|
Ghemenelike van allen fonteinen, bede van soete ende van onreinen, es te verstane, esmen vroet: es .i. fonteine quaet of goet, sout of starc, of heet of cout, of clar of droeve, of menechfout, dat soe die smake entie ghedane van der arden plegt t'ontfane, dar soe nemet hare beghin, ende dar d'adre legt in. Van fonteinen die hier staen doen ons redenen verstaen: Plinius ende sente Augustijn, sente Ysidorus ende Solin, ende oec die Bibele der bi, ende meester Jacob van Vitri. | |
| Moyses sprect, die mester wijs, dat int artsce paradis ene fonteine sprinct, so groot dat .iiij. rivieren sonder ghenoot comen ute diere fonteinen allene. | Vertaling: IB |
| Fuson nometi die ene, mar auctore hetense Ganges, die dor d'arde, sijd seker des, comt uten artscen paradise, ende in .i. wonderliker wise comtse van .i. berghe ghewalt van India neder, ende valt dat edel lant aldore ende duere. Algader van hare nature vintmen in hare sant ghemene fijn gout ende diere stene. Gion, die oec Nilus heet, sprinct bi den berghe Atlas ghereet, dar na, eret es wel lanc, doetse in d'erde weder hare ganc, ende loept in die Rode Zee. Dar na, dats te wonderne mee, niet verre van den overe dan sprincsoe, ende vort an comt soe snellike ghelopen dor dat lant van Ethyopen, ende maect met haren watre nat Egypten, so dat men in dat coren wint, dus lermen dicken. Ende delt hare in .vii. sticken, ende loept in die zee ghereet diemen Mediterraneum heet. Tygris ende Eufrates mede springhen bede ute .i. stede in dat grote Armenien, in dien berch horic lien, ende darna altehant lopet elke dor menech lant. Nu segmen dese fonteine so grot, so milde, so dore reine, benettet ghemenelike die plaetse van al arderike. So willen someghe wise verstaen dat alle fontenen adren gaen ute dese moeder fonteine, ense ofte scone ofte reine sijn worden bi der arden nature, dar si comen ghelopen dure. Ende alle lopende watre keren ten hovede, daense die macht ons Heren erst springhen dede moghenlike, om te lopene ewelike. Nu hort wonderlike dinghen van elker fonteinen sonderlinghe. | |
| Solinus ende Jacob van Vitri segghen dat .i. fonteine si in Egypten, dar men te hant blusscen mach .i. brant, ende dat theant weder ontsteken. Dit machmen over wonder spreken. In Etyopen, dat hete lant, dar wonet volc, heet Garamant, dar bi es ene fontaine vonden, alsoe alse ons die boke orconden, daghes so cout dats niemen gheniet, nacht so heet dat al versiet. | Vgl: Herodotus: "Fountain of the Sun" |
| Jacob van Vitri, diet kent, seid .i. borne es in Orient dar men Griex vier of can maken, met toeminghen ander saken; ende alst wert ontsteken iet canment gheblusscen niet, ensi met sande of met aisine of met des menscen orine. Plinius segt dat water si dar oghen wonden ghenesen bi, ende sulke watre die wonden pleghen te ghenesene, si sire mede ghedweghen. Agustijn segt sekerlike dat .i. fonteine es in Afrike die soete singhen doet hem diet te drinken moet. Plinius seghet dat si eene fonteine, heet Cyfiri, die luxurie doet vergaen. Agustijn doet verstaen dat .ii. fonteinen sijn in Cecile: die ene hevet mach talre wile dat so vrouwen gevet macht van manne t'ontfane dracht, ende dandre die benidet saen dat soe van manne hevet kint ontfaen. Oec segti mede dat in Tessale flumen lopen tenen dale: watermen scaep in deene, si warden swart alle ghemene, ende in dandre, nu merket dit, werden alle scape wit. Watermense nu hier nu dar, si werden al bont ghehar. Jacob van Vitri seghet dat in Idumea leghet en borne die Jobs fonteine heet. .iiij. warf ten jare, als men weet, so verkerso hare ghedane: .iii. maent achter een, ic wane, nu groene, nu root, nu drove, nu clar; ende dese dinc vintmen, dats war. Plinius segt dat watre sijn, die'r of drinket verhetet wijn. Agustijn die orcont dat sulc water es up den gront, datter alle dinc in sinke dier in legt. Vander Doder Ze men segt, al dar wilen er was lant dat God met viere hevet verbrant, dat niemen can ghedinken datter eneghe dinc in mach sinken. Oec segt sente Agustijn dat noch sulke watre sijn, die driewarven onder dach ende nacht nu soete sijn, nu van sure cracht. Jacob segt in sine scrifture: men vint fonteinen van dier nature die warem sijn ende oghen ghenesen. Men mach dene kennen bi desen: want dief die jeghen diefte swert thant hem dat water dert, want hi wert blent dat siemen toghen; es hi onsculdech, hem betren d'oghen. Solinus doet ons verstaen dat .i. fonteine es, sonder waen: eist dat mer bi blaset ende pipet so vaert also die soetheit gripet ende wast als diet gerne verstaet, want soe boven allen overen gaet. | |
| Liber Rerum mede segt dat in clene Bertainge legt .i. fonteine over een: ghiet mense up .i. steen die al dar bi es gheleghen, dar wert .i. swerc saen ende .i. reghen, ende .i. donre dar toe mede. Te Jherusalem bi der stede es die fonteine Ciloe, die water hevet min no me also als God jan den lieden; dit horewi hystorien bedieden. .i. fonteine loept, wi lesen dus, bi den berghe Libanus tusscen .ii. steden, alsic las, tusschen Rafanus ende Archas; ende es gheheten Sabaet, om dat binnen alle der weke ne gaet dar altoes watre ne ghene, sonder saterdaghes allene; dan es so vardech ende snel, ende vervult die stat van water wel. | Vgl. Browne, Vulgar Errors |
| Dit scrivet Jacob van Vitri, dat int lantscap van Persi es .i. riviere die in elker nacht vervriest, met so groter cracht datter liede ende beesten over gaen, des daghes doiet soe sonder waen. | |
| Bi Surs so springet in die zee ende adre ende nemme also sere uten gronde, dat mense mach talre stonde boven sceppen soete ende goet. Sonder alst die storem doet hoghe heffen die zeebaren, dat mer niet siet te waren. | Soer is Tyrus; vgl. granaat |
Dit hebic van fonteinen vonde. Hort nu vort te desen stonde wat crachte dat hebben die stene. |