Benito Pérez Galdós: Fortunata en Jacinta
| Uit het Spaans vertaald door Adri Boon Set 2 delen; 600 en 664 bladzijden Gebonden, met leeslint Prijs: euro 52,50 ISBN 90 74622 34 8 NUGI 301 |
 |
 |
 |
Fortunata en
Jacinta is de geschiedenis van een rijke bonvivant,
zijn toegewijde echtgenote en zijn trouwe maîtresse.
Tegen de achtergrond van turbulente politieke
gebeurtenissen wordt met veel gevoel voor humor het
dramatische verloop van een driehoeksverhouding
geschilderd. Het verhaal is ingenieus verweven, met talrijke zijsprongen en vertakkingen, waardoor er een ongelooflijk levendig beeld van de Spaanse samenleving rond 1870 ontstaat. In een bonte stoet trekken de meest uiteenlopende figuren aan de lezer voorbij. Galdós licht niet alleen de maatschappij door, maar vooral de menselijke ziel. Liefde, jaloezie, geloofsijver, krankzinnigheid, regelzucht, dadendrang, ontgoocheling - kortom alle tijdloze kenmerken van de condition humaine zien we belichaamd in gedenkwaardige personages. Fortunata en Jacinta is een drama dat op een hoog plan wordt getild door de rijke gelaagdheid en knappe structuur. Cocottes en abdissen, parlementsleden en colporteurs, allemaal spreken ze met een authentieke stem. Het unieke van Galdós’ stijl is een onnavolgbare vermenging van spot en ernst, waarbij begrip voor het menselijk tekort de boventoon voert. Fortunata en Jacinta, een verbazingwekkend moderne roman van ruim honderd jaar oud. |
- ‘Galdós’ meesterwerk, Fortunata en Jacinta, is een van de verrukkelijkste boeken aller tijden; een diepgravender studie van vrouwelijke karakters bestaat niet.’ C.P. Snow (The Realists)
- ‘De uitreiking van de Nobelprijs aan Benito Pérez Galdós zou een daad van grote rechtvaardigheid zijn geweest (...) want Galdós is een van de vruchtbaarste auteurs uit de wereldliteratuur.’ Maarten ’t Hart in NRC Handelsblad
- ‘Gelukkig wordt het belang van Galdós -de ‘erfgenaam van Cervantes’- ook buiten Spanje steeds meer erkend.’ Maarten Steenmeijer.
Benito Pérez Galdós (1843-1920) geldt als de belangrijkste Spaanse romanschrijver van de negentiende eeuw, vergelijkbaar met Dickens, Balzac of Tolstoi (of, om in Nederland te blijven, met Louis Couperus). Met een oeuvre van ruim honderd titels is hij een van de grondleggers van de moderne Spaanse roman. Het onbetwiste hoogtepunt van zijn oeuvre is de roman Fortunata en Jacinta (1877).
In het werk van Galdós is grofweg een tweedeling te maken: enerzijds is daar de serie historische romans over het Spanje van de 19de eeuw, de 46 Episodios Nacionales. Daarnaast is er zijn oeuvre van 'moderne', contemporaine romans en toneelstukken. In vertaling verschenen tevens de romans Marianela, Tormento, Mevrouw Bringas en Miauw. Op het programma staan nog Vriend Manso en Tristana.
Zie ook ons Dossier Benito Pérez Galdós
Uit de pers
'[De romans die Galdos over zijn
eigen tijd schreef] vormen zonder meer het mooiste en
interessantste deel van zijn oeuvre. Het magnum opus hieruit -Fortunata
en Jacinta- is nu voor het eerst in het Nederlands
verschenen, en dat mag een gebeurtenis van belang heten. Het boek
vormt samen met Don Quichot en La Regenta
-waarvan onlangs eveneens vertalingen verschenen- de Grote Drie
van de Spaanse romankunst.'
'De symbolische lading van de hoofdpersonen is onmiskenbaar, maar
ze zijn in de eerste plaats onverwisselbare individuen met een
complex zielenleven. Vooral Maximiliano en Fortunata zijn
onvergetelijke personages, terwijl ook het verhaal waarin ze
figureren, staat als een huis. Als er één roman bewijst dat
Galdós een rasverteller is, dan is dat Fortunata en Jacinta.'
Maarten Steenmeijer in Vrij Nederland van 16 september 2000
Fortunata en Jacinta was in het najaar van 2000 wekenlang 'uitverkoren' door Vrij Nederland: 'Een omvangrijke roman waarin Galdós de belangrijkste politieke gebeurtenissen uit het negentiende-eeuwse Spanje vervlecht met het verhaal van twee jonge vrouwen uit verschillende klassen. Deze realist brengt met Fortunata en Jacinta een ode aan de verbeelding. VN: 'Galdós stelt zijn personages in de gelegenheid voor zichzelf te spreken.'
