'Mensen willen té veel'

Osse psychiater laakt 'McDonald's cultuur' in Nederland

De in Oss werkzame psychiater Jacques van Hoof ontdekte tijdens zijn onderzoek naar schizofrenie hét verschil tussen mens en dier. 'Mensen kunnen hun verlangens uitstellen. Maar de regering moet wel zorgen dat dat zo blijft.'
Door JORIS ROES

"Als de mens wil overleven, moeten we zorgen dat kinderen opgroeien in een geborgen omgeving. Ouders moeten meer betrokkken zijn bij hun kinderen en er aandacht voor hebben. Dat is mijn boodschap!" Psychiater en onderzoeker Jacques van Hoof maakt zich zorgen. "We leven steeds meer in een McDonald's cultuur. We willen meer en meer produceren en alles moet snél. Het kabinet verwacht dat mensen vanwege de slechte economie soberder gaan leven. Maar veel mensen kunnen dat niet meer! Ieder voor zich en God voor ons allen, lijkt nu het motto."
Volgens Van Hoof hebben we te weinig aandacht voor elkaar en voor onze kinderen. "Dat leidt tot normvervaging en overmatige agressie tussen mensen onderling. Veel mensen worden ongelukkig. Wist je dat van de mannen tussen de 25 en 70 jaar die een niet natuurlijke dood sterven zelfmoord de meest voorkomende oorzaak is? Dat is zeer verontrustend. De regering vergeet de zorg voor het brein." Van Hoof vindt dan ook dat de regering snel moet ingrijpen. "We moeten zorgen dat we in Nederland weer de mentaliteit terug krijgen van kunnen en willen samenwerken met voldoende tijd en aandacht voor elkaar."

Schizofrenie
Het betoog volgt na een uiteenzetting van de bij de GGZ Oost Brabant werkzame psychiater over zijn studie naar de ontstaanswijze van de ziekte schizofrenie. Schizofrenie is een ongeneeselijke ziekte waarbij het slachtoffer beheerst wordt door waandenkbeelden en achtervolgingswaanzin. De afgelopen jaren ontwikkelde Van Hoof een model dat het mogelijk maakt meer gericht onderzoek te doen naar een vroege vaststelling en behandeling van de ziekte. De theorie van Van Hoof komt erop neer dat twee verschillende delen van de hersenen (het 'wat ga ik doen'- en het 'hoe ga ik dat doen'-deel) niet voldoende samenwerken. Het model van Van Hoof scoorde van zeven genomineerde inzendingen vorig jaar het hoogst tijdens een internationaal congres over schizofrenie in Davos. Ook werd het gepubliceerd in de toonaangevende vakbladen Acta Neuropsychiatrica en Schizophrenia Research.

Nico Tinbergen
Het afgelopen jaar werkte Van Hoof zijn theorie verder uit. Hij deed daarbij ontdekkingen die volgens hem een belangrijke wetenschappelijke vraag beantwoorden: Wat onderscheidt de mensen van het dier? "Nico Tinbergen, Nobelprijswinnaar in de biologie, zei daarover deze vraag op vier niveaus beantwoord moet worden. Waarin verschillen wij van de aap, wat is kritisch in de ontwikkeling van het kind, wat is er anders in onze hersenen dan bij de aap en waarom bestaat dat verschil."
Volgens Van Hoof geeft zijn verder uitgewerkte theorie over schizofrenie nader antwoord op al die vragen. "Ik heb ontdekt dat mensen, in tegenstelling tot dieren, het vermogen hebben hun verlangens uit te stellen. Dieren hebben niet het vermogen om hun verlangens uit te stellen. Apen worden in Afrika gevangen door in een holle boom een banaan te hangen. Ze steken hun hand door een klein gaatje en pakken de banaan. Vervolgens zitten ze vast omdat het gaatje te klein is voor hand én banaan. Maar ze laten niet los!"

Jaap de Hoop Scheffer
Het vermogen van de mens om verlangens uit te stellen beantwoordt volgens Van Hoof alle vier de vragen van bioloog Tinbergen. "De vraag waarin wij verschillen van de aap is dus ons vermogen om verlangens uit te stellen. Ook zijn wij in staat om tegen-intuïtief te reageren. Jaap de Hoop Scheffer wil de hoogste baas van de Navo worden. Hij gedraagt zich bij Bush als een schoothondje, krijgt de macht en kan nu zeggen 'Amerika, ga weg uit Irak!'."
De vraag waarin we als baby verschillen van dieren is volgens Van Hoof ook met de uitsteltheorie te beantwoorden. "Een baby wil melk en huilt daarom. De moeder sust het kind. Omdat het kind aandacht krijgt, houdt het op met huilen. Het is in staat het verlangen naar melk uit te stellen omdat het compassie, begrip en aandacht krijgt."
En hoe is dat verschil geregeld in de hersenen? "De kleine hersenen, achter in het hoofd, zijn bij de mens verbonden met de hersenen die onze verlangens bepalen, voor in het hoofd. Die connectie maakt het uitstel van verlangens mogelijk."

Betere minnaar
Het antwoord waarom Onze Lieve Heer dit zo geregeld heeft of dit volgens de evolutie-theorie dit zo geregeld is, heeft volgens Van Hoof te maken met sexuele selectie. "Wij zijn betere liefdespartners dan de apen. Wij hebben ons zodoende beter kunnen voortplanten, komen overal ter wereld voor." De mens is volgens Van Hoof een betere minnaar dan de aap vanwege zijn vermogen om verlangens uit te kunnen stellen. "Een aap wil meteen vrijen, wij kunnen ook genieten van een diner en een goede film vooraf."
Het kunnen uitstellen van verlangens is volgens Van Hoof hét belangrijkste verschil tussen mens en dier. "Ik ben daar een boek over aan het schrijven. Maar de regering moet wel zorgen voor collectieve bewustwording van dat proces, hetgeen dus alles te maken heeft met aandacht en zorg voor elkaar."
Dat psychotherapie voor een belangrijk deel uit het ziekenfondspakket gaat, is volgens Van Hoof in dit kader onacceptabel. "Dat gaat ten koste van de geestelijke gezondheid in Nederland. Juist mensen, die in een bepaalde periode van hun leven op een bepaald gebied te weinig aandacht hebben gehad kunnen zeer gebaat zijn bij psychotherapie. Ze gaan zich gelukkiger voelen en kunnen beter functioneren en hiermee is uiteindelijk het gehele maatschappelijk systeem gebaat. Dit systeem, waarin mensen aandacht voor elkaar hebben, wordt dus ook door de regering steeds minder belangrijk gevonden en zodoende steeds minder verder ontwikkeld. Ik onderzoek voor mijn werk veel gedetineerde jongeren. Veel van hen hebben te weinig aandacht van de ouders gehad of zijn juist heel erg verwend, kregen meteen wat ze wilden. Ze hebben hun verlangens niet leren uitstellen. De gevolgen die dat heeft voor hun latere gedrag mogen duidelijk zijn."

Eindhovens Dagblad, woensdag 8 oktober