Vido's FilmZine

Fay Grim (Hal Hartley, 2007) dvd
De Amerikaanse regisseur Hal Hartley is (was?) een van de lievelingen van het International Film Festival Rotterdam en favoriete cultregisseur bij menige Hollandse filmscribent en filmfreak. Goede en zeer gewaardeerde vrienden van me zijn fan van hem. Zelf moest ik erg mijn best doen om de charme van zijn werk te ontdekken, maar ik begon in 1994 dan ook met een van zijn minste producties: Amateur, waarin Isabelle Huppert last heeft van haar Franse accent. Pas bij het zien van Simple Men (1992) voelde ik dat Hartley meer kon zijn dan een conceptueel denker en dat zijn films ook kunnen roeren, zij het in beperkte mate. Vooral het moment waarop de drie hoofdpersonages in Simple Men plotseling en geheel uit het niets een dansje uitvoeren op Kool Thing van Sonic Youth was vertederend. Na het formalistische drieluik Flirt (1995) en Henry Fool (1997) bleef het in Nederland verdacht stil rondom de regisseur. Het Bijbels futuristische The Book Of Life (met een debuutrol voor PJ Harvey als Maria Magdalena) was nog op televisie te zien (BRT of BBC, ik weet niet meer exact) en daarna was het over en heeft geen enkele film van Hartley in Nederland de reguliere bioscopen gehaald. Het is zelfs zo slecht met hem gesteld dat zijn films niet eens officieel in Nederland op dvd uitgebracht worden. Zijn ludieke monsterfilm No Such Thing uit 2001 (met de Canadese actrice Sarah Polley) moest ik van een Amerikaanse dvd zien en ook zijn meest recente Fay Grim kan slechts via import of als download bekeken worden.

Fay Grim is na tien jaar het vervolg op Henry Fool. In een van de bijlagen op de dvd (Regio 1) wordt de film door de makers met een vette knipoog tegenover het origineel gezet als The Empire Strikes Back tegenover Star Wars. Van Henry Fool kan ik me eerlijk gezegd nauwelijks meer iets voor de geest halen, maar dat blijkt geen ramp te zijn. Henry (Thomas Jay Ryan) is het land uit gevlucht en laat zijn vrouw Fay (indie queen Parker Posey) en probleemzoon Ned (Liam Aiken) achter. Hij is naar Europa vertrokken met een vals paspoort en heeft zich voorgedaan als de broer van Fay, de schrijver Simon Grim (James Urbaniak), die vanwege deelname aan deze persoonsverwisseling in de gevangenis zit. Fay heeft jarenlang niets meer van Henry gehoord en krijgt opeens een levensteken in de vorm van schunnig filmpje in een antieke viewmaster. Henry Fool blijkt de spil in de internationale terroristenwereld en daarom zit Fay al snel opgescheept met de geheime dienst, vertegenwoordigd door o.a. de vlotgebekte agent Fulbright (hoor hoe acteur Jeff Goldblum onmogelijke lange zinnen met veel vaart zonder kleerscheuren weet op te lepelen - respect!). Fulbright vraagt Fay New York te verlaten en uit te vinden waar Henry zich in Europa ophoudt. Haar zoektocht levert veel gehol en geren op door de straten en over de daken in Parijs (Parker Posey als Irma Vep), Berlijn en Istanboel (let op de korte gastrol van actrice Sibel Kekilli uit Gegen Die Wand als conciërge in een van de hotels). De verwende kijker van de ADHD-aanpak in de samenzweringsserie 24 zal niet direct opgewonden raken van Fay Grims avontuur en de humor is soms te flauw voor woorden.

Hal Hartley verfilmt Fay Grim op vertrouwde wijze met een minimum aan naturalisme en bewust gekunsteld. De afstandelijke manier van vertellen is zijn beproefde stijlmiddel, maar dat middel kan ook opgevat worden als een teken dat de maker minder getalenteerd is dat zijn fans ons willen doen geloven. Zelf beweert de regisseur dat het hem in Fay Grim eindelijk gelukt is ritme en melodie van de teksten perfect te koppelen aan het ritme van de bewegingen. Het resultaat is een geforceerd aandoende komedie waaraan het, net als bij de andere films van Hartley, ontbreekt aan een warm kloppend hart. Eventuele emoties en motivaties van de personages worden verstikt door kil uitgesproken dialogen en strak gechoreografeerde bewegingen voor en rond de camera. Zelfs de acteurs weten vaak niet waarom ze sommige bewegingen moeten maken. I'd have to use my imagination to justify, vertelt Jeff Goldblum in een van de interviews op de dvd. Visueel is de film ook kil, wat versterkt wordt door de harde High Definition-beelden en de constant gekantelde camera (een Dutch angle noemen ze dat in vaktermen). Fay Grim zal alleen de fans van Henry Fool op verwarrende wijze plezieren.