'De roman biedt het schouwspel van
een paar tientallen personages die zich door Madrid bewegen om
hun privé-zaakjes te behartigen. Handelars slijten hun waar,
dames uit de burgerij ontdekken het plezier van het winkelen,
makalaars en speculanten spoeden zich naar de beurs, het
journaille, de schrijvers en de anarchisten verzamelen zich in de
literaire cafés.'
'Galdós beklijft omdat hij een virtuoze schrijver is, een vakman
die spitsvondigheid aan de dag legt en voortdurend experimenteert
met nieuwe vormen. Hoe schrijf je een geloofwaardige dialoog? Hoe
breng je spreektaal in een literaire tekst zonder dat het vloekt?
Wat is een spanningsboog? Wanneer schakel je het best over naar
een hogere snelheid? Galdós heeft het zichzelf allemaal
aangeleerd, gewoon door het te doen.'
Peter Venmans in de Volkskrant van 29 september 2000
'Meesterwerk over Madrid.' Elegance, september 2004
Recensie van Biblion (Openbare bibliotheken)
Het was vooral aan rasverteller Benito Pérez Galdós (1843-1920) te danken dat de Spaanse roman na eeuwen weer tot bloei kwam in de laatste decennia van de 19e eeuw. Hoogtepunt van Galdós zeer omvangrijke oeuvre is zonder enige twijfel 'Fortunata en Jacinta', dat samen met 'Don Quichot' en 'La Regenta' de Grote Drie van de Spaanse romankunst vormt. 'Fortunata en Jacinta' is het portret van een stad (Madrid) en van een tijd (de uiterst woelige periode tussen 1868 en 1876). Maar het is in de eerste plaats het indringende verhaal van een hartstochtelijke vrouw uit het volk (Fortunata) die naar believen wordt bemind en afgewezen door de jonge, aantrekkelijke maar opportunistische Juanito Santa Cruz, een telg uit de verweekte bourgeoisie. Hij is getrouwd met de sympathieke, bescheiden Jacinta, die, in tegenstelling tot Fortunata, geen kinderen kan krijgen. Het vierde belangrijke karakter is Maximiliano, de echtgenoot van Fortunata, die zich met zijn kwaaltjes en waanideeën ontwikkelt van een karikatuur tot een waardige erfgenaam van Don Quichot. Het werd hoog tijd dat dit boek in het Nederlands werd vertaald. En het is mooi dat de vertaler er zoveel werk van heeft gemaakt, zoals ook in het informatieve nawoord en de verhelderende noten is te zien.
Bespreking in Leesidee, nummer 10 / 2000
Met de vertaling van Fortunata
y Jacinta, het meesterwerk van Benito Pérez Galdós
(1843-1920), wordt de vruchtbaarste van alle Spaanse romanciers
opnieuw beschikbaar voor het Nederlandstalige lezerspubliek. Niet
ten onrechte, want het gaat hier niet enkel om een klassieker van
de Iberische literatuur, maar bovendien om een uiterst
leeswaardig, even geestig als magistraal geschreven boek, dat
beter dan welke geschiedschrijving ook erin slaagt een tijdsbeeld
op te roepen aan de hand van waarachtige figuren en
geloofwaardige karakters.
Het verhaal is eenvoudig: Jacinta, "een van die schoonheden
die door de natuur toebedeeld zijn met een kortstondige
schittering en verwelken bij het eerste verdriet in hun leven of
zodra ze een kind krijgen", treedt in het huwelijk met
Juanito Santa Cruz, een knappe en charmante nietsnut uit een
geslacht van rijke textielkooplieden. Al tijdens de huwelijksreis
hoort ze van een verhouding die haar kersverse echtgenoot had met
het flamboyante volksmeisje Fortunata, in het bezit van
"zwarte ogen die zo mooi waren dat 'de heilige geest er een
brok van in de keel moest krijgen' dacht ze zelf", en
waarbij hij misschien zelfs een kind heeft. Als in de maanden
daarop blijkt dat Jacinta onvruchtbaar is, gaat ze driftig op
zoek naar dat vermeende kind met de bedoeling het als haar eigen
te adopteren en op te voeden. Intussen heeft Juanito zijn relatie
met Fortunata weer opgevat, maar zal direct de oorzaak van haar
overlijden zijn als zij verneemt dat hij ook haar met een ander
bedriegt. Op haar doodsbed bepaalt Fortunata dat het zoontje, dat
zij intussen werkelijk van Juanito heeft, onder de hoede van
Jacinta moet worden gesteld.
