Nederlanders in Nagasaki

English		recensies
Nederlanders in Nagasaki Japanse prenten uit de 19e eeuw Willem van Gulik bestellen
Op de rug van een olifant zit een Hollander, in zijn hand een Goudse pijp. De stoet maakt deel uit van een gezelschap dat op weg is naar de shõgun. Deze afbeelding is te zien op één van de vele Nagasaki-prenten, die vanaf ongeveer 1750 gedurende een eeuw gemaakt werden. Ruim 100 van deze prachtige prenten zijn in deze uitgave in kleur opgenomen. Daarmee is het boek een waar eerbetoon aan deze bijzondere 'souvenirs van Nagasaki', die grif verkocht werden aan de vele toeristen en handelaars die in de Japanse havenstad een glimp probeerden op te vangen van de 'roodharige vreemdelingen'. De prenten geven een goed beeld van het dagelijks leven van de Nederlanders op Deshima. Dit minuscule eiland in de baai van Nagasaki diende vanaf 1641 als Hollandse handelsnederzetting. De Japanse prentontwerpers hebben de Nederlanders steevast afgebeeld met een grote neus, rood haar en blauwe ogen. Dat zij de functie van sommige Hollandse gebruiksvoorwerpen niet goed begrepen blijkt bijvoorbeeld uit de weergave van vorken, die op tuinharkjes lijken.
Op bijzondere wijze komt zo een uniek hoofdstuk uit de geschiedenis van de Nederlanders overzee tot leven, vanaf de aankomst van de schepen en het leven van de Nederlanders op Deshima tot de openstelling van Japan in 1858.
De samensteller van dit rijk geïllustreerde boek, dat naar aanleiding van vier eeuwen Nederlands-Japanse contacten verschijnt, is Willem van Gulik, hoogleraar in de Kunstgeschiedenis en Materiële Cultuurkunde van Oost-Azië aan de Rijksuniversiteit Leiden. Hij heeft de Nagasaki-prenten geplaatst in een theoretisch kader waarin de geschiedenis, de uitgevers en ontwerpers van de houtsneden uitgebreid worden belicht.
ISBN 90-73853-10-9, 160 pag., EUR 27,00. Nederlands-Engels		Cornelis de Bruijn Reizen over Moskovie

De pers over Nederlanders in Nagasaki: Schitterend boek Nagasaki-houtsneden - Onlangs is er een boek verschenen met als titel 'Nederlanders in Nagasaki - Japanse prenten uit de 19de eeuw', dat schitterende illustraties bevat. (...) De kwaliteit van de reproducties is werkelijk verbluffend. De tekst is in twee talen (Nederlands en Engels) afgedrukt, zodat ook buitenlandse geïnteresseerden er hun voordeel mee kunnen doen. (...) Hoewel het in de eerste plaats bedoeld is voor de gewone lezer, zal ook de vakspecialist er veel van zijn gading in vinden, zoals het stuk over de herontdekking van het verloren gewaande hekbeeld van 'De Liefde', dat Erasmus voorstelt. De Japanners dachten lange tijd dat het een of andere Christelijke heilige was en bewaarden het beeld in een tempel. (I. Sitniakowsky in De Telegraaf, 16 oktober 1998) Vreemde snuiters op een ver eiland - (...) Er staan ruim honderd prenten in, alle uit Nederlandse collecties, mooi in kleur gereproduceerd. Deze prenten kostten destijds niet veel en bereikten daardoor een groot publiek. Dat kon zo kennismaken met de Nederlanders en wie zijn oordeel alleen op deze prenten baseerde kon moeilijk anders concluderen dan dat het rare snuiters waren in potsierlijke kleding. Altijd met een wandelstok in de ene en een Goudse pijp in de andere hand en in de negentiende eeuw met een sigaar. Niet alleen hun kleren waren bont, maar ook hun schepen. Grote zeekastelen vol bolle zeilen en kleurige vlaggetjes. Een motief, dat in de negentiende eeuw, toen de laatste schepen van de VOC allang waren gesloopt, nog steeds werd afgebeeld, alsof ze actueel waren. De kwaliteit varieert nogal. Van vrij boers tot heel sierlijk, maar alle prentmakers hebben zoveel mogelijk elementen aangegrepen om er een levendig en bont tafereel van te maken. Hollanders lijken eigenlijk nog het meest op kermisklanten: bizar, lichtelijk ridicuul en soms ook nog op de vier weken durende hofreis vergezeld door merkwaardige dieren als olifanten en kasuarissen. Dat waren cadeaus voor de shõgun. In het boek (met een Nederlandse en een Engelse tekst) komen verschillende thema's aan bod, zoals de prenten van schepen, het dagelijks leven op Deshima, de hofreis, de openstelling van Japan in het midden van de negentiende eeuw. (Roelof van Gelder in NRC Handelsblad, 27 november 1998) - Nederlanders in Nagasaki is op de eerste plaats een mooi prentenboek, met platen waar je meer op ziet naarmate je langer kijkt. De bijbehorende voornamelijk historische uiteenzettingen zijn heel informatief en bieden de mogelijkheid de prenten goed te plaatsen. Het gaat hier om houtsneden in de Japanse traditie, waarmee op een populaire schematische manier wordt geïnformeerd over vreemdelingen. Ze vormen de tegenhanger van de Hollandse kijk op Japanners in de achttiende en negentiende eeuw. Een goed begin van de Japan-hausse in de komende twee jaar. Een bibliografie met oude en nieuwe titels betreffende de ontmoetingen tussen Japanners en Hollanders sluit het boek af. (Tineke Bogaerts in Kleio, nr. 7, oktober/november 1998) - Uitgeverij Terra Incognita heeft van dit boek een bijzonder fraaie uitgave gemaakt. Het boek is rijk geïllustreerd met prenten in kleur die te zien waren op een tentoonstelling in het Maritiem Museum 'Prins Hendrik' te Rotterdam. (Adrienne Zuiderweg in Literatuur, nr. 5, 1999) - De toegankelijke teksten van Willem van Gulik, hoogleraar kunst en cultuur van Oost-Azië in Leiden, geven de unieke platen historisch perspectief. (Harriët Kroon in Onze Wereld, nr. 3, 1999)		terug naar begin

Links Senso-e In het Legermuseum in Delft is de tentoonstelling 'Senso-e, beeldverslagen van het Japanse front 1894-1905' te zien. Deze tentoonstelling is mede samengesteld door gastconservator Willem van Gulik. Klik hier voor een directe link naar de expositie. The island comes back to life De stad Nagasaki bouwt aan een reconstructie van het eiland Deshima en doet daarvan verslag op haar web site. De site bevat een aantal interessante houtsneden: The Island Comes Back To Life De Liefde Op de web site geschiedenis.org is informatie te vinden over de reis van het schip "de Liefde".