Juan Carlos Casado van SKYLOOK combineerde dertig shots van één minuut elk
tot deze buitengewone opname van de Leoniden. "Ik richtte een fisheye-lens op het sterrenbeeld Leeuw," vertelt Casado.
"Jupiter is de heldere 'ster' in het midden. De waarnemingsplaats was het Cape Creus natuurpark - het meest oostelijke
punt van het Iberisch schiereiland. Op de achtergrond is de Middellandse Zee te zien. Mijn vrouw, Isabel Graboleda,
hielp bij de opnamen. Let ook op onze hond, Leica, die op de voorgrond het spektakel gadeslaat."
Het begon in 1994 met een bericht van Peter Jenniskens over de terugkeer van de Leoniden.
De aantallen waren wel niet erg hoog, maar het werd langzamerhand wel duidelijk dat de
komende jaren wel eens heel interessant konden gaan worden. In 1995 de grote DMS-expeditie
naar Spanje, met o.a. de Alpha Monocerotiden uitbarsting. Ik zelf zag deze ‘storm’op het
dakterras van de sterrenwacht. In 1997 een eerste echte kennismaking met de Leoniden vanuit
Lattrop. Zelfs een Volle Maan kon niet verhinderen dat er die nacht twee vette vuurbollen
werden gezien. In 1998 vertrokken we richting China, en zagen daar een vuurbollen show
van ongekende grootte. 2000 richting Spanje (Valencia), waar we een storm zagen van heel
veel zwakke Leoniden. 2001 weer richting China, met wederom heel veel vuurbollen, en
heel veel zwakke meteoren. Deze show was voor mij persoonlijk de allermooiste. Dit jaar
dus naar Spanje, Castillejar (Castillegar) was voor ons ‘the place to be’.
Een Villa werd gehuurd, waar we in de avond van 16 november aan kwamen. Team Castillejar
bestond uit: Jos, Karin en Niek Nijland, Gerard de Boer, Wytze en Rina Slofstra, ik,
Elise, Demi en Brian. De eerste 3, en de laatste 4 vormen 2 gezinnen. De kids en de
vrouwen waren er dit keer dus bij. Belangrijkste doel van de expeditie (voor mij) was
dan ook om Elise en de kids de Leoniden te laten zien. Zondag een grote 'meeting' van
een man of dertig in de Villa in Castillejar met alle teams. Niet alleen Nederlanders,
maar ook Tsjechen, Belgen en een Engelsman vonden hun weg naar de bijeenkomst. De nacht
zelf zou vanuit Castillejar wel eens te bewolkt kunnen zijn, daarom vertrokken alle teams
van de DMS (het waren er 5) naar de oostwest kust van Spanje. Bij het plaatsje Fuente
Alama vonden we een zeer fraaie waarneemplek. Vanuit de camper van Wytze en Rina werden
we verzorgd met stokbrood met zalm, koffie en soep. De eerste Leonide verscheen om 0.25
uur UT.Een uur later kwam er vanuit het westen bewolking opzetten. De Leoniden werder
steeds talrijker, tijd dus om de kids wakker te maken. Voor Niek en Brian geen probleem.
Demi was echter niet wakker te krijgen, en heeft dus geen meteoor gezien. (vertel dat
maar eens aan de juf). Brian ging naast mij liggen en zag als eerste meteoor een vette
vuurbol in de Leeuw van -6, met een nalichtend spoor van enkele minuten. Dat is nog
eens een begin. Brian en Niek begonnen te tellen, maar stopten na een klein half uurtje,
omdat ze het niet konden bij houden. Ze zaten toen al tegen de 90 meteoren per persoon.
De bewolking werd wel lastig, maar gelukkig bleef er een heel gebied rond de Leeuw vrijwel
wolkenloos. Dat werd dus radiant kijken. Iets wat ik in al die jaren bijna niet gedaan heb.
En ik mag wal zeggen dat dit radiant kijken heel erg spectaculair was. Je zag ze echt
wegschieten uit de kop van de Leeuw. De aantallen werden hoger en hoger, maar vanwege
de bewolking was het echt inspreken op memorecorders niet mee te doen. Gewoon kijken
en genieten dus. Af en toe lichtte de bewolking op omdat er een heldere meteroor uiteen
spatte. Het maximum viel inderdaad rond 4 uur UT. Op een gegeven moment zag ik er zelfs
5 tegelijk. En dat met redelijk wat bewolking. Kortom: ondanks de bewolking kunnen we
spreken van een geweldige show, met heel veel mooie Leoniden!