Een klassiek verhaal dus van een driehoeksverhouding in een
bourgeoismilieu, maar dan wel gebed in een ruime en breedvoerige
beschrijving van het dagelijkse leven in Spanje, met name in
Madrid, tijdens de tweede helft van de 19e eeuw, op het ogenblik
dat de burgerlijke staat definitief de macht zou overnemen van de
adel en de absolutistische monarchie.
Fortunata en Jacinta is, zoals bijna alle werk van Pérez
Galdós, erg ambitieus van opzet. Het werd geschreven in twee
jaar tijd en kwam uit -- vier delen dik -- in 1887. Er treden
niet minder dan 300 personages aan, die allemaal raak worden
getypeerd en tot leven komen. Vele van hen vind je overigens
terug in zijn andere romans, waardoor het oeuvre van Pérez
Galdós zich tot een gelijkaardig wervelend universum ontwikkelt
als dat van Balzac of Dickens, die hij als zijn meesters
beschouwde en met wie hij zeker vergeleken kan worden. Evenals
hen zal hij in zijn romans verbanden leggen tussen de
persoonlijke levensgeschiedenissen van zijn figuren en het
politiek-maatschappelijke gebeuren van zijn tijd, waarvoor ze dan
ook symbool kunnen staan: Fortunata als de vitale component van
een volks en creatief Spanje, Jacinta als de vertegenwoordigster
van een steriele en zelfzuchtige leidende klasse.
Maar in de eerste plaats zijn het figuren van vlees en bloed;
volledig uitgewerkte karakters met een groot waarheidsgehalte.
Zoals ook al die andere personages authentiek overkomen, ook als
ze minder grondig worden behandeld. Neem nu Don Baldomero Santa
Cruz, de vader van Juanito, "wiens progressieve ideeën geen
beletsel vormden voor zijn autoritaire opvattingen", en
Barbarita Arnaiz, de moeder die vermijdt om met al te veel mensen
om te gaan, de enen "omdat ze die ver boven zich verheven
achtte, de anderen omdat ze beneden haar stand waren".
Onvergetelijk is ook de beschrijving van de onverbeterlijke
kletskous Estupiña, de vertrouweling van de familie Santa Cruz;
de echtgenoot van Fortunata, Maximiliano Rubín, die doet denken
aan Dostojevski's hoofdfiguur uit Misdaad en straf,
Raskolnikoff; Guillermina Pacheco, een oude vrijster bezeten door
de drang om aan liefdadigheid te doen; Mauricia, een dronken
straatmeid die luidkeels het recht op liefde blijft proclameren.
Pérez Galdós was zonder enige twijfel de literaire woordvoerder
van de progressistische burgerij, die in zijn romans naar een
maatschappijbeeld toewerkt dat uitgaat van het geloof in de
vooruitgang en de zelfbeschikking van de mens. Hij pleit resoluut
voor vrijheid, maar dan wel in het licht van verzoening en
tolerantie, omdat naar zijn mening radicalisme alleen maar tot
mislukking kan leiden. Er zijn nu eenmaal normen en waarden die
moeten worden aanvaard wil de samenleving niet ten onder gaan aan
waanzin en anarchie.
Nog in Fortunata en Jacinta zal met de dood van Fortunata
de orde over de wanorde zegevieren. De zwakkeren lijken te
verliezen, maar de winst van de sterken is op zijn minst
betwistbaar, want Fortunata's bloed zal via haar zoon Juan
Evaristo Sigismundo uiteindelijk het fortuin van de familie Santa
Cruz erven. Meerdere personages zullen trouwens niet akkoord gaan
met die door de samenleving opgedrongen normen en waarden en op
zoek gaan naar een eigen, meer spirituele ethiek, een weg die
Pérez Galdós in latere romans nog verder zou uitwerken.
In alle romans echter -- en dat zijn er tientallen, met twee
monumentale projecten: de Episodios Nacionales (de
Nationale episoden), die uit niet minder dan 46 romans bestaan en
een literair beeld trachten te geven van Spanjes woelige 19e
eeuw, en de Novelas Contemporáneas (de Eigentijdse
romans), die een radiografische doorlichting willen maken van de
samenleving van zijn tijd -- streeft hij naar perfectie in de
"getrouwheid en schoonheid van de uitbeelding", die in
perfect evenwicht met elkaar moeten zijn, zoals hij in een rede
verklaarde. De roman als uitbeelding van het bestaan.
Fortunata en Jacinta benadert die nagestreefde perfectie,
een even sterke als charmante roman, geschreven in een superieur
en heerlijk ironiserend proza dat moeiteloos pendelt tussen humor
en drama. En dat -- gelukkig voor ons -- prachtig en in vloeiend
Nederlands werd omgezet door Adri Boon.
[Jan Baes, 21.12.2000]