Manuel Mujica Lainez: Bomarzo
| Uit het Spaans vertaald door Adri Boon Gebonden met leeslint, 797 pagina's Prijs: euro 34,95 ISBN 90 74622 16 X NUGI 301 Lees een passage |
 |
 |
 |
Evenals Hella S. Haasse, liet de
Argentijnse schrijver Manuel Mujica Lainez zich door de beroemde
beeldentuin van Bomarzo inspireren tot een literaire schepping.
In zijn historische roman Bomarzo staat de 16de-eeuwse
hertog Vicino Orsini centraal. Deze edelman ontwierp het
wonderlijke park als een allegorie van zijn gekwelde bestaan dat
zich afspeelde in kringen van condottieri, prelaten, hofjonkers,
courtisanen en befaamde kunstenaars. Dankzij een sprankelende
combinatie van fantasie en werkelijkheid, van historische
gedegenheid en moderne psychologie, is Mujica Lainez erin
geslaagd een fascinerend fresco te schilderen van de late
renaissance in het turbulente Italië. Hella S. Haasse schreef het voorwoord bij deze klassieke roman. |
Manuel Mujica Lainez (1910-1984)
werd in Buenos Aires geboren. Hij was een vooraanstaand lid van
de generatie Latijnsamerikaanse auteurs uit de jaren zestig. In
zijn veelzijdige oeuvre neemt de historische roman -met Bomarzo
als onbetwist hoogtepunt- een belangrijke plaats in.
Bij wijze van toelichting op deze belangrijke roman zijn op deze pagina's enkele artikelen beschikbaar:
- De Nederlandse kunsthistoricus Michiel Koolbergen schreef Het laatste geheim van Bomarzo, een grondige en fascinerende studie naar de ontstaansgronden van het beeldenpark en de vele kunsthistoriche aspecten eraan verbonden. Ook het boek van Mujica Lainez komt in deze studie aan bod.
- De vertaling van het voorwoord bij de Spaanse editie door de bekende Spaanse letterkundige Marcos Ricardo Barnatán.
- Een bewerking van een artikel van Norman Foster: The monstrous in two Argentine novels
- Een bewerking van een interview met Manuel Mujica Lainez, door Esther Vázquez.
Uit de pers
'Een fantastische flirt met de
Vorst der Duisternis (...) ...zó meeslepend is Mujica Lainez'
relaas, zo turbulent zijn fantasie, zo duizelingwekkend zijn
eruditie en oogverblindend de caleidoscopische pracht van zijn
zinnelijke en plastische proza (...) Mujica Lainez' boek is een
weergaloos fresco dat met een Felliniaanse beeldenpracht de
grandeur en de opulentie van de Renaissance verbeeldt en getuigt
van een uitgebalanceerde compositie waarin historisch
feitenmateriaal en verdichtsel op virtuoze wijze door elkaar zijn
gemengd (...) De verheven en weelderige taal van Mujica Lainez
met zijn breed uitwaaierende zinnen en zijn talrijke
gerundiumconstructies wordt op bewonderenswaardig soepele wijze
in het Nederlands vertaald (...) Uitgeverij Menken Kasander &
Wigman maakte er een prachtige uitgave van (...) Een voorbeeldige
uitgave van een voorbeeldig boek.'
Peter Drehmans in Vrij Nederland van 5 april 1997.
'Bomarzo kan moeiteloos
wedijveren met de grote historische romans uit de
wereldliteratuur (...) Mujica Lainez is niet alleen een
begenadigd verteller maar ook een kunstenaar van de sensualiteit,
die zijn lezers de wereld die hij beschrijft laat smaken, voelen
en ondergaan met een rijkdom van uitdrukkingen en vocabulaire die
in de uitmuntende vertaling van Adri Boon niets aan plasticiteit
verloren heeft. Zonder één inzinking laat Mujica Lainez de
wederwaardigheden van Vicino op elkaar volgen, met een directheid
alsof hij er zelf bij was geweest (...) Bomarzo is een in alle
opzichten fantastische roman, die de wereld van de Renaissance op
volstrekt overtuigende en onweerstaanbare manier werkelijkheid
maakt.'
