Vido's FilmZine

Vrouwelijke hoofdrolspelers hebben het niet makkelijk in films van Lars von Trier. Hij maakt hen het slachtoffer van een omgeving waarin ze niet begrepen of geaccepteerd worden. Het onrecht dat de vrouwen wordt aangedaan gaat gepaard met veel pijn en verdriet. Je zou haast denken dat Von Trier vrouwen haat. In de praktijk valt dat reuze mee, want de Deense regisseur heeft bij elke film die hij maakt de neiging verliefd te worden op een van de actrices. Zoiets brengt onvermijdelijk ongemakkelijke situaties mee op de set al is dat niet af te leiden uit de acteerprestaties. Von Trier haalt het beste uit zijn spelers. Met name in zijn meesterwerk The Idiots (1998), een film waarin de scheidslijn tussen werkelijkheid en fictie akelig dun is, zowel dankzij het naturel acteren als door de minimale filmtechnieken die het manifest van Dogme 95 voorschrijft. De ongelukkige Karen belandt in The Idiots bij toeval in een clubje dertigers dat op zoek is naar de gek in zichzelf. Ze weten niet welk geheim de vrouw meedraagt en hebben daarom niet door dat het therapeutisch effect van hun dwaze ondernemingen haar enige redding is uit een aangrijpend familiedrama. Hoe het met Karen na de pijnlijke slotscène vergaat blijft in het ongewisse. Over het lot van de andere twee hoofdrolspeelsters in Von Trier's Goede Vrouw Trilogie hoeft de kijker niet te twijfelen.

Bess (Emily Watson) offert zich in Breaking The Waves (1996) op totdat de dood erop volgt. De trots van de blind wordende Selma (gespeeld door zangeres Björk) in Dancer In The Dark (2000) is zo groot dat ze geen weerstand kan bieden tegen het onrecht. Ze is onschuldig en belandt toch in de dodencel. Bess en Selma bieden zo weinig verzet dat je kwaad naar het filmdoek wilt roepen om ze zo wakker te schudden uit hun apathie. Von Trier zet de vrouwen neer als heiligen, maar eigenlijk zijn ze meer het slachtoffer van hun eigen halsstarrigheid dan van de rigide en intolerante gemeenschappen waar ze deel van uitmaken. Ook in Dogville, de eerste in Von Trier's trilogie over Amerika, lijkt de belangrijkste vrouw zich vrijwillig te laten vernederen. Grace (Nicole Kidman) is op de vlucht voor de maffia en wordt dankzij bemiddeling van amateur-schrijver en dorpsfilosoof Tom (Paul Bettany) beschermd door de inwoners in het gehuchtje Dogville. Grace probeert zich zo nuttig mogelijk te maken om zo te voorkomen dat ze haar verraden bij de gangsters of haar melden bij de politie. De dorpsbewoners maken daar dankbaar gebruik van en buiten Grace steeds meer uit. Zelfs kinderen maken misbruik van haar kwetsbare positie. Ze wordt een geketende slaaf die naast de dagelijkse arbeid ook nog eens misbruikt wordt door alle mannen in het dorp. Vlucht toch weg, denk je al snel, maar vluchten blijkt toch minder makkelijk dan verwacht.

We volgen het leed van Grace in een film van drie uur en het is aan de manipulatieve vertelkracht van Lars von Trier te danken dat die drie uur niet lang aanvoelen. De regisseur breekt, zoals van hem te verwachten, met speelfilmconventies. Hij laat het Amerikaanse verhaal volledig afspelen in een Zweedse studio waarin huizen, winkels, perkjes en de hond slechts met krijtstrepen zijn aangegeven. Door de kracht van het verhaal en de uitstekende acteerprestaties vergeet je de onnatuurlijke omgeving vrij snel. Tijdens het zien van de film was ik enige tijd bang dat Von Trier een verhaal ging vertellen dat hij tijdens zijn vorige trilogie uitvoerig uit de doeken had gedaan. Gelukkig komt Grace aan het slot van de tragedie tot een hele andere conclusie dan haar voorgangsters. Dat is zo'n opluchting dat je wellicht, tot je eigen schaamte, tijdens de laatste minuten op je stoel gaat staan om luid te applaudisseren. Vrouwelijke hoofdrolspelers hebben het nog steeds niet gemakkelijk in films van Lars von Trier, maar ze beginnen eindelijk in verzet te komen.