Vido Liber

Only God Forgives (Nicolas Winding Refn, 2013) bioscoop (7)

Only God Forgives is opgedragen aan de Chileens/Franse cultregisseur Alejandro Jodorowsky. Het excessieve, bloederige geweld kent zijn gelijke in Jodorowsky’s El Topo uit 1975. In de eerste helft van die film ziet het titelpersonage het als zijn goddelijke taak wraak te nemen op de mannen die een heel dorp hebben uitgemoord. De film van Refn kent meerdere wraakengelen. Aangemoedigd door een secreet van een moeder (Kristin Scott Thomas) gaat drugssmokkelaar en kickboksschooleigenaar Julian (Ryan Gosling) op zoek naar de man die verantwoordelijk is voor de dood van zijn broer Billy (Tom Burke). Julians criminele familie is echter op haar beurt het doelwit van de wrekende politiebaas Chang (Vithaya Pansringarm) die gekleed gaat als een voetbalscheidsrechter en over bovennatuurlijke krachten lijkt te beschikken. Het blijft de vraag of Changs motieven van goddelijke aard zijn of duivels. Zijn handelwijze heeft op zijn zachtst gezegd fascistoïde trekjes, maar die zijn uiteindelijk te prefereren boven de stuitende immoraliteit van Julians familie. De film biedt weinig keuze.

Omdat Only God Forgives zich afspeelt in Azië, en het bekend is dat regisseur Nicolas Winding Refn zijn inspiratiebronnen graag verwerkt in zijn films, is het aanlokkelijk om verwijzingen te spotten naar Aziatische cinema: de in schaduw gehulde beelden en de gezichten op wandschilderingen als zwijgzame getuigen uit Harakiri (Masaki Kobayashi, 1962), de afstandelijk gestileerde vormgeving en de zoete liedjes uit Tokyo Drifter (Seijun Suzuki, 1966), de kogelballetten uit de gangsterfilms van John Woo en de martelingen uit de heftigste films van Miike Takashi. Het Oosten wordt vermengd met Westerse invloeden van in ieder geval David Lynch, Stanley Kubrick en Gaspar Noé (die in de eindcredits wordt bedankt). Heeft de film meer te bieden dan een cinematografische remix waar voornamelijk film buffs plezier aan beleven? Zo op het eerste gezicht lijkt Only God Forgives zich voornamelijk aan de oppervlakte af te spelen. Het verhaal doet er veel minder toe dan bij de vorige samenwerking tussen de Deen Refn en de Canadese acteur Ryan Gosling. Het is bij Only God Forgives lastig, zo niet onmogelijk een band te krijgen met de hoofdpersonages. Gosling begaat in Drive (2011) ook akelige wreedheden, maar dat doet hij tenminste nog voor een goede zaak. Only God Forgives is geen vervolg op Drive, maar eerder het afsluitende deel van een officieuze droomtrilogie die in 2003 begon met Refns eerste, half geslaagde Amerikaanse avontuur Fear X en met Valhalla Rising (2009) als middendeel. John Turturro probeert in Fear X obsessief het mysterie rondom de dood van zijn vrouw te ontrafelen en verdwaalt in roodverlichte hotelgangen. Mads Mikkelsen heeft in Valhalla Rising als halfblinde Messiaanse Viking bloeddoorlopen voorspellende dromen. Rood is ook de centrale kleur in Only God Forgives. Gosling speelt Julian alsof hij constant aan het slaapwandelen is. Machteloos en zonder expressie doolt hij door halverlichte bloedrode gangen en houdt hij stil voor open deuren die uitzicht bieden op het grote gapende niets.

Sommige filmkijkers zullen het gapende gat van de deur herkennen, omdat ze de hele film ervaren als een grote leegte. Stijl staat boven inhoud. Je moet tegen geweld kunnen om de stijl te kunnen waarderen. Anders kun je beter doen wat Chang de dames in een club adviseert en de ogen sluiten. Het geweld doorsnijdt het netvlies zoals het steekwapen waarmee de meedogenloze Chang de ogen van zijn tegenstander splijt. De akelige scène verwijst natuurlijk naar de opening van de beroemdste en beruchtste droomfilm uit het begin van de vorige eeuw: Un Chien Andalou (1929) van Luis Buñuel en Salvador Dali. Deuren zijn in beide films nadrukkelijk aanwezig in het decor. De mannelijke hoofdpersonages kijken gefascineerd naar hun handen en de camera kijkt vanuit hun perspectief mee. In een van de scènes in Un Chien Andalou zit de arm van een man klem tussen de deur terwijl een vrouw die deur probeert dicht te doen. Een andere vrouw prikt met een stok in een geamputeerde hand die ze op straat heeft gevonden. In Only God Forgives wordt een hele arm afgehakt. Te oordelen aan de passieve en machteloze Julian staat de amputatie voor castratieangst en impotentie. In 1926 was de surrealistische combinatie van lust en dood een verontrustende invalshoek en genoeg om een schandaal te veroorzaken. Anno 2013 is de kijker wel wat gewend. Only God Forgives wekt hooguit ergernis op. De moderne mens laat zich niet meer door fictie van streek brengen. Misschien gaat de film over de impotentie van filmgeweld en de apathische houding van de kijker. In dat geval heeft Nicolas Winding Refn zijn eindstation bereikt.