Vido's FilmZine

Wat bezielt George Lucas toch om zijn werk zo te verknoeien? Net als bij Star Wars lukte het de regisseur niet met zijn digitale tengels af te blijven van zijn speelfilmdebuut THX 1138. Zowel Star Wars als THX 1138 verschenen onlangs op dvd, helaas allebei in de herziene versie. Van de originelen mogen we het bestaan niet meer weten. Het bijzondere aan het debuut uit 1970 is dat Lucas met beperkte middelen en bestaande locaties (kernreactoren, telefooncentrales en in aanbouw zijnde tunnels in en rond San Francisco) een geloofwaardige futuristische ondergrondse wereld wist te suggereren. Het bijzondere, claustrofobische geluidspalet van sound designer Walter Murch zorgde ervoor dat de fantasie van de toeschouwer geprikkeld werd. Lucas heeft echter schijt aan de fantasie en het inlevingsvermogen van zijn publiek. Zijn drastische bewerking is dan ook meer een remake dan een director's cut. De mengeling van technieken uit 1970 en 2004 levert een gedrocht op, minstens zo lelijk als ingekleurde zwart-wit films of Metropolis met een soundtrack van Giorgio Moroder. De regisseur tovert dankzij de allerlaatste computerfoefjes in detail een kunstmatige samenleving tevoorschijn die ondanks de strakke, esthetische vormgeving nooit aanvoelt zoals tijdens de eerste keer dat ik de film zag. Het origineel laat ruimte over voor verbeelding, de remake heeft lak aan verbeelding.

Als je de digitale onzin wegdenkt houd je een film over die in het openingsgedeelte oogt als een strak gekaderde documentaire over een door een onzichtbare, alomtegenwoordige overheid geregeerde wereld bewoond door kaalgeschoren mensen die zijn verworden tot inwisselbare nummers. Een dieet van pillen voorkomt dat de bevolking gevoelens als angst, zorgen en onzekerheid kent. Ook het gevoel van liefde is taboe, want contraproductief. Alles en iedereen moet ten dienste staan van de productie van consumptiegoederen. Titelheld THX 1138 (Robert Duvall) werkt overdag in een fabriek waar robots worden gebouwd. Deze robots houden als gezichtloze agenten het werkvolk in het gareel. 's Avonds deelt THX een smetteloos witte woonruimte met LUH 3417 (Maggie McOmie) met wie hij voor het slapen gaan zapt tussen thematisch onderverdeelde tv-kanalen waarin driedimensionale hologrammen de plaats innemen van acteurs. Zonder dat THX het weet experimenteert LUH met hun pillenvoorraad waardoor zijn emoties loskomen en hij genegenheid voor haar begint te voelen. Big Brother houdt echter alle bewegingen nauwlettend in de gaten, dus ook de tegen de wet indruisende activiteiten van THX en LUH. Zonder de juiste medicijnen verliest THX tijdens het werk op een cruciaal moment zijn concentratie en veroorzaakt daarmee bijna een fataal ongeluk. Hij wordt voor het gerechtshof gedaagd en belandt in de gevangenis waar anonieme wetenschappers experimenten op hem uitvoeren. Geholpen door een gevluchte hologram en gevolgd door de bemoeizuchtige SEN 5241 (Donald Pleasence) vindt hij een vluchtweg.

De naamloze onderwereld van THX is een metafoor voor het conformisme in de moderne wereld en de Amerikaanse consumptiemaatschappij van eind jaren zestig. In zijn informatieve commentaar op de dvd vertelt George Lucas in de veronderstelling te leven dat zijn ironische visie een humoristische film heeft opgeleverd. De wereld die Lucas schetst is echter te kil en zijn aanpak te experimenteel om ruimte voor de lach toe te laten. Hij toont ons een gemeenschap vol onduidelijke rituelen zonder uit te leggen wat die rituelen behelzen. Een slimme zet, want daardoor worden alle handelingen door hun geheimzinnigheid des te meer intrigerend. Emotieloze mensen in witte pakken zitten opgesloten tussen witte muren, geklemd tussen de kaken van de bureaucratie. Personen worden regelmatig in een hoekje van het filmkader geduwd. Wit is een van de hoofdrolspelers. De gevangenis waar de hoofdpersoon in belandt bestaat uit niets anders dan oneindig wit, een sterk beeld dat in The Matrix dunnetjes wordt overgedaan. Het wit maakt een onvergetelijke indruk, veel meer dan de 35 jaar later toegevoegde digitale trucjes. Door het digitaal oppoetsen en uitrekken verliest THX 1138 veel van zijn charme. De toegevoegde scènes en effecten zijn veel te opvallend en soms zo lelijk dat je er met moeite omheen kunt kijken. De originele trailer op de dvd geeft voor de mensen die het origineel niet kennen een beetje aan op welke plaatsen George Lucas THX 1138 voorgoed verprutst heeft. In plaats van de suggestie van de immense ruimte te wekken, wordt de kijker vergast op weidse shots van het ondergrondse landschap. In de diepste diepten kruipen kreeftachtige wezens. Snelle metro's en liften flitsen heen en weer. Vooral in de slotfase zijn de CGI-effecten uitermate storend. Ze maken een computerspelletje van de autoachtervolging, laten hekken in ontelbare digitale stukjes uiteenbarsten en veranderen de grenzen van de ondergrondse wereld in een mislukte grot van Moria vol verdwaalde digitale trollen. Zo brengt George Lucas zijn eigen vroege meesterwerk om zeep. Stel je voor dat hij tegenwoordig musicals in plaats van science fiction maakte, dan had hij Robert Duvall alsnog laten tapdansen en een liedje laten zingen.

Op de verder goed verzorgde dubbel-dvd wordt met geen woord gerept over deze onvergefelijke heiligschennis, alsof er niets aan de hand is en de originele versie nooit heeft bestaan. Persoonlijk vind ik de originele THX 1138 de beste film die George Lucas ooit heeft gemaakt. Het is een wonder dat hij onder de vleugel van een grote filmmaatschappij in staat was pure en abstracte cinema te scheppen waarbij woorden en plot ondergeschikt zijn aan krachtige beelden. Mijn herinnering aan het origineel is gelukkig nog steeds heel krachtig. Daar kan de schandalige remake niets meer aan veranderen. Ondertussen heb ik medelijden met de mensen die het origineel niet kennen. Hopelijk zijn zij ooit alsnog in staat de ongeschonden versie onder ogen te krijgen.