Vido's FilmZine

Stranger Than Fiction (Marc Forster, 2006) dvd
Harold Crick heeft last van een voice-over. Op een doodgewone woensdagmorgen hoort de belastingambtenaar (gespeeld door komiek Will Ferrell) de stem van romanschrijfster Karen Eiffel (Emma Thompson) in zijn hoofd. Hij raakt in paniek als de stem vertelt dat hij binnenkort zal overlijden. Dat komt slecht uit, want Harold begint net speciale gevoelens te ontwikkelen voor een kritische klant: de levenslustige, progressieve koekjesbakster Ana Pascal (Maggie Gyllenhaal). Uit principiële overwegingen weigert ze een gedeelte van haar belasting te betalen, dus het zal Crick enige tijd kosten om zijn liefde beantwoord te krijgen. Romanciers zijn als God en als Crick zijn bestaan veilig wil stellen zal hij zijn schepper Eiffel moeten opsporen en overreden nog 's kritisch naar het door haar beoogde boekeinde te kijken. Hij zoekt professionele hulp in zijn zoektocht naar de voor hem onbekende schrijfster van wie hij enkel de klank van haar stem kent. De diagnose van de psychiater is schizofrenie en omdat ons hoofdpersonage zeker weet dat zijn aandoening iets heel anders is dan een geestesziekte, gaat hij te rade bij literatuurprofessor Jules Hilbert (Dustin Hoffman). Crick boft dat de schrijfster kampt met een writer's block en nog niet aan het einde van zijn verhaal is gekomen. Zich niet bewust van het werkelijke bestaan van de belastingman krijgt de schrijfster hulp van uitgeversassistente Penny Escher (Queen Latifah) om vaart te zetten achter de afronding van de roman.

Net als Truman in The Truman Show (Peter Weir, 1998) maakt Harold Crick in Stranger Than Fiction deel uit van een plot waar hij geen invloed op lijkt te hebben. Truman onderneemt een ontsnappingsactie om te ontglippen uit de grip van de regisseur van de Truman show en verandert daarmee diens scenario. Net als Peter Carter in A Matter Of Life And Death (Powell and Pressburger, 1946) wil Crick verhaal komen halen bij zijn schepper omdat hij vindt dat hij recht heeft op zijn vernieuwde leven (de werkruimte van Eiffel is net zo zwart-wit als de hemel in A Matter Of Life And Death). Tot aan het moment van de confrontatie met de bron zijn voice-over is Harolds leven een eenzame, overdadig geregelde aangelegenheid. Hij houdt de dagelijkse routines nauwgezet gecontroleerd. Dankzij digitale trucages wordt in de film de compulsief calculerende werking van Harolds brein verbeeld in razendsnel verspringende statistische grafieken. Crick is een wandelende rekenmachine - een druk op de knop is voldoende om hem lastige rekensommen op te laten lossen. Hij mag best van geluk spreken dat zijn dagen zijn geteld, want nu wordt hij verplicht zijn geest te verlichten en zich af te vragen of hij opgesloten wil blijven in zijn huidige kleurloze leven. Net als de routineuze ambtenaar Watanabe in Ikiru (Akira Kurosawa, 1952) kan hij vlak voor zijn naderende einde een goede daad stellen.

Het openingsbeeld van Stranger Than Fiction is als Gods blik vanuit de sterrenhemel op de aardse creaturen. Als een fictieauteur gelijk is aan God zou je verwachten dat Stranger Than Fiction vol zit met Bijbelse verwijzingen. De appel (der wijsheid) speelt een kleine rol (Crick eet altijd een appel voordat hij op de bus naar zijn werk stapt en Eiffel krijgt de ingeving voor het slot van haar boek wanneer ze een appel over de weg ziet rollen) en met een beetje inlevingsvermogen bevat de film een wederopstanding. De opvallendste Bijbelse verwijzing is het doopritueel en daarom vloeit spiritueel reinigend water rijkelijk op cruciale momenten. De wijze professor (profeet?) Hilbert is omringd door water. Hij is in zijn vrije tijd badmeester tijdens de zwemuurtjes voor senioren. Tijdens de eerste ontmoeting met Crick urineert hij al pratend boven de pisbak en drinkt hij tegelijkertijd koffie waarna hij uitgebreid zijn handen wast. Tijdens een van de lange conversaties in het kantoor van de professor gutst de regen langs de omringende ramen. Als een anonieme buschauffeuse en een naamloos jongetje op een fiets elkaar passeren in de straat, worden ze per ongeluk natgespoten door een man die de straat aan het schoonspoelen is. Het lijkt alsof hij hen onbewust doopt voordat ze later in het verhaal beide betrokken raken bij een beslissende wending in het leven van Harold Crick. De belangrijke toenaderingsscène tussen Harold en Ana wordt gezegend door een regenbui.

Ondanks de inbreng van de in Duitsland geboren regisseur Marc Forster is Stranger Than Fiction een typisch Amerikaanse komedie, een feel good movie die scherper, grappiger en intelligenter is dan de meeste van zijn soortgenoten. Het verhaal is vlotter en minder uit de klei getrokken dan het thematisch vergelijkbare Ober (Alex van Warmerdam, 2006). Will Ferrell speelt voor zijn doen gepast bedaard. Dustin Hoffman geeft zijn korte rol substantie middels vele maniertjes en een koffieverslaving. Maggie Gyllenhaal straalt als de radicale koekjesbakster en heeft ook nog 's een hele spannende tatoeage op haar rechterarm. Emma Thompson geeft Karen Eiffel op Britse komische wijze gestalte alsof haar writer's block hetzelfde effect heeft als een cold turkey. Tom 'Amadeus' Hulce is onherkenbaar in de korte gastrol als Cricks zweverige kantoorgoeroe Dr. Cayly. Queen Latifah is de enige die weinig van haar rol kan bakken en daarom weinig meer is dan aangeefster voor Thompson. Haar enige sterke emotionele moment is uit de film geknipt en slechts op dvd tussen de verwijderde scènes te vinden. De visuele flair zit 'm in zowel de digitaal ingebrachte computergrafieken als in kleinere momenten, zoals tijdens het gesprek tussen Howard en Ana in een lange stadsbus waarbij Howard een stoel gekozen heeft op de plek waar de bus verlengd wordt. Zo zwaait hij op speelse wijze in en uit het beeld wanneer de bus een scherpe bocht maakt. De grappen zijn altijd raak, al moet je daarvoor soms de vertaling in de ondertiteling negeren. Een van de leukste woordgrappen is wanneer Howard Ana een cadeautje geeft en de bakster in plaats van bloemen (flowers) een bak vol zakjes meel (flours) schenkt.

Het verbaast me dat Stranger Than Fiction in Nederland rechtstreeks in de videotheek is beland. Deze komedie had ook bij ons het grote doek verdiend. Nog een noot voor de muziekliefhebbers onder de lezers: de originele soundtrack is geschreven door Britt Daniel (uit de band Spoon) en Brian Reitzell (drummer in Redd Kross en Air).