het speelgoed, bitumen en garnalen. Het is bar en boos in de taxiwereld. In het vlees waren er gruwelijke jaren van groeihormonen, salmonella, varkenspest, dioxine, bedorven vleessnacks uit illegale slachterijen, hormonen, bse, mpa, mkz, vogelpest, zwartkopziekte. De ramp met de olietanker Prestige had voorkomen kunnen worden als Spanje toestemming had gegeven om de tanker naar een haven te laten slepen in plaats van naar open zee waar het schip in een zware storm verging. In de bouw is een beerput opengegaan zó groot dat je je afvraagt waarom er in andere branches niet evenzeer grootschalig gefraudeerd zou worden. Het frauderen is na de grote bouwenquête doorgegaan. Men is maar weer eens verbijsterd. Kleuters en peuters kunnen de bouwfraude, het illegale vooroverleg en de kartelvorming naspelen met de poppen van Bob de Bouwer, die zelf illegaal nagemaakt en verkocht werden bij Het Kruitvat. Over beerputten gesproken. De boerderijen in Nederland zitten tot aan de nok toe vol met vloeibare drek. Het platte land stinkt, en - speciaal voor relativisten - het stinkt op het platte land niet zoals vroeger. Er hangt een andere lucht, een scherpere lucht. Het is vloeibare dreklucht. Het is de lucht van in stallen bij elkaar gedrukte koeien en varkens die men voert met krachtvoer en worst van soortgenoten in plaats van met hooi en gras. Plant, dier en mens: we worden met z'n allen bedrogen, platgedrukt en uitgeknepen. We snakken naar steeds meer en we krijgen steeds minder dat als steeds beter en steeds mooier verkocht wordt en het komt in de vorm van apparaatjes met chips en miniscule knopjes en miniscule beeldschermpjes waar geen bejaarde iets mee kan. Een Japans telecombedrijf claimt 's werelds kleinste mobiele telefoon met internettoegang: 9 centimeter. 'Doelgroep voor deze gadget zijn mannen tussen de twintig en dertig jaar', schrijft de krant. Ook Nederland wordt steeds kleiner, te klein voor onze aangeboren hebzucht en noden. Dat kan op den duur alleen maar nog meer problemen opleveren, en nog meer spanning. We zitten mekaar in de weg. Fuck you! en Rot op! zijn de populaire uitdrukkingen van dit tijdsgewricht. Of we even willen dimmen. Loop jij eens even lekker door, zegt de marktkoopman tegen een heer die iets wil vragen voordat hij koopt, waardoor de kraam even geen omzet draait. We worden weggestuurd, opzij geduwd. Jij moet opzouten! Je moet optakken! De Nederlanders zijn een asociaal volk. Het staat in de krant en het schijnt in andere landen op te vallen. We zijn bot en staan te dringen. Iedereen kent de onthutsende voorbeelden van nabij. Van zeer nabij. Soms haalt een onthutsend voorbeeld opeens de media. Dan denkt men kortstondig dat betreffend onthutsend voorbeeld hét probleem is en dan staan mannen en vrouwen op tv opeens ferm te gebaren dat het zo niet langer kan, dat het geen pas geeft dat, of dat het niet aangaat dat, terwijl anderen, die te laat waren met reageren, positie kiezen door relativerend in te brengen dat het altijd al zo was dat of dat er geen sluitend bewijs is voor. Velen die de misstand van dichtbij kennen weten dan dat het slechts om 'het topje van de ijsberg' gaat. Altijd maar weer dat topje van de ijsberg. Ook de rechtbanken blijven niet onbewogen bij de disproportionele aandacht van media en politiek. Maar wat de media ons tonen is slechts het topje van een beerput en de waan van de dag bovendien. De werkelijkheid is dat het overal hommeles is namelijk, en wel op grote schaal. De hommeles is structureel. Wie zoekt zal vinden en wordt ruim beloond. Het is hommeles in de hardware. Het is hommeles in de software. Het is hommeles in de bulkgoederen, het is hommeles in de thuiszorg, in het accountants- en makelaarswezen wezen, bij de zonnepanelen, bij het openbaar vervoer en de taxi's, bij de humanitaire hulp aan Bosnie en Oost-Afrika, in het onderwijs, in het dansparty-gebeuren, bij Europol en de Nederlandse politie, bij de KoninklijkeMilitaire Kapel en bij de instanties die controleren of het ergens hommeles is ja of nee, of er niet gesjoemeld, geritseld, bedonderd, gesjaggerd, ontdoken, gelogen en bedrogen wordt, ja of nee. Ja, het lijkt alsof het elke dag erger wordt. Je moet het in z'n samenhang zien. En je moet de feiten op een rijtje hebben en ze daarna niet meer vergeten.
De lezingen gevende goeroes van de Nieuwe Economie
werden van de ene op de andere dag als misdadigers weggeleid
-foto Volkskrant 2 aug 2002
motto's, citaten
De cijfers van NS zijn sinds de verzelfstandiging een probleem - R. van Gijzel (PvdA) (NRC 6 maart 2001)
Natuurlijk zit er bij ons gajes tussen, maar dat is bij concurrent Taxidirekt ook zo - een taxichauffeur (Parool 27 feb 2001)
Het open source-model bedreigt de core business van Microsoft: dominantie, monopolie, totale beheersing en weinig keus voor de consument. Open Source zorgt juist voor een geweldige ontwikkeling in software. Het echte vraagstuk is echter: wie bezit het copyright? Met open source zijn de gebruikers eigenaar; zij verbeteren het en delen het met anderen. Microsoft staat aan de verkeerde zijde van de geschiedenis - Matthew Szulik van Red Hat, distributeur van Linux (webwereld.nl 28 feb 2001). Vrijwel alle moderne wetenschap en technologie zijn gebouwd op dezelfde idealen als open-source. Zonder patenten is er volgens Mundie (Microsoft) geen innovatie. Hij vergeet het werk van Einstein, Leonardo da Vinci en al die anderen, die veel meer voor de mensheid hebben betekend dan de meeste bedrijven ooit hebben gedaan - Linus Torvalds, de grondlegger van Linux (webwereld.nl 7 mei 2001).
