Op 2 juni 1903 werd door Mej. A.G.M. Mulder, dochter van de president van de Vereniging van Aandeelhouders 'Eendragt maakt Magt' de eerste steen gelegd voor het nieuwe gebouw van de sociėteit 'De Soos' (zie foto hiernaast). De historie van 'De Soos' gaat terug tot 1830. In dat jaar richtte een aantal Kralingse heren de sociėteit op. Er waren wekelijks bijeenkomsten in koffiehuis 'Den Otter', dat gelegen was op de hoek van de Hoflaan en de Honingerdijk. Dit koffiehuis diende tevens als veestalling. In deze tijd mocht het vee dat bestemd was voor verhandeling op de veemarkt de stad niet vóór de dag van de veemarkt binnen. Dit betekende voor veel veehandelaren dat zij aan de vooravond van de markt met hun vee buiten de stadspoort (aan het Oostplein) dienden te overnachten.


Eerste steenlegging van nieuwe sociėteitsgebouw

De eerste Sociėteit met de kegelbaan aan de buitenzijde.
Na verloop van tijd kregen de heren van 'De Soos' behoefte aan een eigen plek voor het houden van hun samenkomsten. In 1854 betrokken ze hun eerste eigen behuizing aan de latere Waterloostraat ter hoogte van waar, zoals reeds vermeld, nu poeliersbedrijf Van der Bas zit. Het was een laag gebouw met aan de buitenzijde een open kegelbaan. Het aantal sociėteitsleden groeide gestaag en de ruimte bleek dan ook spoedig te klein. Daarom werd besloten om geld te verzamelen voor een nieuw gebouw dat speciaal ontworpen diende te worden overeenkomstig de eisen van een sociėteit. Om deze nieuwbouwplannen te kunnen realiseren werd op 1 mei 1865 de Vereniging van Aandeelhouders opgericht. Doelstelling van de Vereniging was voor 1 mei 1903 voldoende fondsen te verwerven, zodat daarna tot bouw van een nieuwe sociėteit kon worden overgegaan. De oprichting van de Vereniging van Aandeelhouders viel samen met de vijftigjarige herdenking van de Slag bij Waterloo. Ter gelegenheid van dit herdenkingsfeest koos de Vereniging als naam het motto van koning Willem II, 'Eendragt maakt Magt'. Vanaf 1865 kreeg de organisatie van de sociėteit dus een andere structuur. De sociėteit 'De Soos' was niet langer een zelfstandig instituut. De nieuw opgerichte Vereniging van Aandeelhouders was nu eigenares van 'De Soos' en het bestuur van de Vereniging van Aandeelhouders benoemde voor het beheer van de sociėteit een directeur-voorzitter, een directeur-penningmeester, en een directeur-secretaris.

Nadat in 1894 nog het veertigjarig bestaan van het oude sociėteitsgebouw was gevierd, was er in 1903 voldoende kapitaal vergaard en kon er door de architecten J. Verheul Dzn., De Roos en Overeijnder begonnen worden met de bouw van de nieuwe sociėteit op de hoek van de Waterloostraat en de Oudedijk. Het ontwerp was van J. Verheul Dzn. Deze architect heeft niet alleen veel gebouwd, maar heeft zich ook jarenlang als gemeenteraadslid van Rotterdam actief in- gezet voor het behoud van "oude schoonheid in en om Rotterdam'. Van zijn liefde voor Rotterdam's oude monumenten en mooie plekjes getuigen de vele publicaties, die van zijn hand verschenen zijn. Over Kralingen publiceerde hij twee boekjes, waarin hij ondermeer uitgebreide beschrijvingen gaf van in zijn tijd nog aanwezige buitenplaatsen. Het sociėteitsgebouw van Verheul was een mengeling van Jugendstil en de architectuur van Berlage. Kenmerkend voor deze mengstijl uit het begin van onze eeuw zijn het gebruik van baksteen en geglazuurde steen, houtkleurige grenenhouten betimmeringen en de aanwezigheid van ornamenten in jugendstil. Het bestaan van de Vereniging van Aandeelhouders 'Eendragt maakt Magt' werd tot driemaal toe statutair verlengd. In 1969 werden 'De Soos'en de Vereniging samengevoegd tot de Vereniging Sociėteit 'Eendragt maakt Magt'. Sindsdien worden de bestuursleden door de Algemene Ledenvergadering gekozen.

Het 'nieuwe' Sociėteitsgebouw op de hoek van de
Oudedijk en de Waterloostraat.

Huwelijksfeest in de bovenzaal van de Sociėteit in de jaren zestig.

Tegenwoordig zetelt de sociėteit niet meer in het gebouw van Verheul, maar is ze gevestigd aan de KralingsePlaslaan 38. De aanleg van de oost-west metrolijn maakte de sloop van de oude sociėteit noodzakelijk. Pogingen om het pand, dat wegens gebrek aan middelen nooit gemoderniseerd was of anderszins gewijzigd, op de monumentenlijst geplaatst te krijgen mislukten. Gebrek aan geld is ook de reden geweest dat de bovenzaal van de sociėteit regelmatig voor feestelijke of andersoortige bijeenkomsten aan derden verhuurd werd, maar de sociėteit was er uiteraard in de eerste plaats voor de sociėteitsleden zelf. Deze leden behoorden tot de kring van Kralingse notabelen. Een zeer belangrijk aspect van het sociėtietsleven was het leggen en onderhouden van sociale contacten. Sinds de laagbouw aan de Waterloostraat bestond de voornaamste activiteit der leden uit het kegelen. Dit is ook tegenwoordig nog zo. De oudste nog bestaande kegelclubs dateren van rond 1875. Andere activiteiten van de heren - vrouwen werden slechts in incidentele gevallen toegelaten- waren biljarten en het leggen van een kaartje. Voor de Tweede Wereldoorlog werden er ook van tijd tot tijd muziekavonden georganiseerd met een zeer gevarieerd aanbod, van Mengelberg tot Pisuisse. In de oorlog stelde de sociėteit haar ruimte beschikbaar aan diverse zusterinstellingen, die niet meer in hun eigen behuizing terecht konden. Na de oorlog was er lange tijd sprake van een vergrijsd sociėteitsleven. Vanaf het midden van de zestiger jaren kwam hierin verandering. Het ledental groeide aanzienlijk en het ledenbestand verjongde zich. Het huidige 'Eendragt maakt Magt' leidt dan ook een bloeiend bestaan.

Bronvermelding : bovenstaande tekst is overgenomen uit het boekje "Kralingen, 150 jaar Hoflaankerk en de Viersprong", zoals dat onder redactie van H.W. Blom is uitgegeven door Amesz boekhandel. De foto's zijn deels uit dezelfde publicatie afkomstig en deels uit een boekje met oude Ansichten van Kralingen. Beide boeken heb ik geleend uit een goed gesorteerde privé-bibliotheek van een andere gerespecteerde architect uit Kralingen, die onlangs de restauratie heeft afgerond van de Lambertuskerk aan de Hoflaan.

Voor vragen en/of opmerkingen kunt u mij een E-mail sturen:
Jan Lelieveldt

Terug naar pagina De Heeren van 3