home

vido?

filmarchief

archief

email

Vido's FilmZine

(archief)

week 47

maandag 19 november 2007

The Assassination Of Jesse James By The Coward Robert Ford (Andrew Dominik, 2007) bioscoop
Voor wie het verhaal van Jesse James vreemd is, bevat de titel van de film van de Australische regisseur Andrew Dominik de grootst mogelijke spoiler denkbaar. Je weet niet alleen van tevoren dat James wordt vermoord, maar ook nog eens door wie! En als je tijdens de film toch stiekem hoopt op een geheel andere wending, wordt die gedachte teniet gedaan door de stellige toon van de alwetende, zakelijk voordragende voice-over (Hugh Ross). The Assassination Of Jesse James By The Coward Robert Ford impliceert dat de daad van Robert Ford lafhartig was, maar daar kunnen tijdens het verloop van de film gelukkig wel vraagtekens bij gesteld worden. Amerikanen zullen minder moeite hebben met de plotverradende filmtitel, aangezien Jesse James in de Verenigde Staten een vermaard historisch figuur is. Ze weten precies op welke datum de voormalige soldaat in Missouri werd neergeschoten (3 april 1882) en wat de mythologische rover deed op het moment dat Robert Ford achter zijn rug de trekker overhaalde (op een stoel staan om zich te ontfermen over een schilderijtje).

Diverse kleine en vooral veel grote acteurs werden in de vorige eeuw in meer dan dertig Amerikaanse speelfilms opnieuw in de rug geschoten, te beginnen met zijn zoon Jesse James jr. in Jesse James Under The Black Flag en Jesse James As The Outlaw (beide uit 1921). Andere bekende vertolkers van Jesse James waren o.a. Tyrone Power (Jesse James,1939), de zingende cowboy Roy Rogers (Jesse James At Bay, 1941), George 'Superman' Reeves (The Kansan, 1943), Robert Duvall (The Great Northfield Minnesota, 1972), Christopher Lloyd (Another Man, Another Woman, 1977), James Keach (The Long Riders, 1980), Rob Lowe (Frank & Jesse, 1994) en Colin Farrell (American Outlaws, 2001). Al deze films zijn vooralsnog aan me voorbij gegaan. Dit jaar heb ik wel drie andere films over Jesse James gezien. Het fatale schot van Robert Ford opent The Return Of Frank James (Fritz Lang, 1940). De motieven van Robert Ford (naargeestig vertolkt door John Carradine) blijven in die film geheel onbelicht. Hij wordt achterna gezeten door de op wraak beluste Frank James (Henry Fonda), de oudere broer van Jesse. Frank ziet in het theater een van de succesvolle voorstellingen waarin Ford de aanslag op Jesse naar eigen smaak verdraait. Tot extra woede van Frank moedigt het theaterpubliek de moordenaar zelfs aan. Zo niet in I Shot Jesse James (Samuel Fuller, 1949). Daarin speelt Rob Ford (John Ireland) op het toneel een meer waarheidsgetrouwe versie van het fatale moment na en wordt hij uitgejouwd en uitgefloten. Fords reden om Jesse van het leven te beroven is in I Shot Jesse James vrij simpel: zijn lief wil liever dat hij het veilige beroep van boer gaat beoefenen en dan is een startkapitaal van 10.000 dollar (het bedrag dat op Jesse James' hoofd staat) wel zo handig. In het populaire liedje over Jesse James, dat de bard in het café speciaal voor Ford zingt zonder te weten wie hij voor zich heeft, wordt de lafheid van Fords aanslag extra benadrukt (hetzelfde moment zit ook in de filmversie uit 2007 met Nick Cave in de rol van bard).

In The True Story Of Jesse James (Nicholas Ray, 1957) wordt de ballade van Jesse James al vertolkt pal buiten het huis van James, terwijl zijn lijk letterlijk nog warm is. Jesse (Robert Wagner) leeft in Ray's film met de angst verraden of zelfs vermoord te worden door zijn (voormalige) bendeleden. Jesse krijgt onze sympathie, want hij is een slachtoffer. Regisseur Andrew Dominik keert in zijn film uit 2007 de rollen om en laat de bendeleden met recht bang zijn voor hun leider. Jesse James is niet langer meer de ongenaakbare, sympathieke antiheld. Brad Pitt zet hem neer als een man bij wie demonen door het hoofd spoken, die van binnen verslonden wordt door paranoia en een ziekelijk wantrouwen heeft jegens zijn voormalige bendeleden. Zijn plotselinge bezoek maakt van het avondmaal een zenuwslopende bedoening. James is humeurig en onvoorspelbaar en al te gemakkelijk geneigd de twijfel over anderen weg te nemen door naar het pistool te grijpen. Rob Ford wordt door Casey Affleck eindelijk eens niet neergezet als de eeuwige lafbek. Zijn relatie met Jesse is veel gecompliceerder dan in eerdere verfilmingen. Bij aanvang van het verhaal is de jonge, schichtige Ford een onvoorwaardelijke fan. Hij heeft alle opgehemelde en grotendeels fictieve verhalen over Jesse James verslonden dankzij goedkope romannetjes. Met moeite, en tegen de zin van de norse Frank James (Sam Shepard), weet hij een plek te bemachtigen in de gelegenheidsbende van de gebroeders James. Hij is betrokken bij hun allerlaatste overal, op een nachttrein in een bosrijk gebied. Tijdens de overval blijkt hoe plotseling gewelddadig Jesse kan zijn. De mythische bandiet is verre van een lieverdje. Later in de lange film probeert hij informatie af te dwingen bij een ongewapende, onschuldige tiener door hem tegen de grond te drukken, te slaan en bijna te verstikken. Als hij daarna terug bij zijn paard op adem komt, staan de tranen in zijn ogen. Jesse James is bang voor zichzelf, misschien wel net zo bang als de anderen voor hem zijn wanneer hij in hun midden staat. Rob Ford ziet zijn held steeds meer zoals hij werkelijk is: een gewoon mens met minstens evenzoveel gebreken. De held valt van de sokkel en de geïdealiseerde wereld van Ford stort in. Als de held daarnaast ook nog eens een gevaarlijke man is geworden, moet Ford zijn drastische besluit nemen uit pure zelfbescherming.

The Assassination Of Jesse James By The Coward Robert Ford is een kalm verteld westerndrama, een karakterstudie waarbij de actie zeer miniem is en dialogen regelmatig worden verruild voor stiltes (vergelijk het laatste moment tussen Jesse en zijn broer Frank maar eens met het gekibbel in The True Story Of Jesse James). De geestelijke aftakeling van Jesse James is traag, maar onafwendbaar. De voormalige held is doodvermoeid en heeft suïcidale gedachten. Hij kan elk moment ontploffen en oude vrienden mee het graf in trekken. Jesse James wordt definitief ontmythologiseerd in een definitief portret dat elke volgende film over hem overbodig maakt.


[home] - [vido?] - [filmarchief] - [archief] - [email]