Microsoft stelt meer broncode beschikbaar (webwereld.nl 3 mei 2001).
Veel Linux-bedrijven zullen verdwijnen. Het is veel moeilijker dan gedacht om de verspreiding van open source-software winstgevend te maken - Doug Miller, manager voor concurrerende strategieën van Microsoft over Linux (webwereld.nl 1 feb 2001).
Closed source-software is veiliger dan open source. Als vrijwilligers de controle doen, is er geen garantie dat het product veilig is - Steve Lipner, manager van het Microsoft Security Response Center (webwereld.nl 14 apr 2001). De open-sourcebeweging kan leiden tot instabiele producten en inherente beveiligingsrisico's voor gebruikers. De geschiedenis heeft aangetoond dat dit model niet in staat is om een massapubliek te bereiken en gebruiksvriendelijke software te maken - Craig Mundie, senior vice-president van Microsoft (webwereld.nl 4 mei 2001).
Nieuw kritiek lek in Windows XP en 2003 - Patch zo snel mogelijk installeren (breekpunt.nl 11 mei 2004)
The boy with the cold hard cash
Is always Mister Right, cause we are
Living in a material world
And I am a material girl
You know that we are living in a material world
And I am a material girl
- Madonna (1984)
Beurskrach oktober 1987
Prijzen van schilderijen - Van Goghs schilderij Irissen: 53,9 miljoen (nov 1987), De zonnenbloemen: 80 miljoen (1987), Portret van dokter Gachet: 151 miljoen (15 mei 1990).
Bevrijding van de universiteiten - Een aantal verzetstrijders, onder leiding van organisatiedeskundige Roel in 't Veld gaan de universiteit bevrijden. De universiteit dient een commerciële onderneming te worden. Er moet bedrijfsmatiger worden gewerkt. De universiteit moet worden bevrijd van de dictatuur van de middelmaat. Er moet sponsoring komen door het bedrijfsleven. Er moet een einde komen aan het wettelijke kartel dat de overheid heeft op universitair onderwijs. De decaan van de Rabo-academie is een dappere medestrijder. Het was te verwachten dat een onderneming als de Rabobank een universiteit wil overnemen (Ad Lagendijk, Volkskrant 27 mei 1995).
Universiteiten onderhandelen over prestatiebeloning (UT-Nieuws 22 jan 1997).
Sinds de universiteit zich als 'ondernemend' wenst te profileren, spreken prominente zakenlieden de academische gemeenschap toe. Voormalig Shell-topman Cor Herkstroter zette vorig jaar in Rotterdam de toon: 'Het wetenschappelijk onderwijs is kwalitatief van hoog niveau indien de afgestudeerden zodanig zijn opgeleid dat zij probleemloos op de arbeidsmarkt kunnen worden ingezet.' Mede-tycoon Roel Pieper hield zijn gehoor in Twente voor dat het Nederland aan een eigen Silicon Valley ontbreekt. De benoeming van Pieper als deeltijdhoogleraar 'Electronic Commerce' is een nieuwe stap op het hellend vlak van 'ontacademisering'. Sinds de hoogleraren door zoutjesfabrikanten worden betaald en hun onderwijsprogramma's worden ingekocht bij commerciële instellingen, relateren de universiteiten hun succes vooral aan de mate waarin zij zich de mores van het bedrijfsleven hebben toegeëigend. Bij de 'sturing van de organisatie' bedient men zich van professionele buitenstaanders met een voorliefde voor Amerikaans jargon. Men gaat prat op de 'strategische allianties' die men is aangegaan met de farmaceutische industrie: milioenencontracten die voorzien in de deling (sharing) van wetenschappelijke kennis. En de raden van toezicht, die onderdelen van de ministeriele supervisie op de universiteiten hebben overgenomen, worden vrijwel uitsluitend bezet door ondernemers. Hun universiteit is geen wetenschappelijke instelling, maar een beroepsopleiding, waarbij je louter op doelmatigheid wordt afgerekend. Als hoeder van de academische waarden heeft de universiteit praktisch opgehouden te bestaan (postdocplatform.nl 12 jul 1999).