De dagen erna genoten van een paar fantastische uitstapjes naar o.a. het Alhambra in
Granada, de berg Jabalcon, waar op de top een wind stond die zelfs Jos nog niet eerder
had meegemaakt, en een prachtige rit door het natuurgebied ten noorden van Castillejar.
Leuk detail is dat ik elke morgen rond kwart voor zeven mijn bed uit moest omdat Hans
van Wieren van RTVOost (omroep voor Overijssel) me belde voor een interview.
Dat was het dan: de Leoniden zijn verleden tijd. We kunnen terugkijken op een aantal
fantastische jaren. De Dutch Meteor Society ging er voor, en haalde fantastische
resultaten.
De mooie jaren zijn nog niet voorbij. Ook in de toekomst zal de DMS op expeditie gaan.
Waar naar toe? Niemand die het nu nog weet. Maar we zullen zeker weer vertrekken naar
mooie exotische oorden.
Mijn dank gaat uit naar iedereen die er bij was, met jullie maakte ik onvergetelijke
dingen mee, waar ik nog lang met heel veel plezier aan zal terug denken.
Speciale dank is er ook voor al die mensen die het organiseerden. Een fantastische klus,
door een groep fantastische mensen tot een goed einde gebracht. Soms met een traan, maar
nog veel vaker met een lach. Graag tot ziens onder een heldere sterrenhemel, waar dan
ook ter wereld.
Arnold Tukkers
21 november 2002
Hieronder een korte samenvatting van de resultaten van mijn
radiowaarnemingen van de Leoniden. Evenals voorgaande jaren waren er
weer vele langdurige reflecties en dat maakt de interpretatie van de
resultaten moeilijk. Duidelijk herkenbaar zijn de pieken rond 4h en 11h UTC,
met mogelijk een derde piek rond 7h.
Visueel was er weinig lol te beleven aan de Leoniden. In Roden waren er
af en toe kleine gaten in de bewolking, waar ik in totaal een stuk of tien
meteoren heb kunnen zien.
Forward Scatter Meteor Observations of Leonids 2002
Observer: Ton Schoenmaker
Location: Roden, Netherlands (06 26' E, 53 08' N)
Frequency: 60.500 MHz
Transmitter: French TV channel L3 (video); transmitter in Carcassonne (100 kW),
distance ~1100 km
Antenna: 3-elements horizontal Cushcraft 50 MHz Yagi tuned to 55.3 MHz;
geographical azimuth 195 degrees (SSW)
Receiver: Yupiteru MVT-9000 in USB mode; sensitivity 0.5 uV at 12 dB S/N
Observing: 800 Hz audio signal from earphone socket was rectified, digitised
and fed into a PC via the parallel computer port. HP VEE was used
to process the digitised signal and to store 15-minutes counts of
reflections stronger than 0.22 uV (-120 dBm). Also for all
individual meteors date, time, duration (dead time) and maximum
signal are stored.
Like previous years counting of the Leonid reflections was difficult. This was due
to many long duration reflections caused by fast and bright Leonids. Therefore the
dead-time corrected counts (Figure 1) as well as the hourly dead-time percentages
(Figure 2) are given. Both figures show also the data corrected for radiant elevation.
Figure 1. Dead-time corrected counts for 30-minutes periods of Leonids. The light red data are only corrected for dead-time, the bright red blue data are also corrected for elevation of the radiant.
Although the results may have been influenced by individual long reflections, both
figures show peaks on November 19 around 4h15m, 7h00m and 10h45m UTC.
Figure 2. Reflection percentages for 30-minutes periods of Leonids. The light blue data are uncorrected, the dark blue data are corrected for elevation of the radiant.
In de afgelopen nacht (18/19 november) heeft een grote uitbarsting van
de sterrenregen Leoniden plaatsgevonden,
die overal in Europa, waar het niet bewolkt was, kon worden gezien.Vijf
leden van de Werkgroep Meteoren van de Koninklijke Nederlandse
Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde hebben de sterrenregen de gehele
nacht waargenomen vanuit L'Estartit aan de Costa Brava in Noord-Spanje.