Ger Groot in NRC Handelsblad van 8 augustus 1997. Lees hier de gehele recensie uit de NRC.
'Lainez' roman is een flonkerend
panorama, dat het zestiende-eeuwse leven in Rome, Florence,
Venetië en Bomarzo oproept met een schat aan details en met een
doordringendheid die zeldzaam is en die ook het masker van die
wereld weet af te trekken (...) Lainez heeft zich in deze
historische roman een riante verbeelding toegestaan rond de
figuur van Vicino, zonder overigens allerlei historische feiten
te veronachtzamen. Breed en plastisch uitgewerkt zijn de scènes;
de zintuigen, en dan vooral het oog, krijgen het volle pond.'
Ton van Deel in Trouw van 29 november 1996.
'Een kunstenaarsbiografie, zoals
die maar zelden wordt geschreven en die ondanks de
weerbarstigheid van het onderwerp bij de lezer teweegbrengt wat
de schrijver voor ogen moet hebben gestaan toen hij in 1959 aan
dit boek begon: dat hij één wordt met deze mismaakte, deze
grillige hertog van Bomarzo ten tijde van de Renaissance, die
zoveel onverdraaglijk schone kunstwerken heeft
opgeleverd.'
Willem Kuipers in de Volkskrant van 27 december 1996.
'Bomarzo is een historische roman
die de officiële geschiedschrijving ondermijnt. Wie dit boek
heeft gelezen, zal nooit nog van de twijfel loskomen: is de
aristocratische jonge geleerde echt de getraumatiseerde hertog?
Wat Mujica Lainez beschrijft, kon echt zijn gebeurd. Misschien
benadert Mujica Lainez de waarheid wel meer, omdat hij de mens
achter het fresco tracht te onthullen. Dat doet hij met een
verbluffend beeldend vermogen. De eindeloze mijmeringen van de
hertog over zijn lichamelijke gebrek gaan nooit vervelen, omdat
Mujica er altijd nieuwe aspecten van verwoordt.'
'Bomarzo heeft de vertaling gekregen waar deze roman recht
op had. Dit boek laat tal van dubieuze debuten en van cd-rom
voorziene bestsellers ver achter zich. Zou het toeval zijn dat
dit meesterwerk, zo kort na de vertaling van dat andere
meesterwerk, Al het groen zal vergaan van Eduardo Mallea,
wéér uit Argentinië komt?'
Guy Posson in de Standaard der Letteren van 20 februari 1997
'Bomarzo is zonder meer een
monumentaal werk, dat een bijzonder indringend fresco ophangt van
het Italië uit de 16de eeuw, met zijn broeierige seksualiteit,
zijn overdaad van onwaarschijnlijke intriges en de ziekelijke
naijver tussen adellijke clans. De auteur heeft de gaten in zijn
informatie rijkelijk opgevuld met spinsels uit de eigen fantasie,
maar er blijft nog voldoende vaststaand feitenmateriaal over om
te kunnen gewagen van een indringend tijdsbeeld. Bovenal heeft
hij op buitengewoon vaardige wijze het aanzijn gegeven aan een
doortrapt pathologisch type, zoals men zich dat enkel in een
perverse imaginatie vermag voor te stellen.'
Hugo van Hoecke in Leesidee van februari 1997.
'Lainez bezocht het park in 1958
en als er iemand is geweest die totaal door het beeldenpark werd
gegrepen, was hij het. Hij beeldde zich in dat hij in een vorig
leven heer van Bomarzo was geweest en zelf het park had laten
aanleggen. 'Ik ben Bomarzo,' schijnt hij uitgeroepen te
hebben en het park is daar het bewijs van. Er zijn mij maar
weinig boeken bekend waarvan de auteur zich zo obsessioneel
vereenzelvigt met zijn hoofdpersoon als deze roman. Lainez gaat
de grenzen van het autobiografische en historische ruimschoots
over. Als reïncarnatie van Vicino Orsini (Lainez had wel de
juiste schepper voor ogen) doet hij kond van alle frustraties en
zielepijn die tot het park leidden.