Rusland onder de maffia - Russen maken zich zorgen over de maffia en de criminele verloedering van hun land. Velen zijn ontevreden, wantrouwig en pessimistisch. De steun onder de bevolking voor de markteconomie neemt af. De Russen missen welvaart, zelfvertrouwen, cultuur, stabilteit, vlijt, morele principes, wet en orde en een krachtige leider die de misdaad aanpakt. De maffia is een van de invloedrijkste groeperingen in Rusland, zo niet de invloedrijkste. Zij controleert alle sferen van maatschappelijke activiteit, ook de privatisering van staatsbedrijven. De teruggang in de levensstandaard zou overeenkomen met het percentage dat de produkten duurder zijn geworden als gevolg van de maffia. Zij is beter georganiseerd en bewapend dan de overheid en weet ambtenaren en politici om te kopen. Officials zijn afhankelijk of in dienst van criminele formaties. Politici worden naar voren geschoven. Niet al het geweld in Rusland kan aan de georganiseerde misdaad worden toegeschreven. In 1994 stierven 15.000 vrouwen door de hand van hun man of minnaar. Het aantal moorden op vrouwen om seksuele redenen groeit. Het sterftecijfer onder kinderen en het aantal kinderzelfmoorden stijgt. In zoverre de maffia verantwoordelijk is voor de huidige anarchie en verloederde betrekkingen tussen de burgers onderling, dan ligt dat aan haar ideologische of (im)morele invloed: zij vult het vacuüm dat de traditionele ideologieën hebben achtergelaten (Groene 6 dec 1995).
Rusland wordt verstikt in een atmosfeer van leugens, misleiding, vuilspuiterij, vrees en omkoping. Er gebeurt niets met de geweldige rijkdommen van dit land. De hervormingen zijn in een slop geraakt. Het staatsapparaat is corrupt en burocratisch. Ambtenaren beschikken over veel federaal geld en privileges. De hele economie draait op smeergeld. Er is een onbetrouwbare en parasitaire wijze van zaken doen ontstaan. Iedereen bedriegt iedereen en geeft geen zier om zijn verplichtingen. Schulden worden niet afgelost, salarissen niet uitbetaald. Banken keren hun klanten hun tegoeden en rente niet uit, maar zetten wel grote kantoorgebouwen neer. Betrouwbare partners zijn alleen onder vrienden en familie te vinden. Het resultaat is vriendjespolitiek. Rusland is doortrokken van angst. Alle handelsconflicten worden beslecht door gangsters. Smeergeld, oplichting en vrees. Dat zijn de drie stroppen om de nek van de economie, aldus Aleksandr Lebed, secretaris Russische Veiligheidsraad, assistent president Jeltsin (Telegraaf 1997).
21 Chinese handelaren die uit Kirgizië terugkeerden naar hun land werden doodgeschoten. De bus waarin zij reisden werd in brand gestoken en in een kloof gestort. Het motief voor de meervoudige moord is vermoedelijk roof (Volkskrant 28 mrt 2003).
Open markten - Het Verdrag van Maastricht eist open markten en vrije mededinging. Na alle herstel van de markt als remedie voor nagenoeg alle kwalen, rijst twijfel: de markt is vaak duur en leidt tot sociale onrechtvaardigheid. Ook grootscheepse privatiseringen bij het loodswezen en de luchtverkeersleiding leidden bij gebrek aan voldoende mededinging tot hogere kosten. Marktpartijen houden onvoldoende rekening met schade aan het milieu. Verzelfstandiging van woningbouwcorporaties leidt tot meer marktconforme huren, aldus Rick van der Ploeg, hoogleraar economie UvA (PvdA)(Volkskrant 3 feb 1996).
Flexibilisering - Steeds meer werknemers hebben geen vaste aanstelling. In de horeca is 33% oproepkracht, in het onderwijs is 50% tijdelijk aangesteld. Werkoverleg vindt plaats in eigen tijd of bij de baas thuis. Geen eigen tijd, grote werkdruk: de 'tempocratisering' (Wout Buitelaar, Volkskrant 17 feb 1996).
Geïndividualiseerde moraal - Een baliewerker verwijdert het bordje 'Deze balie is gesloten'. Meteen storten de achtersten in de rij zich naar voren. Wie laatste was, staat nu vooraan. Precies zeventien jaar geleden verscheen Het ik-tijdperk. Er werden bijna honderdduizend exemplaren van verkocht. Ik merkte dat het publiek het opvatte als een pleidooi voor radicale individualisering. Dat boekje schetste de jaren zeventig als een tijdperk, waarin de moraal een scherpe wending maakte van solidariteit naar egocentrisme. De overheersende ideologie leek er een van 'zelfontplooiing', 'voor jezelf opkomen' en vooral 'jezelf zijn'. De mensen leerden naar zichzelf te kijken als de maat van alle dingen. Achteraf is Het ik-tijdperk een typisch voorbeeld van journalistieke kortzichtigheid. De individualisering is al in de middeleeuwen begonnen.