KNMI-meteoroloog Jacob Kuiper, die deel uimtaakte van deze groep, heeft
een grote internationale waarnemingscampagne georganiseerd onder de
bemanning van schepen en vliegtuigen.
De eerste Leoniden verschenen volgens Kuiper rond 23 uur, doch pas
omstreeks 3.25 uur nam het aantal meteoren sterk toe tot het maximum
overeenkomstig de voorspellingen om 5.05 uur werd bereikt. Toen werden
87 meteoren per vijf minuten geteld. Dat is extreem veel en het hadden
er aanzienlijk meer kunnen zijn als niet de Volle Maan veel
lichtzwakkere meteoren overstraalde en dus aan het oog onttrok. Er zijn
meer nachten in het jaar dat er veel meteoren te zien zijn (zoals in
augustus), maar nooit meer dan gemiddeld 10 per vijf minuten.
De Leonidenregen bevatte verscheidene zeer heldere meteoren of
vuurbollen, die in enkele gevallen nalichtende sporen vertoonden die
minutenlang zichtbaar bleven. Soms vielen er wel vijf of zes meteoren
tegelijk op bijna dezelfde plek aan de hemel. In de novembermaanden van
1998, 1999 en 2001 traden er ook ongekend hevige Leonidenregens op
waarvan die in de eerste twee genoemde jaartallen in Europa goed
zichtbaar waren. De Leonidenregen van dit jaar was volgens de
verwachtingen de laatste in deze reeks. De volgende is misschien over
zo'n 30 jaar, maar de voorspellingen duiden er meer op, dat we tot
omstreeks 2095 moeten wachten tot zich voor het eerst weer een
Leonidenuitbarsting zal voordoen.
Leoniden in Nederland alleen plaatselijk te zien
Bewolking heeft vrijwel heel Nederland het zicht op de Leoniden
ontnomen. Slechts op enkele plaatsen in ons land konden de liefhebbers
profiteren van een opklaring. Waarnemer Johan Effing uit Losser (Twente)
zag tussen 05.00 en 05.20 uur een flink aantal vallende sterren, waarvan
enkele zeer helder, verspreid over de gehele hemel. Sterrenkundigen van
de sterrenwacht in Burgum (Friesland) telden zo'n 45 vallende sterren.
Sterrenkundigen van de Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde
reisden op advies van het KNMI naar een ijskoud Denemarken, waar ze
talloze vallende sterren hebben waargenomen. Mat Drummen van de
Stichting De Koepel was zeer onder de indruk van de vele vallende
sterren die hij in Gouda zag: tussen vijf uur en half zes zag hij zeker
dertig Leoniden en dat slechts in een klein gebied van de hemel waar het
helder was.
Wie de wekker had gezet, weet het: Nederland was grotendeels bewolkt. Marcel Kanon
uit Heerenveen had wel geluk. Hij zag in het noordoosten van het land de bewolking
openbreken en telde in een kwartier tijd zo'n 150 Leoniden. Hieronder zijn
enthousiaste verslag.
Carl Koppeschaar
Leoniden 2002
Eigenlijk mijn eerste keer dat ik naar deze storm kijk, want ik zit sinds
begin dit jaar helemaal in de sterrenkijk hobby.
Zo zag mijn nacht er uit.
3:30 De wekker, gauw alles in de auto brengen, ik had gisteravond alles al
klaar staan. Mijn standaard uitrusting nm : m'n etx70, statief, spiegelreflex
camera, roodlicht zaklamp en m'n sterren kaarten.
Ik loop naar buiten en zie dat de bewolking aardig dicht aan de
hemel hangt. Maar toch met goede moed in de auto, want 5 uur is
de piek!
4:00 Aankomst bij mijn seeing-spot een klein plaatsje net buiten Heerenveen
ver genoeg om uit e licht vervuiling te zijn. Eigenlijk ziet de lucht het zelfde eruit als een half uur geleden,
alleen wat zwarter omdat er geen lichtvervuiling meer is.
4.30 Ik sta op het punt weer teleurgesteld naar huis te gaan als ik ineens
Sirius door de wolken heen zie prikken. Snel doe ik de motor weer
uit en stap weer uit de auto. Langzaam komen er meer sterretjes door
de wolken heen. en al snel zie ik de eerste vallende ster.