In zijn obsessies gaat Lainez zo ver dat ook literair gezien,
buiten de link met het beeldenpark om, hier sprake is van een
'historische' roman. En ook voor Lainez Bomarzo geldt:
lezen is er naar toe willen. Dat wordt van 't jaar weer Italië.'
Theo Hakkert in verschillende bladen van de Gemeenschappelijke
Persdienst.
Bespreking door HUgo van Hoecke in Leesidee, Vlaams Bibliografisch Tijdschrift, maart 1997
Dicht in de buurt van Viterbo,
zo'n 80 kilometer benoorden Rome, in het plaatsje Bomarzo, ligt
midden in de natuur een bizarre beeldentuin, een 'creatie' van
hertog Pierfrancesco Orsini, heer van Bomarzo, over wie tot voor
kort niet zo bijster veel geweten was. Tijdens de tweede helft
van de 16de eeuw liet deze bizarre hertog
een beeldhouwer op zijn aanwijzingen in de rotspartijen een
aantal mythologische en andere voorstellingen uithouwen: maskers,
sfinxen, giganten en meer soortgelijke extravaganties. Daarnaast
verrezen in de tuin ook enkele vreemde bouwwerken: een tempeltje,
nimfengrotten en een opzettelijk scheefgebouwd huis. De
beklemming die van dit complex uitgaat, is zonder meer
fascinerend en zo voelde ook de Argentijnse auteur Manuel Mujica
Lainez dat aan, toen hij in 1958 een kort bezoek bracht aan de
plaats. Hij vatte er meteen het plan op om een ambitieuze roman
te schrijven, die gewijd zou zijn aan het turbulente leven van de
gecomplexeerde hertog.
Over Bomarzo was in de jaren '60 weinig geweten; "door
ideeën met elkaar te verbinden en te vergelijken" kwam
Mujica Lainez tot een eigen interpretatie van het park, en dus
van de figuur van hertog Orsini. Het relaas van 'Vicino' Orsini's
levensloop is dus een ingenieuze mengeling van fictie en
realiteit. Het realiteitskader wordt gevormd door een ontzaglijke
hoeveelheid historisch materiaal omtrent de relaties tussen de
families Orsini, Colonna, Farnese, enz., hun streven naar macht
en naar het pausschap, hun intriges en onderlinge oorlogen. De
hardnekkige mythe als zou in de Renaissance de mens de maat zijn
geweest van alle dingen, wordt hier genadeloos doorgeprikt: het
was een tijd van familievetes, gruwzame revanches en de
berekende. Pierfrancesco 'Vicino' Orsini is een kind van zijn
tijd: geslepen, machtsbelust, overtuigd van de superioriteit van
de Orsini-familie, strevend naar suprematie. Met de invulling van
Vicino's karakter en concrete handelen treed je ondubbelzinnig
binnen in het domein van de fictie. Orsini wordt voorgesteld als
een zelfingenomen, hogelijk gefrustreerde zonderling met een
familiaal geconditioneerd meerderwaardigheidsgevoel, zwelgend in
de pracht en praal eigen aan de tijd. Tegelijk heeft hij een
inferioriteitscomplex door zijn bochel, die hem belet om de
glorieuze rol te spelen die, in zijn eigen ogen althans, voor hem
weggelegd is in de context van zijn tijd. Zijn excessen doen hem
uiteindelijk verzeilen in oneindige wanhoop en verlatenheid.
Zoals zovelen vóór hem en helemaal in de stijl van de tijd,
komt hij door vergif aan zijn einde. Op dat moment neemt de
auteur het levensverhaal van Vicino Orsini over en eist hij het
voor zich op; Mujica Lainez, in een vreemde vorm van
vereenzelviging die sporadisch ook in de loop van het verhaal aan
bod komt, geeft hem door de adembenemende magie van het
geschreven woord zijn leven en dood terug, en realiseert aldus
toch enigszins zijn onsterfelijkheid. Auteur en protagonist
worden zodoende op merkwaardige wijze één.
[Hugo van Hoecke, 28.03.97]