test

Niet alle duitse woorden die zo nu en dan eens opduiken worden opgenomen, er moet een zekere bestendigheid in zitten. Deze woorden kunnen wel lijst 2 bereiken,
de tipparade zeg maar.....
Ook familietaal levert twijfelgevallen op: zo tipte een lezeres mij de prachtuitdrukking "(so,) jetzt sind wir unter uns"....
Ik ken de uitdrukking, maar wist niet dat'ie in het nederlands ook gebruikt wordt, maar de tipparade haalt'ie nog niet.
Verder zullen er natuurlijk een aantal technische termen uit het duits gebruikt worden, maar ik ken ze niet, het zou echt groepstaal zijn.

De duitse uitdrukkingen staan in lijst 3. Termen als "gefundenes Fressen" beschouw ik niet als uitdrukkingen, maar dit is wellicht discutabel.
In lijst 2 staan de twijfelgevallen, soms met aantekening.
Eigen- en merknamen komen in de lijst niet voor, dus Herz, Ohm en Volkswagen zult u hier niet vinden. Als Kafkaesk ook een Duits woord blijkt te zijn,
dient dat wellicht ook opgenomen te worden. Er is hier 1 uitzondering: de uitdrukking "Heil Hitler". Dit is een staande uitdrukking en niet alleen een eigennaam.
Anekdote: na het opduikelen van de lijst, die ik plm. 10 jaar geleden ben begonnen, en waar ik ongeveer 2 jaar zo nu en dan enige aandacht aan gaf,
viel me meteen op dat er sindsdien een nieuw Duits woord in de Nederlandse taal opgedoken is: mijn inzending voor het mooiste duitse woord voor 2005: - übergeil. ****

Lijst 1.
Woorden waarvan ik zeker ben dat ze in de nederlandse taal gebruikt worden.

- abseilen
- ach so
- Aha-Erlebnis
- Alleingang
- Altertumsecken (in duits: Geheimratsecken)
- Angstgegner
- Anschluß
- an sich
- Ansicht (afkorting van ansichtkaart!)
- Apfelstrudel
- auf Wiedersehen (als grap ook: auf Wiederschnitzel)
- Ausdauer
- Ausputzer
- Ausweis
- Berufsverbot
- Bildung
- Bildungsroman
- Blitzkrieg
- Blut- und Boden (-theorie)
- Bratwurst
- Bühne
- Bühnensucht
- dabei sein
- das gewisse Etwas
- des Pudels Kern
- Dichtung und Wahrheit
- Drang nach Osten
- ein Prosit
- Einzelgänger
- Eisbein
- entartete Kunst
- fähig (vooral als achtervoegsel in woorden als: media-, internet-, vpro-, usw.)
- Fehlleistung
- Fingerspitzengefühl
- Fremdkörper
- Frühschoppen
- Fundgrube
- Führer
- gefundenes Fressen
- Geheimtipp
- Gesamtkunst/ Gesamtkunstwerk
- gesundes Volksempfinden
- Gestapo
- Glühwein
- (deutsche) Gründlichkeit
- Heimat
- Hetze
- hineininterpretieren
- Hũttenkäse
- im Frage/ in Frage (zelfs in zinnen als: "dat is niet im frage". In het duits bestaat zoiets niet...)
- ins Blaue hinein
- jawohl ***
- kaltstellen/ kaltgestellt
- Kartoffelsalat
- Kellner
- Kirsch (ook in Schwarzwalder Kirsch)
- Kitsch
- Kõrperkultur
- Krach
- Krautrock
- Krimi
- Kristallnacht
- langlaufen
- Lappschwanz (in het duits: Schlappschwanz)
- Lebensbejahung
- Lebensraum
- Lederhose
- Leitkultur
- Leitmotiv
- Mannschaft
- Nazi
- Nudel
- Ober (afkorting van Oberkellner)
- Oberkellner
- Obersturmbahnführer ***
- och du Liebe (eigenlijk een uitdrukking, maar dermate spreektaal dat we het hier laten staan) **
- Ordner
- Pappenheimer
- Pilsener/ Pils
- Poltergeist
- Potztausend
- Prinzipienreiter
- Putsch
- Quatsch
- Razzia ******
- Raufaser
- Realpolitik
- rücksichtslos (veelal uitgesproken als rücksichtlos)
- salonfähig
- Sauerkraut
- Schadenfreude
- Scheiße
- Schlagabtausch
- Schlager
- schluß
- schmieren
- Schmink/ Schminke, ook als werkwoord en werkplek!
- Schnabbel (wellicht yiddisch)
- Schnaps
- Schnauzer
- Schnitzel (ook: wiener Schnitzel, Zigeunerschnitzel, usw, usw...)
- Schwalbe
- Schwung
- Sehnsucht
- sowieso
- Spielerei
- Spitzen
- Sprechgesang
- Staatspolizei
- Stasi/ Staatssicherheitsdienst
- Steigerung
- Stehgeiger
- Strapazen
- Streber
- Sturm und Drang
- supertoll *
- tadellos
- toll, ook in zinnen als: "ja, toll, super, geil, klasse..." *
- Traditionsverein
- übergeil ****
- überhaupt
- Ūber-ich
- Übermensch
- Umlaut
- unheimlich/ unheimisch
- unverfroren
- Verneinung
- wachsen
- Wanderjahre
- Wanderlust
- Weihnachtsstoll (duits: Weihnachtsstollen!)
- Wehrmacht
- Wende
- Werdegang
- Weltschmerz
- Weltanschauung
- Wiedergutmachung
- Wiedervereinigung
- Wirtschaftswunder
- Witz (oorspronkelijk yiddisch)
- Zeitgeist

Lijst 2
Woorden waarvan ik niet zeker ben dat ze in de nederlandse taal gebruikt worden.