5:00 De meteoren vallen nu achter elkaar naar beneden, eigenlijk steeds door
de Grote Beer en af en toe een verdwaalde achter me door Orion, van
de maan heb ik gelukkig geen last want daar hangt de dikke
wolken partij voor van zonet.
Af en toe zie ik zo'n grote naar beneden vallen dat er een blauwe
gloed van af komt, een enkeling valt door een pluk bewolking en
laat een prachtige staart achter.
5:15 Een hele merkwaardige vallende ster valt ten hoogte van Orion, net op
het felste moment maakt hij een lichte bocht en vervaagt.
5:20 Het grootste geweld is over en ik heb zo'n 150 geteld, en nu ik toch de
telescoop heb in gepakt kan ik mooi van de gelegenheid gebruik
maken om ook de rest van de hemel te bekijken.
Jupiter stond mooi hoog en was wolkenvrij, ik heb zijn manen mooi
kunnen zien. Ook Saturnus was zichtbaar en met m'n 9mm en 2x Barlow kon ik de
ringen mooi zien. De Orionnevel was minder want deze stond redelijk dicht bij de
maan, dus die gloed overheersde wel.
6:15 Uiteindelijk trekt de bewolking toch weer dicht alsof het wil zeggen,
feest is over ga maar weer naar huis, en ook de mist
begint al langzaam dichter te worden. Uiteindelijk ben ik blij toch
gegaan te zijn en heb ik toch nog een heel erg
geslaagde avond gehad!
Belangrijk is natuurlijk of de weergoden ons goed
gezind zijn en het helder wordt. Helaas is de kans op
een heldere nacht in ons land heel klein. De maandagavond
begint met op veel plaatsen mist en lage bewolking. Boven de mist
bevindt zich stratocumulus bewolking. In de loop van de nacht
komt geleidelijk een oostelijke stroming op gang, waarmee
koelere en drogere lucht binnenstroomt. Dat geeft wat hoop
voor later in de nacht; dus met wat geluk is het tijdens
het hoogtepunt van de sterrenregen plaatselijk wel helder,
maar de kans is helaas bijzonder klein. Voor de ons
omringende landen geldt hetzelfde verhaal, lokaal kan
het met wat geluk opklaren.
Ook op Meteonet staan we deze dagen uitgebreid stil bij de Leoniden van 2002 die naar verwachting op 19 november a.s. (dinsdagochtend) tussen 04.00 en 05.00 hun hoogtepunt zullen bereiken in het gebied van Europa en Afrika en een deel van de Atlantische Oceaan. Lokaal kunnen meer dan 4000 meteoren per uur gezien en geteld worden. De lichtsporen die deze "vallende sterren" veroorzaken zullen dan een adembenemende lichtshow kunnen neerzetten, uiteraard als het weer helder is en er weinig of geen bewolking te zien is. Vooral mist, nevel en laaghangende (stratus of stratocumulus) bewolking zijn funest voor een goed zicht op deze meteorenregens.
Graag zijn we op zoek naar waarnemers, zowel ter land, ter zee als in de lucht die in genoemde periode waarnemingen kunnen doen. Wellicht dat u ons wilt helpen om onze oproep door te geven.
Deze waarnemingen kunt u invullen in een speciaal formulier die direct beschikbaar is vanaf de hoofdpagina van Meteonet. Dit project doen we in samenwerking met KNMI-hoofdmeteoroloog Jacob Kuiper die al eerder het initiatief gaf tot een speciaal waarnemersproject vanuit de lucht en vanaf de zee.
Wilt u meer informatie, ook dan kunt u terecht op onze site. Vooral in ons journaal staat veel informatie over deze vallende meteoren.
Leoniden 2002: Mogelijk spectaculaire vertoning in de nacht van 18/19 november!
Ieder jaar omstreeks 18 november komt de aarde in aanvaring met de
Leoniden, een meteorenzwerm die regelmatig uitbarstingen laat zien. Ook
dit jaar is er een kans dat een meteorenregen optreedt. Daarbij zijn
misschien wel duizend of meer meteoren per uur te zien.
