Het vormentekenen op de Vrije School

Het ontwikkelen van een kind verlangt meer van een leerkracht, dan alleen de kennis van de leerstof en hoe hij het de kinderen moet brengen. Hij moet er moeite voor doen om achter het wezen van de dingen te komen. Ook probeert hij de diepere wetten van de natuur te ontraadselen en de geestelijke samenhangen in de wereld te achterhalen. Deze "moeite" werkt op het kind en maakt, dat het onderwijs een "glans" krijgt, waardoor het kind zich op een gezonde manier kan ontwikkelen.

Zo is het ook met het vak vormentekenen. Wat moet een kind hierbij leren en hoe doe je dat? Er zijn verschillende invalshoeken één ervan, die ik interessant en belangrijk vind, is die van de orgaan- en skeletontwikkeling.

Wanneer een kind geboren is, let je er als ouders op, dat het goed slaapt, goed eet, op tijd begint te kijken, te lopen, praten en zo voort. Daar heb je het eigenlijk al druk mee. Vaak wordt er niet zo bij stilgestaan, dat het kind fysiek ook groeit. Niet allen uiterlijk, maar ook van binnen. Wanneer het kind namelijk begint te staan en te lopen, ontwikkelen zich de spieren en grote delen van het skelet. Ze veranderen tevens van vorm. Bij het leren spreken, verandert zich het strottehoofd, borstkas en bepaalde delen van de hersenen. Is het zover, dat het kind in staat is de dingen in zijn omgeving te begrijpen en samenhangen te zien, dan ontstaan in de hersenen gecompliceerde structuren. Ook de organen zoals de nieren, longen. het hart, de lever etc. groeien en veranderen.

Deze groei en vormverandering is een heel belangrijk gebeuren in de vroege kindsheid. Met de tandenwisseling houdt deze "verandering en groei" grotendeels op. De krachten die in het kind aan het werk waren zijn voor het fysieke lichaam "overbodig" geworden.

Deze groei en vormverandering is een heel belangrijk gebeuren in de vroege kindsheid. Met de tandenwisseling houdt deze "verandering en groei" grotendeels op. De krachten die in het kind aan het werk waren zijn voor het fysieke lichaam "overbodig" geworden.

Wat zijn dat voor krachten en wat doen we ermee? In ieder levend wezen is iets aanwezig war maakt dat groei en leven blijft bestaan. Een deel hiervan zorgt voor de vormgeving. Het beste kun je dit zien in de plantenwereld met zijn ontelbare vormen.

Onze pedagogiek is erop gericht, kinderen de mogelijkheid te geven om op een beweeglijk en vrije manier de denken, wanneer zij volwassen geworden zijn. Juist in de tijd waarin w leven is het van groot belang, dat nieuwe ideeën geboren en omgezet kunnen worden.

In verschillende voordrachten zet Rudolf Steiner uiteen, dat we met de "overbodige vormkrachten" moeten werken om tot bovengenoemde vrijheid in het denken te komen. Hij ontwikkelde daarom het vak vormentekenen, met de opdracht aan de leerkrachten, dit vak zo te behandelen, dat het kind zich van binnen geheel met de beweging van de te leren vorm kan verbinden. Dit gebeurt op velerlei manieren. Net als bij de andere vakken, heeft elk schooljaar een specifieke rode lijn; gemeten aan de ontwikkeling van het kind.

Een belangrijk aspect in de pedagogiek is het opvoeden en harmoniseren van de temperamenten. De krachten die zich door het vormentekenen ontwikkelen komen uit een gebied, waarin zich ook de temperamenten bevinden. Het vormentekenen is dus tevens een middel om het temperament bij te komen, te stimuleren, af te slijpen, etc.

Verder spreekt Steiner nog over het dynamische tekenen. Deze bezigheid onderscheidt zich duidelijk van het vormentekenen. Bij het vormentekenen hebben de vormen een afgerond karakter, het moet een geheel zijn. Dynamisch tekenen komt uit een heel ander gebied, n.l. uit het muzikale, het ritmische. De figuren ontstaan door het ritmische verloop van een beweging.

Boeken vol zou je over dit thema kunnen schrijven. Afsluiten wil ik met het moment van de 1e klasleerkracht op de 1e schooldag, waar hij/zij een krijtje neemt, op het bord tekent en tegen de kinderen zegt: "kijk, dit is een rechte, en dit is een kromme. Nu mogen jullie ook op het bord een rechte en kromme tekenen." Met een ongelooflijke ernst en met heel zijn wezen tekent het kind dat wat de leerkracht vraagt. Twee oerbewegingen, recht en krom. Hiermee begint het zijn schoolloopbaan op de basisschool.