- abführen
- affengeil
- Anschlußtreffer (in het nederlands wordt aansluittreffer wel veel gebruikt)
- Aufschnitt
- aus einem Guß
- ausradieren
- ausrotten
- Chefsache
- dicke Luft
- fabelhaft
- Feldwebel
- FLAK (afkorting van Flugzeug Abwehr Kanone)
- fragwürdig
- Gesundheit
- Intimfeind
- Hals- und Beinbruch
- Kaputt (ook: alles (ist) kaputt
- Kulturkammer
- Messegelände
- Nachwuchs
- Ringeless *****
- Schicksal
- schwärmen
- Schweinehund
- Spiegelei mit Schinken
- tschüß
- übercool (wordt in het engels wel veel gebruikt) ****
- Umwelt
- unbedingt
- usw, usw
- V-1
- V-2
- Vorentscheidung

Lijst 3
Duitse uitdrukkingen die in de nederlandse taal gebruikt worden.

Zeker:

- Himmelhoch jauchzend, zu Tode betrübt
- Befehl ist Befehl
- Wir haben es nicht gewußt
- Ausweis, bitte
- Arbeit macht frei
- Heil Hitler
- Sieg Heil
- Im Großen und Ganzen
- grüß Gott
- Und so weiter und so fort
- Kommt gar nicht in Frage
- Unbeschreiblich weiblich (veelal in schrijftaal)
- zum Kotzen
- Feind hört mit
- Immer geradeaus
- Zimmer frei
- Das ist ja toll *
- Was will das Weib
- Da kommen die Kamelen (ook: ..... mit den langen beinen, .... mit den langen Schwanzen)
- Das war einmal
- Was sich liebt das neckt sich
- In der Beschrãnkung zeigt sich der meister
- Humor ist wenn man trotzdem lacht
- zum Befehl (ook in varianten als: (jawohl) zum befehl herr obersturmbahnführer) ***
- Ordnung muss sein
- Immer mit der Ruhe

Onzeker:

- Raus mit dir
- Verdammt noch mal
- wie geht's
- zu haben (ook: "nicht zu haben")

* Met het woord "toll" is iets grappigs aan de hand.
Het woord is populair geworden toen de nederlandse televisie-presentatoren Rudi Carrell en met name Linda de Mol in duitsland televisiesterren werden.
Het woord wordt dan ook veel op zijn "Rudi-Carrels" uitgesproken, met een hele dikke "llll" dus.
Met name in de regio waar ik woon, oostnederland is men geleidelijk combinaties gaan gebruiken van de woorden toll, super, geil. klasse,
die dan op een soort filmacteurs-manier uitgesproken wordt.....
Binnen dit taalgebruik valt een hele trits van dit soort duits-gebruik: het grappig bedoeld imiteren van korte zinnetjes uit nagesynchroniseerde westerns:
"He, Gauner, Hände hoch...." bijvoorbeeld.
Of dit soort duits ook in de lijst hoort betwijfel ik.....

Er zijn natuurlijk meer twijfelgevallen: wat moet je met wetenschapstaal en familietaal?

Criterium voor opname in de lijst blijft dat de woorden in zekere zin gemeengoed zijn (of waren, daarover is ook te dicussieeren, want woorden komen en woorden gaan.....)

** Ook bekend als "och du liebe(r) august(in)

*** met jawohl is iets grappigs aan de hand:
het wordt altijd uitgesproken op militaire manier, vaak in combinaties als " jawohl mein führer", "jawohl herr obersturmbahnführer"

**** über-varianten zijn gemeengoed geworden, vanavond 26-10-2006, hoorde ik nog überhip..... überstoned zal in sommige kringen ook zeker gebruikt worden., überheavy, übersaai....

***** sja, die ß..... het schijnt dat duitsers de uitdrukking "Ringeless" niet gebruiken, ze spreken over "scharfes s"

****** Razzia schijnt een van oorsprong arabisch woord te zijn, ghazwa, plunder- /rooftocht .......

Tot slot:
Er zijn een aantal eigenaardigheden te melden over duitse woorden in de nederlandse taal:
sommige woorden en uitdrukkingen zijn danig verbasterd: Weihnachtstollen heeft haar laatste lettergreep verloren bijvoorbeeld. Nog bonter: "kommt nicht im frage",
zoals je meestal hoort, wat overigens "kommt nicht in frage" moet zijn, kent verbasteringen als: "dat is niet im frage".......
Nu vraag ik u toch dames en heren: hoe slordig kan men met taal omgaan.....
Verder wordt er in het nederlands veel theatertaal gebruikt, die in het duits nauwelijks bekend is.
Schmink spant de kroon: is duitsland is de merknaam Schminke weliswaar een woord voor make-up in het algemeen geworden,
maar in nederland hebben we niet alleen de e geamputeerd, ook is schmink een werkwoord en een werkplek geworden
die men in het duits niet onder deze benaming kent....
Nog iets over yiddische woorden: een woord als witz lijkt wel duits, is ook opgenomen in de duitse taal, maar de vraag is natuurlijk of dit duitse woorden zijn.
Schmieren (een theateruitdrukking) is ook een Yiddisch woord, maar is gebaseerd op een duits woord, vandaar dat dit wel in de lijst staat.....
Als het woord Witz in het duits onverminderd gebruikt wordt, en nederlanders blijven dit woord gebruiken, moet er wellicht toch overwogen worden het woord op te nemen

Hans Libbers, 27 oktober 2006