De Leoniden ontlenen hun naam aan het sterrenbeeld Leeuw (Latijn: Leo)
waarvandaan ze langs de hemel lijken weg te schieten. Ze zien eruit als
razendsnelle, sterachtige puntjes die wegvluchten en worden in de volksmond
ook wel 'vallende sterren' genoemd. In werkelijkheid zijn het geen sterren
maar stof- en gruisdeeltjes ('meteoroïden') die de komeet 55P/Tempel-Tuttle
tijdens zijn vele omlopen rond de zon achterliet. De gruisdeeltjes hebben
zich langs de hele baan van de komeet verspreid en de aarde kruist die baan
ieder jaar rond 18 november. Terwijl onze planeet door de gruisdeeltjes
ploegt, schieten sommige met grote snelheid de atmosfeer binnen. De
luchtmoleculen worden door de wrijving met het deeltje zodanig verhit,
dat ze fel oplichten. Voordat het deeltje op zo'n 100 kilometer hoogte is
verdampt, is zo een langgerekt lichtspoor te zien in de vorm van een
meteoor.
In gewone jaren zijn er maar tientallen Leoniden-meteoren per uur te zien.
Maar soms zijn het er vele duizenden per uur en is er sprake van een
'meteorenregen'. Het spannendst van de Leoniden-meteorenregens is dat ze
onvoorspelbaar zijn. Zo werden Amerikaanse waarnemers in november 1966
verrast toen 150.000 meteoren per uur langs de hemel schoten. Al eerder
waren Leoniden-regens te zien geweest in 1799, 1833 en 1866. Aan de hand
van de 33-jaarlijkse periode kon toen worden afgeleid dat de meteoren
samenhingen met de al eerder genoemden moederkomeet die eens per 33 jaar
om de zon scheert. Maar omdat het spektakel in 1899 en 1933 uitbleef, waren
weinig waarnemers er in 1966 op bedacht.
Op 28 februari 1998 scheerde de Leoniden-komeet opnieuw langs de zon.
Daardoor trekt de aarde nu nog door hoge stof- en gruisconcentraties van de
komeetstaart. Meteorendeskundigen voorspelden voor 1998 en 1999
'superuitbarstingen'. In 1998 werden 'slechts' 250 meteoren per uur
waargenomen. Maar in 1999 deed zich een opvlamming tot 2700 meteoren
per uur voor. Ruimtevaartorganisaties waren zelfs bevreesd dat satellieten
door de meteorenstorm zouden worden gezandstraald. Voor alle zekerheid
werden kostbare instrumenten zoals de Hubble-ruimtetelescoop van de storm
afgewend. Gelukkig deden zich toen geen ongelukken voor. Wel registreerden
sterrenkundigen lichtflitsen op de maan. Die werden veroorzaakt door in de
maanbodem inslaande Leoniden. In 2000 viel de activiteit weer tegen met
een maximale ZHR (aantal meteoren per uur in het zenit) van 480. In 2001
werd daarentegen een ZHR van 1200 waargenomen.
Is er een kans dat dit jaar een meteorenstorm optreedt? Dat hangt er
vanaf door welk deel van de zwerm de aarde dit jaar trekt. Op grond van
een analyse van de waarnemingen van de vorige jaren is nu een beter
inzicht verkregen in de verdeling van de zwerm. Op grond daarvan is
de volgende voorspelling uitgebracht voor na elkaar optredende
maxima:
19 november rond 05.00 u. Nederlandse tijd: 2500 tot 6000 meteoren per uur?
19 november rond 11.30 u. Nederlandse tijd: 2000 tot 10.000 meteoren per uur?
In het eerste geval gaat het om een stofbuis die de komeet tijdens zijn periheliumpassage
van 1767 achterliet. In het tweede geval gaat het om een stofbuis uit 1866. Omdat het
bij ons dan al overdag is, is dit maximum alleen vanuit Noord-Amerika en Azië te zien.
Het voorspelde maximum van 05.00 u. is voor ons zeer gunstig. De Leoniden-radiant
(het vluchtpunt van waaruit de meteoren aan de hemel lijken weg te schieten) komst
namelijk pas op om 23.30 u. lokale tijd). Tegen de ochtend staat hij op ruim 50o
boven de horzion, terwijl het nog ruim tweeënhalf uur duurt totdat de (burgerlijkE)
ochtendschemering begint. Alleen kan het licht van de Volle Maan hinderlijk storen. De
maan gaat pas na 7 uur onder.