Dit jaar klaagde Sint Nicolaas dat hij op klaarlichte dag op straat gemolesteerd werd en zijn leven niet meer veilig was. In de winkelstraten is zijn verschijning verdrongen door de kerstman, de kampioen van consumentisme zonder morele scrupules. 'Het belangrijkste om te leven kan men in zichzelf vinden.' Dat uitgangspunt wordt thans door een grote meerderheid onderschreven. Niet dat het individu volkomen autonoom, zonder krachtige beïnvloeding van buitenaf, zijn eigen morele plan trekt. Uit alles blijkt dat een sterke invloed op de hedendaagse moraal uitgaat van een minder geïnstutionaliseerde en georganiseerde factor: de markt en het 'marktdenken'. Het is achteraf ironisch hoe de algemeen als 'links' beschouwde beweging van de jaren zestig het algemeen als 'rechts' ervaren eerherstel van de markt in de jaren tachtig in de kaart speelde. De beweging van zestig was een revolte van de jeugd in de westerse wereld tegen 'vervreemding' op alle niveaus, maar ze kwam al gauw tot de ontdekking dat de voornaamste vervreemding in de mens zelf lag en keerde zich naar binnen. 'I do my thing and you do your thing. I am not in this world to live up to your expectations, and you are not in this world to live up to mine. You are you and I am I, and if by chance we find each other it's beautiful; if not, it can't be helped', zo luidt het bekende 'gebed' van Perls, de grondlegger van de Gestalt-therapie. Abram de Swaan zei daarover: 'Dat lijkt op een markt waar partijen elkaar tegemoet treden met het oogmerk van winstmaximalisatie. Mensen komen hier naar voren als eenlingen die in hun eigen belang moeten optreden en op elk mogelijk moment zoveel mogelijk lustgewin moeten zien te krijgen van anderen.' De menselijke eigenschappen die het meest op prijs worden gesteld en in het onderwijs ook worden aangekweekt, zijn kwaliteiten die ons in staat stellen op de markt optimaal te functioneren, als producenten en consumenten: creativiteit, assertiviteit, flexibiliteit. En volgens prof. dr. A.C. Zijderveld produceerde de radicale individualisering 'individuen-zonder-persoonlijkheid die hun maatschappelijke omgeving gebruiken om er zelf beter van te worden'. Er is een 'geneutraliseerd en functioneel' stelsel van normen en waarden ontstaan, waarin niet goed en kwaad de voornaamste categorieën zijn, maar 'nuttig en nutteloos, bruikbaar en onbruikbaar, geschikt en ongeschikt, verstandig en onverstandig'. Daarin geldt als hoogste gebod de 'moraal van de pakkans', de moraal van de 'calculerende burger'. Echter, het 'consumentistisch ethos' met zijn 'gulzige, gedachteloze en hedonistische consumptiedrang', zijn 'modieuze trendgevoeligheid' en zijn 'onmiddellijke bevrediging van behoeften' wordt alleen aangetroffen in de jeugdcultuur, zo concluderen onderzoekers, en dan alleen in materieel opzicht, niet als het gaat om relaties. Nederland scoort hoog op het vlak van vrijwilligerswerk. Men vindt vrijwilligerswerk vooral 'heel leuk om te doen', het 'verbreedt de levenservaring', men blijft er 'actief en gezond' bij, ontmoet er andere mensen door, maakt vrienden en leert op de koop toe 'nieuwe vaardigheden'. De vrijwilligers vinden hun motivatie voornamelijk in zelfontplooiing, amper in 'morele verantwoordelijkheid'. 'Normen en waarden' zijn niet zozeer op de aftocht als wel geïndividualiseerd. De talkshows leren ons dat je, ook in relatie tot de ander, je eerst moet afvragen en ontdekken 'wat je zelf wilt', dat men zijn 'emoties' tot gelding moet brengen en zich niet mag laten ondersneeuwen (John Jansen van Galen, Groene 18 dec 1996).
Justitie betaalde vijf ton aan adviseur - Het ministerie van Justitie en het OM hebben de afgelopen twee jaar een half miljoen gulden betaald voor het op incidentele basis inhuren van een public relations-adviseur (NRC 22 feb 1997).
Topambtenaar J.A.J. Krosse Rotterdamse Sociale Dienst sjoemelde voor tienduizenden guldens met declaraties (NRC 22 feb 1997).
Piramidespelen in Nederland - In 1995 en 1996 zijn honderden miljoenen guldens ingezet in piramidespelen. De dromen van rijkdom zijn op exponentiële vermeerdering gebaseerd, waarbij de deelnemers zelf nieuwe slachtoffers regelen. De presentator komt onder een stampende house-deun het podium op. Hij klapt nog even mee voordat hij het woord neemt. In de bomvolle zaal waar plaatsen in het Piramidespel moeten worden verkocht, weet men: met andermans deelname verdien ik. Voor alle spelers dus zaak om de nieuwkomers mee op te laten stijgen in een termiek van hebzucht en optimisme. Als ideaal jachtgebied adviseert de presentator familie, vrienden en kennissen. De nieuwe deelnemer krijgt een rode badge opgespeld en wordt 'prospect' genoemd. Iedereen draagt een kleur die zijn plaats in de piramide aangeeft. Deelname aan het spel wordt afgeschilderd als een overtreffende trap van leven. De presentator complimenteert de spelers alsof zij boven de maatschappij staan. Zij zijn winners. Bij het Amsterdamse politiekorps heeft het spel Titan - inzet zesduizend gulden - een grote vlucht genomen. De spanning tussen schuldenaren en verdieners liepen hoog op. Bij Friese politiekorpsen hebben agenten zich in de schulden gestoken en werden tijdens besloten bijeenkomsten duizenden guldens per persoon ingelegd. Op het verbreken van de zwijgplicht stonden zware geldboetes. Er zijn aangiften van mishandeling gedaan. Spelers die voor zichzelf een piramidespel wilden beginnen, werden telefonisch met de dood bedreigd. Het inmiddels ter ziele gegane Coin Liberté hield zijn bijeenkomsten bij voorkeur in bezinningscentra. Het Vliegtuigspel, dat tien jaar geleden razend populair was, doorspekte de voorlichtingsavonden met citaten waarin het laten rollen van geld wordt gezien als een spirituele daad waarbij geld een energie is die moet stromen (Groene 26 maart 1997 ).
