Vido's FilmZine

Sanxia Haoren / Still Life (Zhang Ke Jia, 2006) bioscoop
Voor een film die in menige recensie als realistisch wordt bestempeld zit Still Life toch behoorlijk vol gestileerde momenten. Still Life volgt mijnwerker Han Sanming (acterend onder zijn eigen naam) en de vrouw Shen Hong (Tao Zhao) tijdens hun zoektocht in Fengjie, een stadje dat geleidelijk wordt opgezwolgen door de rivier de Yangtze. Voordat de Drieklovendam nog verder opengaat en niets meer overblijft van duizenden jaren cultuur, en alle inwoners een nieuw heenkomen moeten zien te vinden, proberen de man en de vrouw onafhankelijk van elkaar hun (ex)geliefden te vinden. De man zoekt zijn vrouw en dochter die hij al zestien jaar geleden niet meer heeft gezien en de vrouw haar echtgenoot die al twee jaar niets van zich heeft laten horen. De twee figuren kruizen elkaars pad niet, maar worden slechts even aan elkaar verbonden door een extreme stilistische ingreep: ze zien beide vanaf hun eigen locatie, ergens aan de rand van de stad, een ufo over de heuvels vliegen (*). De twee andere overduidelijke onrealistische momenten zijn een modern monument dat als een ruimteschip van zijn sokkel opstijgt en een koorddanser die heel symbolisch hoog in de lucht tussen twee in afbraak verkerende huizen balanceert.

De documentair aanvoelende gebeurtenissen worden ook op subtielere wijze onderbroken door symbolische taferelen. De welbedeelden dansen laat in de avond op een feestje ver boven het gepeupel. De rijke organisator van het feestje heeft aan een eenvoudig telefoontje genoeg om de kleurige lichten aan te laten zetten op de grote brug over de rivier ver beneden hen. De dansers lijken dagenlang onvermoeibaar door te schuifelen, want een paar scènes verderop zien we ze overdag vrolijk doorgaan met hun pas de deux op een verhoging nabij de Drieklovendam. In het dal heerst armoede en wordt voor een bescheiden beloning door overgebleven mannen hard gewerkt aan de sloop van de huizen, omdat de stenen van die huizen prima dienen als verkoopwaar. In een dode fabriek verderop beuken arbeiders met mokers als drummers op stalen machines - hun bewegingen veroorzaken een ritme alsof Einstürzende Neubauten of Test Department aan het soundchecken zijn. Het oude China wordt volledig ontmanteld om ruimte te maken voor de economische vooruitgang. Van het klassieke, pittoreske Chinese landschap blijft weinig meer over dan een beeltenis op een bankbiljet. Het zal echter niet lang meer duren voordat de yuan wordt ingeruild voor de dollar. Hoe makkelijk dat gaat, wordt aan het begin van de film gesymboliseerd met hulp van een goochelact op de boot naar Fengjie.

Aan een tafeltje in een geïmproviseerde bar doden drie mannen in traditionele toneeldracht zwijgend de tijd door met kleine luidruchtige computerspelletjes te spelen. Een van de jongens die Han Sanmings pad kruizen modelleert zich geheel aan steracteur Chow Yun-Fat en diens karakter Mark uit de Hong Kong-trilogie A Better Tomorrow, inclusief bijbehorende monologen en tandenstoker bungelend in de mondhoek. Op gestileerde wijze worden de losse hoofdstukken aan elkaar gekoppeld met voorwerpen: sigaretten, drank, thee en toffees. Deze voorwerpen verbinden niet alleen de hoofdstukken, maar het zijn ook middelen om de bewoners van de zinkende stad en hun gasten met elkaar te verbinden. Met het uitdelen van sigaretten, drank en toffees (merk: White Rabbit) kun je vriendschappen sluiten. Het pak thee is een teken van het oude leven van Shen Hongs echtgenoot, opgeborgen op een vergeten werkplek. De spulletjes worden gefilmd als een stilleven. De laatste vorm van stilering die ik wil noemen is de wijze waarop de rivier de Yangtze wordt gefilmd. Heel vaak stroomt de rivier op de achtergrond overbelicht met de personages vooraan in beeld als silhouetten. Door de overbelichting verwordt de rivier tot een grote witte waas die alle bootjes en de mensen in die bootjes verslindt. Het is een eenvoudige en tevens een hele mooie en zeer doeltreffende manier om de toekomst van de Chinese bewoners te symboliseren.

(*) Bij het zien van die ufo moest ik even met mijn ogen knipperen. Pardon? Wat gebeurt hier? En ook direct na afloop bleef de betekenis van het vliegende voorwerp mij onduidelijk. Pas na het lezen van een interview met regisseur Zhang Ke Jia in Het Parool van 20 juni j.l. werd de ufo mij een stuk duidelijker. Sommige mensen geloven erin, vertelt Zhang, maar er zal nooit een ufo bij hen landen. Zo is het ook met de ontwikkelingen van China, want ook die bereiken veel mensen niet.