Vido's FilmZine

Wolfsbergen (Nanouk Leopold, 2007) bioscoop
Met de recensie in Het Parool vers in het geheugen ging ik er voor aanvang van uit dat de derde lange speelfilm van Nanouk Leopold een vermoeiende bioscoopervaring en vooral een zware dobber zou worden. Geholpen door de negatieve tendens in de bespreking en dankzij een enigszins bedrukte gemoedstoestand (maakt u zich vooral geen zorgen) bleek Wolfsbergen alleszins mee te vallen. Sterker, de film greep me steviger bij de kladden dan ik had durven vermoeden, hoe heftig ik me er ook in het eerste kwartier tegen probeerde te verzetten. Als je de door Leopold geschetste kille wereld herkent, blijkt het makkelijk mee te voelen met de personages, zelfs wanneer ze een onsympathieke eerste indruk maken. Als hun wereld niet de jouwe is, zal het lastig zo niet onmogelijk zijn medeleven te voelen. Het huwelijk van Sabine (Tamar van den Dop) en Onno (Fedja van Huêt) is zo levenloos als de versteende inwoners van Pompeii. Hun twee jonge dochters kijken lijdzaam toe. Sabine's moeder (Catherine ten Bruggencate) is door haar vele zakenreizen vervreemd geraakt van haar echtgenoot (Jan Decleir, wiens dochters, zoals gebruikelijk in een Nederlandse film met Jan Decleir, gek genoeg niet zijn Belgische accent hebben overgenomen). Moeder durft vader niet te confronteren met de gecompliceerd verlopen schoonheidscorrectie aan haar benen. Ze houdt haar wonden verborgen door thuis in een aparte kamer te slapen en de badkamer voor haar man op slot te houden. Sabine's jongere zus Eva (Karina Smulders) is constant verdrietig, zowel thuis, onderweg in de tram als tijdens de repetities met haar strijkensemble. De zinloos ogende levens van de hoofdpersonages krijgen een opdoffer als opa Konraad (Piet Kamerman) ze vanuit zijn landhuis een brief stuurt met daarin de aankondiging van een zinvolle dood. De oude man heeft geen behoefte meer verder te leven na het overlijden van zijn vrouw. Op haar sterfdag wil hij zich bij haar voegen.

Lege levens en een aangekondigde dood zijn weinig opbeurende onderwerpen en Wolfsbergen is zeker een zeer ernstige aangelegenheid. Er is geen suspense of humor om het verhaal te verlichten (al valt wel te grinniken over de wijze waarop tandarts Decleir een cliënt uitfoetert). De ernst vertraagt de verteltijd. De wereld draait tegenwoordig te snel voor langzame drama's, wat niet het probleem is van de film, maar van de wereld. Nanouk Leopold tart ons verwende kijkgedrag door de camera langdurig en bewegingloos op mensen en voorwerpen te richten. Als bij het begin van een partituur geeft de openingsscène het tempo aan: Lento. Dit is het onveranderlijke ritme van de film en als je dat te traag vindt, kun je beter wegblijven. Stille momenten leiden een eigen leven. De regisseuse plaagt zowel de toeschouwer als de personages met stiltes. Stiltes lijken de gedachte te versterken dat het bestaan inhoudsloos is. Om de leemte van het leven te benadrukken wordt het brede doek ten volste benut. Gebouwen en interieurs nemen daarbij meer plaats in beslag dan mensen. Individuen vullen vaak slechts een fractie van het beeld. Er is voor hen nauwelijks bewegingsvrijheid binnen het kader. Ze lijken soms geplet als een insect onder de lens van een microscoop. De leegte kan zo wit zijn als de grondverf op de lange muur van Eva's nieuwe huis of net zo zwart als de schaduwen in de woning van Decleir. Het stille bos uit het openingsshot, met zonlicht glijdend tussen de boomstammen, staat voor wat de stedelingen verlangen: een open plek, om vrijuit te bewegen en te ademen. Los van het stramien waar ze zichzelf in hebben gemanoeuvreerd. Thuis zitten de bomen achter glas, zoals in de door groen omringde tandartspraktijk, of zijn ze enkel antiek ogende schilderingen aan de binnenmuren van een oud huis. In de stad zijn boomstammen vervangen door betonnen steunpilaren van een bejaardenwooncomplex.

Het acteursensemble speelt het meest indringend tijdens momenten zonder woorden. De personages leven zo'n geïsoleerd bestaan dat er ook weinig reden is tot praten. Op de avond dat eerlijke Onno zijn verse buitenechtelijke relatie opbiecht bij zijn vrouw, houdt Sabine de kaken stijf op elkaar, niet wetend of ze zal imploderen van verdriet of exploderen van woede. Het zijn dit soort non-verbale reacties waarbij het acteursensemble excelleert. Gevoelens hoeven niet uitgesproken te worden wanneer ze in al hun ambigue varianten van gezichten zijn af te lezen. De hoofdpersonen zijn in veel gevallen minder kil dan je op het eerste gezicht zou denken, al duurt het even voordat hun handelingen uitgelegd worden en ons een blik achter het masker van de kilheid wordt gegund. De anders zo cynisch reagerende Sabine toont haar zachtere kant pas wanneer ze het bed deelt met een zwijgzaam rokende vreemdeling wiens identiteit pas laat wordt onthuld. Om de familie nader tot elkaar te krijgen en de geestelijke impasses te verbreken, blijkt een eenvoudige, liefdevolle intieme aanraking het beste medicijn. Er is een offer nodig om de waarde van die aanraking te doen inzien. Een even treurige als hoopgevende gedachte.