De Leoniden-radiant (rode punt) omstreeks 03 u. plaatselijke tijd. Illustratie: Science@NASA
Mis de Leoniden dit jaar niet! Hoewel niets zo onvoorspelbaar is als dit soort
verschijnselen, is er altijd de kans dat zich iets unieks kan voordoen. Door een
lokale verdichting in het meteoroïdenspoor kan bijvoorbeeld op een onvoorspeld
tijdstip verhoogde activiteit optreden. Begin daarom met waarnemen rond 23.30 u.,
als de Leoniden-radiant boven de horizon komt.
Het is dit jaar trouwens de laatste keer dat we iets bijzonders met de
Leoniden kunnen verwachten. Hierna neemt de activiteit af, tot een matige
zwerm overblijft van zo'n 15 meteoren per uur. In 2006 en 2007 zou in theorie nog een
korte opvlamming kunnen optreden. Wachten op de volgende terugkeren van de komeet
in 2033 en 2066? De modellen voorspellen helaas dat Jupiter de banen van de
meteoroïden dusdanig zal verstoren dat ze in 2033 en 2066 te ver van aarde
zullen passeren. Pas in 2099 zou zich weer een storm kunnen voordoen.
Carl Koppeschaar
10 november 2002
Leonidencampagne Werkgroep Meteoren: actie op 14 november van start
Spanje en Portugal favoriet
De komende Leonidenactiviteit heeft allerlei lieden tot grote ijver aangezet om
waarneemcampagnes voor te bereiden. Ook dit jaar worden er door de Werkgroep Meteoren
van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde, naast acties
vanuit Nederland, een aantal waarneemlocaties in het buitenland ingericht. Het
Iberisch schiereiland is daarbij veruit favoriet als we zien hoeveel landgenoten
zich daar rond 19 november op zullen houden.
De trek der Leonidenjagers
Eén ploeg zal afreizen naar Zuid-Portugal terwijl een ander groep WGM-ers het
noordoosten van Spanje als werkterrein kiest. Deze laatste ploeg van vijf man treft
op dit moment voorbereidingen om een waarneemlocatie ten noorden van Barcelona in te
richten. Het plaatsje Estartit is de uitvalsbasis. Op 14 november reizen de mensen af.
Provence als uitwijkgebied
Na aankomst zal niet rustig worden afgewacht tot de vroege ochtend van 19 november
om te zien wat de Leoniden zullen bieden. In de dagen ervoor zal uitgebreid het weer
worden gevolgd. Aan de hand van de laatste meteogegevens wordt op de middag van 18 november
bepaald of er eventueel nog naar een betere locatie moet worden uitgeweken. Het houdt in dat
de hele ploeg mobiel is en zich op dat moment nog over een afstand van tenminste 500
kilometer zou kunnen verplaatsen.
Belangrijk is het om de bekende wolkenvrije locatie in de zuidelijke Provence daarbij
als alternatief achter de hand te hebben. Ook locaties flink zuid of zuidwest van
Estartit zijn bij sommige stromingspatronen flink in het voordeel wat betreft opklaringen.
De aanwezigheid van de Pyreneeën en enkele bergruggen in ZO-Frankrijk en NO-Spanje zullen
daarbij als natuurlijk hulpmiddel (wolkenmuur) worden benut. Om al die uitwijklocaties
dus nog met redelijk gemak te kunnen bereiken is gekozen voor de huidige uitvalsbasis.
Men neemt dus geen enkel risico en hoopt door de mobiliteit van het team de kans op een
succesvolle waarneemactie verder te vergroten.
Naast de WGM-mensen kiezen een aantal leden van de Dutch Meteor Society Zuidoost-Spanje
als waarneemplaats. Hun actie start vanaf 17 november.
Jacob Kuiper
10 november 2002
Leonidenwaarnemingscampagne 2002 vanaf de wereldzeeën en vanuit de lucht!
Het waarnemen van vallende sterren gebeurt meestal op posten die op land zijn gestationeerd.
Om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de structuur en opbouw van de
Leonidenmeteorenzwerm is het belangrijk om een zo dicht mogelijk waarnemingsnetwerk
te hebben. Dit jaar lijken Amerika en Europa de plaatsen waar men het hoogste aantal
meteoren te zien zou kunnen krijgen.