Piramidefondsen in Albanië - Zoals de Albanezen na tientallen jaren van dictatuur hun hoop vestigden op een wonderbaarlijke zelfverrijking door middel van de piramidefondsen, zo geloofden zij ook in het superieure inzicht van het handjevol IMF-experts dat hun regering sinds 1991 van 'advies' voorzag. In de eerste jaren van ontluikend woekerkapitalisme gingen veel Albanese bedrijven over de kop, zodat een goede faillissementswet onontbeerlijk werd. De Duitser Jürgen Thieme, belast met het ontwerp van die wet, baseerde zich op de degelijke Duitse faillissementswetgeving, maar zijn ontwerp werd door het IMF uitgekleed. Thieme protesteerde en voorzag onder meer het dramatische faillissement van de piramidefondsen, maar kreeg geen gehoor. Het IMF leek helemaal niet geïnteresseerd in de bescherming van de rekeninghouders, alleen in de bescherming van de bankiers. Ze dachten in modellen en vertrouwden erop dat de snelle economische groei de verhoudingen wel recht zou trekken. Een staflid van het IMF zei tegen Thieme dat het afwikkelen van faillissementen maar overlaten moest worden aan de centrale bank, die praktisch gerund werd door het IMF zelf. Men trof bij banken en beleggingsfondsen dubbele en slordige boekhouding aan. Soms had men geen licentie. De meeste piramidefondsen bestonden officieel niet, hoewel de economie erop dreef. Op een moment dat strengere regulering een eerste vereiste was, pleitte het IMF voor deregulering. Eind 1994 nam de regering-Berisha de door het IMF uitgeklede versie van Thiemes wetsontwerp aan. Bij de introductie van een nieuwe bankwet in februari 1996 begrepen de meeste parlementsleden de strekking van het stuk niet dat was opgesteld door de plaatselijke staf van het IMF en door een amateur-tolk woord voor woord in het Albanees vertaald zodat cruciale passages onbegrijpelijk waren. Henry Schiffman, jarenlang de verantwoordelijke man bij het IMF-team in Tirana, is onbereikbaar voor commentaar. Schiffman heeft het te druk volgens zijn secretaresse: 'Meneer Schiffman heeft tegenwoordig zijn handen vol. Hij is bij ons een beetje een goeroe als het gaat om Oost-Europa' (Groene 26 maart 1997).
De praktijk van stress - Vier jaar lang kreeg de leraar informatica zelfs geen tijdelijke aanstelling. Er werd klakkeloos aangenomen dat hij wel weer zou komen opdraven op de Leidse scholengemeenschap die onder druk van bezuinigingen gefuseerd is met andere scholen en 20.000 leerlingen telt. Daarnaast werkt hij op een Hogeschool. De manager daar wil geen klachten horen over de krappe arbeidstijdennormering: hij krijgt veertig uur per jaar voor het studentenspreekuur maar wordt er vijf uur per week voor ingeroosterd. Tot diep in de nacht kijkt hij tentamens na, terwijl de lessen op de andere school doorgaan. Hij moet zijn vakgebied bijhouden, bijscholen, lezen, apparatuur aanschaffen en uitproberen. Hij komt vaak om tien uur 's avonds thuis. Tas uitpakken, andere tas inpakken, nog wat lesvoorbereidingen en de volgende morgen om half zeven met de trein. Ouders klagen dat hij niet bereikbaar is. Of de directeur hen zijn privé-nummer mag geven? In het weekend worden lessen voorbereid. In zijn vakantie zorgt hij voor nieuw lesmateriaal (solidariteit.nl sep 1997).
Ze (49) werkt al dertig jaar in hetzelfde ziekenhuis. Vroeger zat de hele afdeling bij elkaar, artsen, verpleegsters, fysiotherapeuten, schoonmaaksters, röntgenologen. Als je nu een arts nodig hebt, moet je hem oppiepen. Ze was de hele dag actief en plofte aan het einde van een dienst in elkaar. Nu wil ze niet meer. Je bent een zeurpot als je nu nog over menselijke aandacht praat. Er is geen tijd om stil te staan dat een tumor een enorm drama is. Uitgeperste sinaasappelen zijn er niet meer bij. Sap uit een pak van de makro is goed genoeg. Vroeger waren er twee teamleidsters. Nu is er nog één en die werkt gewoon mee. Er is nog slechts één hoofd voor drie afdelingen. Je moet buiten werktijd aan commissievergaderingen deelnemen. In de nachtdienst is er geen soep meer. Er mag geen melk meer gepakt worden en voor de verjaardagspot is geen geld. Na dertig jaar ziekenzorg en bezuinigingen heeft ze pijn in de ledematen. Het afdelingshoofd vond dat ze er nog zo jong uitziet. Er wordt gebeld of ze vandaag komt werken. Vroeger zou ze zich gechanteerd gevoeld hebben (solidariteit.nl nov 1997).
Kersttoespraken - De kerstboodschappen van de koningin hadden onder meer als onderwerp de vereenzelviging met de armen (1984), daklozen (1987), overvloed en hebzucht (1988), hebzucht (1989), eigendunk en hebzucht (1991), de tegenstellingen tussen rijk en arm (1993), de gedachte dat markt en overheid de kwaliteit van het bestaan niet garanderen (1995), verrijking ten koste van een ander en de gemeenschap (1997) (NRC 29 jan 1998).
