Vido's FilmZine

Distant Voices, Still Lives (Terence Davies, 1988) dvd

Memory works in a cyclical way,
it doesn't work in a linear way.
One thing promotes a memory.
It's like dropping a stone into a pond,
and all of the ripples are part of the memory
of dropping the stone into the pond.
(Terence Davies, 2007)

Herinneringen aan het oude huis en familietaferelen doemen op onverwachte momenten ongevraagd op. De beelden zijn nooit in chronologische volgorde. Ze verspringen meestal willekeurig, en een enkele keer associatief, van de ene naar de andere gebeurtenis. Sommige herinneringen duren meerdere scènes lang, andere zijn binnen een paar seconden voorbij. Bijna alle restanten die in mijn geheugen opdoemen zijn de minder vrolijke momenten en ik kan me, als het even tegenzit, vele jaren later nog steeds laten kwellen door gedachtes aan voorbije zaken die vergeten behoren te blijven. De persoonlijke historie heeft de tralies van het geheugen stevig beet en rammelt met alle macht. De kerstavond toen vader zich bedacht en alsnog het donker in achter de Afrikaanse bedelaar aanliep om hem een aalmoes te geven (ik ben niet slecht! zei hij, terug aan tafel, terwijl kaarslicht zijn betraande wangen deed opglinsteren). Het foute vriendje van zus die niet enkel een pathologische leugenaar en bankovervaller bleek, maar die zich, toen de relatie jaren later eindelijk over was, ook ontpopte als levensgevaarlijke stalker. De tik tegen het gezicht die niet als tik was bedoeld. Tante, kettingrokend op haar stoel, veilig in het centrum van haar levendige huis, bang voor alles aan de andere zijde van de drempel. Dementerende oma die moest huilen omdat ze de verjaardag van haar kleinkinderen was vergeten. Maar laat ik stoppen mezelf te kastijden met voorbije treurigheid en me beperken tot de film van vandaag. In Distant Voices, Still Lives worden de onbehaaglijke herinneringen verzacht door muziek.

Er wordt veel gezongen in het zeer persoonlijke, prijswinnende speelfilmdebuut van regisseur Terence Davies. Luidkeels zingen is een collectief Brits tijdverdrijf. Ga een zomermiddag op een terras op de Nieuwmarkt zitten en hoor de Britse toeristen (veelal mannen) schallen uit de open ramen en deuren van de cafés elders op het plein. In de film zingen de personages om de moed erin te houden, voor het kweken en in stand houden van saamhorigheidsgevoel, om het met alcohol vermengde bloed sneller door het hoofd te laten stromen. Zingen als vorm van primal scream. Tony (Dean Williams) en zijn zussen Maisie (Lorraine Ashbourne) en Eileen (Angela Wash) kennen de liedjes van familiebijeenkomsten, huwelijksontbijten in de voorkamer en later van bezoeken aan het café. Muziek verzacht tussen 1940 en 1960 het leed voor de familie Davies in hun armlastige straatje te Liverpool. In de eerste helft van de film (Distant Voices) maken depressies een onvoorspelbaar, explosief projectiel van vader (Pete Postlethwaite). Hij slaat een bezem stuk op de rug van z'n dochter. Het onaangetaste kerstmaal belandt dankzij hem tussen serviesscherven op de grond. Weerloos jammerend incasseert moeder (Freda Dowie) zijn klappen. (Waarom ben je ooit met hem getrouwd? vraagt een van haar dochters. Hij kon zo mooi dansen, antwoordt moeder.) Te oordelen aan het gedrag van grootmoeder en oom Ted zit gekte in de genen. De buitenproportionele bruutheid van vader en het huwelijk van Eileen vormen de rode draad in Distant Voices en zetten de herinneringen in beweging. De tweede helft van de film (Still Lives) volgt de familie na het huwelijk van Maisie wanneer de kinderen volwassen zijn, het huis hebben verlaten en proberen te overleven ondanks de blijvende mentale littekens die ze aan vaders tirannie hebben overgehouden.

Terence Davies put rijkelijk uit eigen ervaring, zich hier en daar om praktische redenen een dichterlijke vrijheid veroorlovend. Hij kwam zelf uit een gezien van de tien kinderen, maar beperkt zich in de film tot zijn broer en twee zussen om het leed overzichtelijk te houden. Distant Voices, Still Lives kent geen plot, want het geheugen heeft geen plot. Meerdere anekdotes en incidenten blijven onverklaard (totdat je het aimabele commentaar van Davies hoort op de vorige maand bij het BFI verschenen dvd). De film wordt non-lineair verteld en is een collage van voorvallen en dagelijkse details die niet meer uit het geheugen van de filmmaker zijn te griffen. Een van die details is de angst die Davies als kind moest doorstaan wanneer moeder, zich van geen kwaad bewust, met gevaar voor eigen leven de bovenramen lapte. Davies' allereerste bioscoopervaring was Singin' In The Rain en ook in zijn eerste film is muziek alomtegenwoordig, van populaire (film)liedjes tot hymnen en composities van Benjamin Britten. Het is bijna een musical, maar dan een vol wonderschone dichterlijke triestheid.