Waarneemactie vanaf schepen krijgt vervolg
Omdat de wereldzeeën ook grote witte vlekken zijn in het meteorenwaarnemingsnetwerk,
zou een waarnemingscampagne vanaf koopvaardijschepen een belangrijke bijdrage kunnen
leveren aan de inhoud van de totale dataset. Vorig jaar is in nauw overleg met de
Port Marine Officer van het KNMI een plan opgesteld om het netwerk van selected ships,
dat al regulier meteorologische waarnemingen op de wereldzeeën verricht, gedurende
een paar dagen te vragen niet alleen de gebruikelijke meteorologische metingen te
verrichten maar gedurende de nachtelijke uren ook de sterrenhemel in de gaten
te houden. In het bijzonder werd gevraagd op te letten of men meteoren ziet verschijnen
en bij te houden welke aantallen vallende sterren per tijdseenheid werden waargenomen.
Die speciale waarnemingscampagne bleek bijzonder succesvol. Vele tientallen schepen
deden mee en daarmee werd ook van verafgelegen oceaanlocaties een beeld bekend van
de meteorenactiviteit.
Ook in 2002 is weer een oproep aan de scheepsbemanningen gedaan om de komende november
alert te zijn en weer waarnemingen te verrichten, ditmaal tussen 17 en 21 november,
met de nadruk op de 19e november 2002.
De PMO heeft daarnaast de speciale waarneeminstructie ook aan zijn buitenlandse collega’s
doorgestuurd met het verzoek om ook de bemanningen van de in hun landen geregistreerde
schepen op de hoogte te brengen. Het betreft hier de veel grotere vloten van bijvoorbeeld
Amerika en Groot Brittannië. Ook de PMO’s in Rusland, Japan, Duitsland en Frankrijk
is verzocht de instructies aan hun selected ships door te zenden.
Voortbordurend op de succesvolle waarnemingscampagne van vorig jaar, ontstond het idee
om ook vliegtuigbemanningen te vragen of men mee wil doen aan het waarnemen van de Leoniden
rond 19 november. Het meedoen is geheel op vrijwillige basis en uiteraard geheel
afhankelijk van de mogelijkheden die de crew tijdens de vlucht ter beschikking heeft.
Eén groot voordeel hebben zij op al hun collega’s waarnemers op zee en vanaf land en
dat is het zicht op een heldere hemel. De kans dat men vanuit het toestel een heldere
hemel aantreft is een enorm stuk groter vergeleken met de ground/sea-based locaties.
Om meteoren goed waar te kunnen nemen, dient men zelf op een plaats met weinig
verlichting te zijn. In de nachtelijke vliegtuigcockpit is die situatie mogelijk.
Uit waarnemingen in 2001 blijkt dat ten tijde van het maximum soms per minuut meer
dan 50 meteoren werden waargenomen. Dergelijke aantallen zijn zodanig hoog dat ook
vanuit de beperkte zichthoek die een cockpit op de hemel biedt nog steeds veel meteoren
zichtbaar zouden moeten zijn. Van enkele piloten die ik vorig jaar sprak, kwam de
bevestiging dat zij inderdaad veel vallende sterren hadden gezien.
Het loont zeker de moeite, indien men tijdens een vlucht juist op de goede plaats en
tijd van het Leonidenmaximum zit, ook de vliegtuigpassagiers te attenderen op het
zeldzame hemelverschijnsel dat zich buiten afspeelt aan de nachtelijke hemel. Uiteindelijk
zal van alle binnengekomen waarnemingen een overzicht worden samengesteld en worden
sterrenkundige organisaties in binnen- en buitenland op de hoogte gebracht van de
resultaten.
Het is aan ieder om te bepalen in welke vorm hij/zij aandacht wil besteden aan het
gebeuren. Wil men alleen ‘recreatief’ observeren en geen tellingen uitvoeren dan moet
men dat voor zichzelf beslissen, maar mocht men, indien zich de kans voordoet, ook
tellingen willen vastleggen dan zijn die gegevens zeer welkom bij de campagneleider.
Op dit moment zijn waarnemingsinstrukties onder de aandacht van de piloten gebracht.
Wilt u ook meedoen lees dan eerst de speciale engelstalige instructie. Deze bevat
nadere gegevens over de tijdstippen van verwachte hoogste activiteit alsmede de
plaatsen op aarde waar dit wordt verwacht.
WAARNEMINGEN KUNNEN WORDEN GESTUURD NAAR HET VOLGENDE E-MAILADRES: kuiper@knmi.nl
Terug naar ASTRONET's home page