Koppel de treinstellen van NS en Lovers Rail aan elkaar - Zo krijg je concurrentie op het spoor zonder problemen, bedacht conducteur Eimert Spiegel. De NS-directie en minister Jorritsma waren enthousiast. Jorritsma wil dolgraag concurrentie maar weet niet hoe. Als meerdere bedrijven met eigen treinen en eigen dienstregelingen het spoor delen, ontstaan er problemen. Dan moet bijvoorbeeld een bestaande NS-kwartierdienst worden gesplitst in een NS-halfuurdienst en een halfuurdienst van Lovers. Als een reiziger dan de kaartjes van de Nederlandse Spoorwegen niet kan gebruiken bij Lovers Rail en omgekeerd, dan betekent dat een beperking van zijn reismogelijkheden. En de bedoeling van meer concurrentie is nu juist méér kwaliteit en méér mogelijkheden. Door een koppeling kunnen beide bedrijven een kwartierdienst aanbieden. Victor Sein, hoogleraar trein- en buswetenschappen: 'Samenwerking tussen NS en Lovers levert grote besparingen, betere service en lagere tarieven op. Op den duur zouden de Nederlandse Spoorwegen, Lovers Rail en eventuele andere concurrenten kunnen fuseren tot één bedrijf. Maar om te kunnen samenwerken en fuseren heb je wel eerst meerdere bedrijven nodig. Daarom ben ik altijd al een voorstander geweest van concurrentie in het openbaar vervoer' (rlion.cistron.nl 27 maart 1998).
Jonge honden in elitekorps - Het ministerie van Economische Zaken verloor de afgelopen jaren aan macht, maar won aan invloed. Met de afbrokkeling van de scheepsbouw de auto- en de vliegtuigindustrie werden ook de EZ-ambtenaren minder machtig. Gedwongen heeft Economische Zaken zich toegelegd op een intellectuele functie: het denken over de Nederlandse economie. EZ 'verkoopt' ideeën over marktwerking aan andere departementen. De geïnstitutionaliseerde wijsneuzigheid heeft de gedaante aangenomen van de nieuwsgierige en ambitieuze ambtenaar in een snel pak. Eind-twintigers en begin-dertigers mogen op EZ hun ideeën spuien. In een buiten in Wassenaar kunnen de 'yuppie-ambtenaren' in een fors bemeten fitness-ruimte aan hun conditie werken. Minister H. Wijers heeft Economische Zaken de laatste jaren opgestuwd in de Haagse hiërarchie. Het zelfvertrouwen is vooral groot bij de directie Algemene Economische Politiek (AEP). De ideeën bij AEP getuigen van een diep geloof in de vrije markt. De 'vijanden' zijn dan ook de softe ministeries van Milieu en van Sociale Zaken. Het liberale gedachtengoed heeft zo'n bezit genomen van het departement dat in de Tweede Kamer werd gesproken van het 'ministerie van marktwerking' (NRC 14 okt 1998).
Schiphol verzoekt om spoedige privatisering - Schiphol wil meedoen in de slag om overnames en samenwerkingsverbanden tussen de Europese luchthavens. De luchthaven is nu geen aantrekkelijke partner omdat de aandelen in handen zijn van de overheid (april 1999).
Minister Netelenbos wil nog niet beslissen over de privatisering van Schiphol. Het politieke draagvlak voor privatisering neemt af. De vraag of veiligheid en privatisering elkaar verdragen, speelt daarbij een rol. Netelenbos ziet echter geen reden om iedere privatiseringsgedachte overboord te zetten en wil de luchtvaart verder liberaliseren. Op dit moment zijn internationale fusies en overnames in de luchtvaart uitgesloten. Netelenbos wil daaraan een einde maken in een verdrag tussen de EU en de VS (Volkskrant 26 okt 1999).
Sluiting loketten - De NS willen binnen enkele jaren àlle loketten op àlle treinstations sluiten. Kaartjes kunnen in de nabije toekomst alleen via automaten worden gekocht. Op de kleinste stations loopt het contact met een NS-medewerker via 'praatpalen'. Van een teruggang in service is geen sprake, stelden de NS, de operatie is juist bedoeld om de service te vergroten. Het plan van de NS leidde tot veel beroering. 'Geschrokken van de felle reacties' beseloot de NS het beleidsvoornemen te temperen. En zo heeft de NS-top zijn doel bereikt: de loketten gaan dicht, niet voor 2003, maar ongetwijfeld wel voor 2010, terwijl de onderneming toch heeft kunnen laten merken dat zij oog heeft voor haar reizigers (NRC 2 juni 1999).
Het kabinet zet meer mankracht in bij de bestrijding van fraude (wwwijzer.nl 12 juni 1999).
Loonbedrijven en uitzendbureaus in het Westland frauderen met sociale premies en belastingen. Dit type fraude wordt ook weer vaker gesignaleerd in de bouw en de metaalsector. Sinds het vergunningstelsel voor uitzendbureaus is afgeschaft kan iedereen een uitzendbureau beginnen. De voornamelijk Turkse en Koerdische koppelbazen hebben vrij spel. Bonafide uitzendbureaus dreigen door de valse concurrentie ten onder te gaan. De loonbedrijfjes hebben vaak geen vast adres. Busjes waarmee de zwartwerkers naar het werk worden gereden staan op verschillende namen. Het fraudegeld wordt meestal weggesluisd naar het buitenland of in de heroïnehandel gestoken, zo melden ingewijden. Een malafide loonbedrijf of uitzendbureau kan failliet gaan, om daarna meteen opnieuw te beginnen via verschillende rechtspersoon-constructies. De controle achteraf, zoals gewild door kabinet en Tweede Kamer, is faliekant mislukt. Deregulering en marktwerking hebben in het Westland duidelijk ook hun donkere kanten. Een zwartwerker raakte bewusteloos en had medische hulp nodig, maar de tussenpersoon van de koppelbaas verbood dit (Telegraaf 12 juni 1999).
