Vido's FilmZine

Freedom Writers (Richard LaGravenese, 2007) bioscoop
Half Nelson (Ryan Fleck, 2006) dvd
In zijn laatste bijdrage voor subjectivisten.org zet Vido twee recente films tegenover elkaar die beide vertellen over een leerkracht op een Amerikaanse school vol probleemjongeren: Freedom Writers met Hilary Swank in Los Angeles en Half Nelson met Ryan Gosling in Brooklyn. Het verschil tussen een degelijke film en een uitmuntende film.

Het lukt me niet te geloven in het sprookje van regisseur Richard LaGravenese, zelfs met de kennis dat Freedom Writers (2007) gebaseerd is op ware feiten. Het is allemaal te mooi om waar te zijn op de school waar Erin Gruwell (de prinses/Sneeuwwitje van het verhaal) probeert een klas probleemjongeren te motiveren. Actrice Hilary Swank portretteert de jonge lerares met verve. Ze start haar eerste schooljaar in 1994 als een naïeve beginneling die ervan uitgaat dat je met goede bedoelingen een heel eind komt. Al binnen tien minuten tijdens haar eerste les moet de buitenwacht ingrijpen bij een vechtpartij in haar klas. De raciale spanningen koken over, twee jaar na de grote rellen in Los Angeles. Gruwell zet de gangbare leerboeken opzij en gebruikt haar eigen methoden om de multiculturele zieltjes te winnen, dit tegen het zere been van haar directe baas Margaret Campbell (de Britse actrice Imelda Staunton als de boze stiefmoeder/de boze heks). Vader Steve (Scott Glenn) ziet de gedrevenheid van zijn dochter in eerste instantie ook niet zitten. Gruwell zet tevens haar huwelijk op het spel door zich meer dan 100 procent op het werk te storten en haar (na)schoolse activiteiten financieel te ondersteunen met twee bijbaantjes (iets wat me fysiek erg zwaar lijkt, maar daar rept de film verder niet over). Als Gruwell doorkrijgt dat geen enkele leerling bekend is met de holocaust gebruikt ze het dagboek van Anne Frank om de klas tot lezen te krijgen en stimuleert ze de kinderen tot het bijhouden van hun eigen dagboeken. De Engelse lessen worden steeds meer maatschappijleerlessen en alle kids veranderen stuk voor stuk in engeltjes. Aan het eind van de film lijkt al het kwaad gezuiverd uit Los Angeles. Jullie zijn de helden van deze wereld, wordt de herboren leerlingen letterlijk voorgehouden. Ook vader Steve verwoordt zijn trots met veel omhaal. Elke gedachte in Freedom Writers moet worden uitgesproken, opzichtig begeleid door tranentrekkende strijkers die ons niet ongemoeid willen laten.

Een goed voorbeeld van onwaarachtigheid is het feit dat alle problematisch startende leerlingen niet alleen stuk voor stuk en zonder uitzondering de meest voorbeeldige kinderen van de Verenigde Staten worden, maar dat ze allemaal tevens ongeschonden de aftiteling halen, en dat terwijl toch heel duidelijk tijdens een van Gruwells meest speelse lessen wordt aangegeven dat al deze leerlingen (behalve natuurlijk de enige blanke jongen in de klas) op zijn minst één vriend, familielid of kennis hebben verloren aan geweld. Statistisch gezien zou er dan toch op zijn minst één leerling van Gruwells klas tijdens de film het leven moeten laten. Kweekt de lerares aureooltjes waardoor de kinderen onkwetsbaar worden? Wat ik aan het begin al zei: dit is een sprookje. Sprookjes zijn helemaal niet erg, behalve als wordt gepretendeerd dat het allemaal gebaseerd is op de harde werkelijkheid.

Net als Gruwell heeft ook docent Ryan Fleck idealen. Thuis in zijn kast staan veel boeken over communisme en socialisme en hij gebruikt in de film Half Nelson (2006) de theorie van de dialectiek om zijn leerlingen te vertellen over de geschiedenis van hun land en dan met name van de raciale conflicten in de 20ste eeuw. In tegenstelling tot Gruwell hoeft hij niet de hele film lang op zoek naar middelen om de jeugd bij de les te houden. Hij is al redelijk populair, behalve bij de directrice. Zij verlangt van Fleck dat hij zich aan de voorgeschreven schoolboeken houdt. In tegenstelling tot Freedom Writers is Half Nelson niet gebaseerd op een waar gebeurd voorval en toch voelt de fictie van de film veel meer aan als afkomstig uit een echte wereld. Waar Gruwell ondanks haar naam de heiligheid zelve is, is Ryan Fleck een gemankeerd mens. Het zijn in Half Nelson niet alleen de leerlingen die het moeilijk hebben, maar het is vooral de leraar zelf die met een maatschappelijk probleem kampt. Ryan Fleck is verslaafd aan harddrugs. Hij weet die verslaving redelijk goed geheim te houden en door zijn werk als coach van een meidenbasketballteam komt hij over als een vlotte, sportieve man. Na een van de wedstrijden wordt Fleck door zijn pientere en leergierige zwarte leerling Drey (levensecht vertolkt door de veelbelovende actrice Shareeka Epps) rokend gesnapt in het toilet. Je hoeft deze straatwijze jonge dame niet te vertellen waar haar favoriete leraar aan verslaafd is: crack, een van de meest destructieve verdovingsmiddelen in de grote stad. Zij bewaart zijn geheim en tussen de twee ontstaat een vriendschappelijke band die met argusogen wordt gadegeslagen door Frank (Anthony Mackie), een kleine crimineel en vertrouweling van het vaderloze gezin van Drey. Het meisje ziet eruit als een echte leerling, eentje die het moeilijk heeft thuis en daarom weinig reden heeft tot lachen. Als ze eenmaal lacht lijkt ze zich voor die lach te schamen, waardoor haar witte tanden nog mooier schijnen.

Half Nelson legt niets uit, zoals in Freedom Writers. De personages verwoorden hun gedachten nauwelijks. Je moet hun motivatie achterhalen door goed op hen te letten en tussen de tekstregels door te lezen. Zelfs de betekenis van de titel moet je zelf zien te achterhalen (het schijnt een worstelterm te zijn voor een beweging waarbij je de kracht van de tegenstander tegen hem kunt gebruiken). Ryan Fleck is geen gemakkelijk personage en er zijn genoeg momenten in het verhaal dat je de man door elkaar wilt schudden om hem weer bij zinnen te krijgen. De sublieme en voor een Oscar genomineerde acteur Ryan Gosling (o.a. The United States of Leland, The Believer) zorgt ervoor dat je Fleck zijn fouten aan het slot kunt vergeven, ook al is het nog maar de vraag of hij zijn leven werkelijk kan beteren. Aan het eind van Freedom Writers wordt de fleurige toekomst nog even samengevat met afsluitende witte regels op een zwart doek begeleid door opbeurende muziek. Bij Half Nelson zul je de witte regels zelf moeten bedenken, begeleid door de sobere soundtrack van Broken Social Scene.

Freedom Writers draait op dit moment in de bioscoop. Half Nelson komt niet (!?) uit in Nederland en is vooralsnog enkel via import verkrijgbaar op dvd (Regio 1).