AIVD-taps zijn vooral hilarisch

Door Bert Huisjes

Justitie heeft de vier verdachten vrijgelaten die vorige week zijn aangehouden op verdenking van het beramen van een bomaanslag. Een vijfde werd al eerder vrijgelaten. Volgens justitie was er onvoldoende bewijs om de mannen nog langer vast te houden.

Dat terroristen in geheimtaal spreken, valt te verwachten. Bij de AIVD rinkelen deze maand wel vaker de alarmbellen, bijvoorbeeld als ze telefoongesprekken afluistert.

Verdachte 1: ,,Ga je naar de wedstrijd?''
Verdachte 2: ,,Gaat het door?''
Verdachte 1: ,,Ja, ik denk van wel.''

Onschuldige prietpraat? De analisten van de inlichtingendienst denken van niet. Zij horen héél wat anders. Dit is een code. 'Wedstrijd' staat voor 'aanslag', oordelen ze.

Er gaat direct een bericht naar justitie en op 17 oktober worden vijf mannen gearresteerd. Zij komen in het strengste regime: communicatie met de buitenwereld is niet mogelijk, hun advocaten moeten zwijgen.

Het is nog niet alles wat de inlichtingendienst aandraagt. In de afgeluisterde gesprekken worden nog meer geheime codes gesignaleerd.

Verdachte 1: ,,De treinen rijden niet meer, ik kom vannacht niet thuis.''
Verdachte 2: ,,Laat maar, we vertellen het ze morgen wel.''
Verdachte 1: ,,Ja, vertel het ze morgen maar.''

Opnieuw vergt het een bijzondere wijze van beluisteren. Ook dit gesprek verwijst naar een mogelijke terroristische actie, denken de experts.

,,Maar er staat gewoon helemaal niets'', zegt advocaat Bart Nooitgedagt, die twee van de verdachten uit Amsterdam bijstaat. ,,Het is hilarisch om te lezen.''

Met de vrijlating van de mogelijke terroristen vanwege onvoldoende bewijs, verviel gisteren ook zijn zwijgplicht en de verplichte geheimhouding van de belastende verklaringen. ,,Het is bijna grappig, ware het niet dat op basis hiervan arrestaties zijn verricht.''

Het landelijk parket, dat de aanhouding gelastte, geeft het ruiterlijk toe: ,,We hebben onvoldoende bewijs dat ze een aanslag wilden plegen. Er is geen reden hen langer vast te houden'', zegt Wim de Bruin. ,,Het strafrechtelijk onderzoek is daarmee niet van de baan. De verdenking is er.''

Justitie wil niet spreken van een blamage. Toen vorige week een ambtsbericht van de AIVD binnenkwam met informatie dat mogelijke terroristen een mogelijke ontploffing beraamden, werd niet getwijfeld. ,,Maar we zijn niet alléén op het bericht afgegaan'', zegt De Bruin. ,,We hebben een eigen terrorisme-officier van justitie. Die kan inzage krijgen in de gegevens waarop de dienst zich baseert. Zij heeft die ook bekeken. Bij serieuze aanwijzingen, neem je geen risico.''

Al twee maal eerder beet justitie in het stof bij de vervolging van vermeende terroristen. In één zaak heeft justitie nog een hoger beroep lopen. Maar de voortekenen zijn somber.

De rechter oordeelde al eerder dat AIVD-informatie niet in een rechtszaak thuishoort. Zulke gegevens zijn òf niet te controleren, òf ze zijn verkregen zonder dat er een strafrechtelijk onderzoek was. Dat is onrechtmatig.

Volgende week zal de Tweede Kamer zich buigen over een nieuwe terrorismewet. De wet voorziet in hogere straffen voor misdrijven met een terroristisch motief. Diefstal van bijvoorbeeld chemicaliën met het doel ze te gebruiken voor een aanslag, zal dan veel zwaarder worden bestraft als een gewone diefstal. Ook de deelname aan een organisatie wordt strafbaar als deze terroristische doeleinden dient.

De vraag is of justitie met deze wet in de hand meer kans had gemaakt in de vervolging van de gisteren vrijgelaten verdachten. Wim de Bruin denkt van niet. ,,Bij de rechter moeten nog steeds bewijzen worden neergelegd. De nieuwe wet maakt dat niet gemakkelijker. Je kunt iemand terrorisme ten laste leggen, maar de bewijzen daarvoor moet je zelf op tafel kunnen leggen.''

De hoogste baas van het openbaar ministerie, voorzitter Joan de Wijckerslooth van het College van procureurs-generaal, pleitte daarom eerder dit jaar voor een versoepeling van de regels. Afgeluisterde telefoongesprekken van de AIVD zouden door de rechter moeten worden toegelaten tot het proces. Het punt staat centraal tijdens het nog lopende hoger beroep.

Dat justitie er daarmee nog lang niet is, bewijzen de telefoontaps die vorige week zijn aangeleverd. De geheime codes die in de gesprekken over 'een wedstrijd' of een 'uitvallende trein' zouden zijn gebruikt, zullen de rechter moeten overtuigen. Dat wordt lastig, want zonder misdrijf of aanslag, vallen de codes aan niets concreets te relateren.

De advocaat Nooitgedagt zegt zich weinig zorgen te maken over het strafrechtelijke onderzoek tegen zijn cliënten. ,,Wat tot op heden in het dossier zit, is minder dan niks. Dan moet er meer op tafel komen.'' Volgens de AIVD is het haar taak om aanslagen te voorkomen, niet om het bewijs in een rechtzaak te leveren.

Algemeen Dagblad, 20 oktober 2003