Veel uitzendbureautjes betalen minder dan het cao-loon. Volgens een schatting zouden ongeveer 100.000 werknemers via loonbedrijven in het grijs-zwarte gebied werken (Parool 3 mei 2003).
Walgen van televisie - Televisie-producent Jan Meulendijks (57) deed in spelletjes. Babbelonië, Dinges, Tien voor taal - het is allemaal door hem bedacht. Na dertig jaar televisiecultuur heeft hij zijn schaapjes op het droge. Hij bewoont een stadspaleis. Grisailles van Jacob de Wit, consoles, pendules, geschilderd behangsel; enfin. Alles, bijna alles, is mooi en Louis Seize of empire. En alle suikerpotten dragen zilverkeuren. 'Ik wil niet echt letterlijk te koop lopen met mijn rijkdom. Maar kijk hoe mooi dit huis geworden is! IJdelheid en zelfbevestiging spelen natuurlijk mee. Ik wil mensen laten zien wat ik bereikt heb. Gêne is er niet, dat draag ik duidelijk uit door midden in de Gouden Bocht te wonen. Ik ben zielsblij dat ik niet meer naar Hilversum moet. De laatste jaren kreeg ik een steeds grotere hekel aan de televisiecultuur. Onbenullige mensen. Steeds meer geldbejag. Meer en nóg meer. Die enorme hebzucht, het begon me tegen te staan, so greedy! Televisie verwordt de laatste jaren. Ik ben wel eens bang dat er geen beheersing meer is.' Kokhalzend zag hij onlangs 'een nieuw en allerwalgelijkst spel' waarin je mensen aan flarden schiet. 'Alles wordt normaal.' Zo ook rijkdom. Welvaart went. In 1988-89 had je ook die euforie van het gaat steeds beter. Toen sprak men nog van yuppen. Nu is de groep van tweeverdieners groter, de welvaart langduriger, het poldermodel stabieler. Het huis heeft zijn leven veranderd. 'Gevulder en rijker in de geestelijke zin, vooral. We hebben door het speuren naar de inrichting heel veel nieuwe en leuke mensen leren kennen die je met een gewoon rijtjeshuis niet zou ontmoeten' (Groene 15 sep 1999).
Treinramp Londen - De privatisering in 1996 van British Rail had geleid tot 'een bende die je eerder zou verwachten in een derde-wereldland'. De privatisering was 'het laatste kunstje van de Conservatieven' geweest. De treinen bleven overvol en onbetrouwbaar, de tarieven werden de hoogste ter wereld. Machinisten maakten werkweken van 57 uur en reden soms zes uur onafgebroken. 'Er zijn jongens die onder het rijden van pure uitputting in slaap vallen. Als je waarschuwt dat er met een trein iets mis is, is het enige antwoord van het management: Get those trains out.' Aan de ramp waren 'jaren van verwaarlozing, inhaligheid en harteloze minachting voor menselijk leven' voorafgegaan. In treinen zowel als kranten was 'privatisering' in de analyses van misdaad en schuld het meest gebruikte woord. In 1994 wees de Conservatieve regering landelijke installatie van een systeem, Automatic Train Protection, af, omdat zij er geen trek in had vlak voor de marktgang een bruidsschat van 2,3 miljard gulden mee te geven. Investeringen bleven uit. 'Railtrack verzaakte jarenlang de klachten rond het fatale signaal 109 serieus te nemen. Het bericht in de Daily Mail dat topman Corbett, jaarsalaris 1,1 miljoen, ook nog voor 4,3 miljoen aan opties in de kast heeft liggen, valt dan ook slecht in de boemel Londen-Sevenoaks (Volkskrant 8 okt 1999).
Voorrangszorg - Steeds meer werknemers met psychische klachten worden op kosten van hun baas behandeld door commerciële hulpverleners. Zo weet men de wachtlijsten in de officiële gezondheidszorg te omzeilen. Vooral werknemers met hogere opleidingen en hogere functies bleken van deze 'voorrangszorg' gebruik te maken. 'Dat komt doordat de werkgever voor hen eerder bereid is te betalen. Het ziekteverzuim kost hem immers ook meer.' Tal van commerciële initiatieven zijn gaande op de markt van de geestelijke gezondheid. De commerciële hulpinstanties hebben geen wachtlijsten, bieden snelle hulp gericht op werkhervatting en laten de moeilijke gevallen over aan de officiële geestelijke gezondheidszorg. De wachtlijsten bij Riaggs worden langer (Volkskrant 15 okt 1999).
Salarissen verviervoudigd - Bij de uitvoerder van de werknemersverzekeringen WW en WAO werden de salarissen van de bestuursleden sinds de privatisering van vijf uitvoeringsinstellingen van de sociale zekerheid verviervoudigd (Volkskrant 15 okt 1999).
Resultaten milieuonderzoek te koop - Gunstige resultaten van milieuonderzoeken door adviesbureaus en laboratoria, zoals verklaringen van 'schone grond', zijn te koop. Gemeenten doen bewust zaken met milieuadviesbureaus die bereid zijn hun resultaten een positieve draai te geven. Er is een diffuus veld onstaan van gemeenten, projectontwikkelaars en milieubureaus' met gemeenschappelijke belangen en dat leidt soms tot 'uitkomsten die niet helemaal objectief zijn' (Volkskrant 19 okt 1999).
Monopolie dagbladen - Door de verkoop van regionale dagbladen door VNU aan Wegener Arcade dreigt een bijna volledig monopolie op de lezersmarkt te ontstaan. Wegener Arcade heeft voor 1,8 miljard gulden vijf regionale kranten plus 72 huis-aan-huis-bladen van VNU gekocht. 'Na de overname telt Wegener Arcade twintig dagbladtitels, 183 huis-aan-huisbladen en acht krantendrukkerijen. De nieuwe combinatie krijgt een omzet van circa 2,2 miljard gulden en 8800 werknemers, van wie zo'n 2570 afkomstig van VNU' (Volkskrant 19 okt 1999).
Crisis sociaal-democratie - De PvdA lijkt zich niet alleen neer te leggen bij een blijvende segmentatie van de samenleving naar bezit, inkomen en opleiding, maar die segmentaties zelfs te bevorderen. Geld en opleiding worden steeds meer geaccepteerd als discriminerende factoren in de samenleving. Pogingen tot integratie worden opgegeven en zelfs verhinderd. Banken hebben de steden ingedeeld in zones van welvaart. In de armste zones krijgen mensen minder snel geld van de bank. Er zijn achterstandsscholen waar alleen kinderen komen uit achterstandswijken. Het proces van gettovorming in de steden is in volle gang. Blanke gezinnen met kinderen en een middeninkomen, ook wel het cement van de samenleving genoemd, vluchten naar de omringende suburbs. Het is een kwestie van tijd dat er op de wegen betaalstroken komen. Want in de files horen natuurlijk geen mensen met geld. In de gezondheidszorg, een van de laatste bolwerken van onverdeeldheid, is een ongestuurde privatisering gaande. Hoe meer geld, hoe meer zorg: dat wordt de toekomst. Het publieke domein en de publieke ruimte worden steeds meer vrijgegeven voor exploitatie door de markt of afhankelijk gemaakt van derde geldstromen. Beveiligingsbedrijven nemen tegen betaling steeds meer politieagenten over. Het 'skyboxwezen' neemt beangstigende vormen aan. PvdA-politici vinden het de gewoonste zaak van de wereld om zich daar te laten fêteren. Ook de publieke omroep wordt door Kok, Melkert en Van der Ploeg gedwongen zich op verschillende segmenten van de samenleving te richten. Ook onderscheiden naar geld en opleiding. De VARA moet programma's gaan maken voor hoger opgeleide kosmopolieten, post-materialisten en opwaarts mobielen. Het aantal plaatsen en momenten dat is gericht op integratie van verschillende bevolkingsgroepen neemt snel af. De meeste mensen ontmoeten alleen nog hun soort mensen. Iedereen zijn eigen skybox. Ook de armen en de dommen zien alleen nog elkaar. Maar in hun geval niet uit vrije keuze. De combinatie van individualisering, commercialisering en de afbraak van het sociaal-democratische gedachtengoed en de wil om daarvoor te strijden, heeft een verwoestende uitwerking op het culturele klimaat in Nederland. Iedereen is bezig zich op te sluiten in het kringetje waar hij zich het beste thuisvoelt. Ieder voor zich en niemand voor ons allen. Ik weet het: de tijdgeest ... Dat ... behalve beroepspolitici praktisch niemand zich nog bezighoudt met politiek ... Dat ze zich veilig voelen in hun eigen segment, hun eigen skybox (Marcel van Dam, Volkskrant 21 okt 1999).
Sponsoring
Audi krijgt een vaste plek in ruil voor een nieuwe vleugel aan het Stedelijk Museum. Hiervan is 600 vierkante meter bestemd om auto's en andere producten te tonen. Directeur Fuchs: 'Het is betrekkelijk discreet' (Volkskrant 26 okt 1999).
Op alle affiches verschenen logo's van Robeco, IMB, C&A en andere middenstand. Dit houdt in dat het geldschietende bedrijf de eerste vijf rijen van de zaal bezet en die blijven tot een paar minuten voor aanvang leeg. Dan komt de directie met haar relaties binnen. In de pauze mocht ik een bepaalde foyer niet in omdat die was afgehuurd door de computerboer wiens naam op het affiche stond (Youp van 't Hek over het Concertgebouw, 166 x Youp, 2001).
De Rotterdamse cultuurwethouder Stefan Hulman (VVD) wil dat Museum Boijmans Van Beuningen zijn tentoonstellingsbeleid toespitst op 'vormgeving, toegepaste kunst en design'. Hulman eist ook dat de opvolger van Dercon, die op 1 juni weggaat, 'met veel enthousiasme' sponsors gaat werven en daarbij 'resultaatgericht' te werk gaat (Volkskrant 31 jan 2003).
De vereniging Behoud Bos Birkhoven-Bokkeduinen in Amersfoort vecht tegen de komst in het bos van een 'leisurepark' met kartbaan, beautycentrum, klimwand, bowlingbaan en golfbaan (NRC 2 nov 1999).
Berichten en artikelen samengevat, samengevoegd en aangepast door Jeroen Vuurboom, 2002-2005.
Email: zet jeroenvu voor @xs4all.nl
Veel kranten hebben hun oude berichten verwijderd of ontoegankelijk gemaakt voor niet-abonnees. Voor archieven moet betaald worden. De Volkskrant heeft de site in twee jaar tijd twee keer vernieuwd waarna oude links 'dode links' werden. Bij NRC, Trouw, AD en Volskrant is registratie verplicht. Om deze redenen zijn de hypertekst-links naar artikelen van deze kranten verwijderd.