Vido's FilmZine

Anton Newcombe, de voorman van The Brian Jonestown Massacre, kijkt recht in de camera. I'm going to destroy this fucked up system, zegt hij, en hij meent het. I will do it. That's why I got the job. Let it be me. Use my hands. I will use our strength. Let's fucking burn it to the ground. Dig! vertelt het verhaal van twee bevriende Amerikaanse muzikanten: een getalenteerde, megalomane junkie (Newcombe) en een hits schrijvende, ietwat ijdele popster die iets beter tegen drugs kan (Courtney Taylor). De documentaire laat zien hoe ze beiden omgaan met hun succes (of juist het gebrek daaraan) en hoe ze hun artistieke integriteit proberen te bewaren in de muziekindustrie.

Het startpunt van de film is een toevallige ontmoeting buiten een club in Los Angeles waar regisseuse Ondi Timoner tijdens het filmen leden van The Brian Jonestown Massacre (BJM) tegen het lijf loopt. Frontman Anton Newcombe is jarig en de band komt te laat voor een optreden. De filmcrew is bezig met wat een serie documentaires moet worden over tien bands en hun relatie met de muziekindustrie. Timoner raakt gefascineerd door de charismatische Newcombe en voegt The Brian Jonestown Massacre toe aan haar lijstje te volgen bands, niet wetend dat het de start is van een complexe vriendschap en een filmperiode die zeven intense jaren in beslag zal nemen. I'm going to take over your movie, vertrouwt Newcombe de regisseuse toe, en hij houdt woord.

Op bezoek bij Anton thuis zet de muzikant een bandje op van een bevriende band. Het zijn The Dandy Warhols en aan zijn glinsterende ogen is af te lezen hoe idolaat hij is. De gezamenlijke optredens van BJM en de Dandy's zijn in de tweede helft van de jaren negentig de talk of the town en beide groepen worden in de popbladen omschreven als beloftes voor de toekomst. Hun shows behoren tot de meest opwindende van de Westkust. Ooggetuigen zijn wildenthousiast, zowel de anonieme fans die tientallen optredens binnen een korte tijd bijwonen als bekende namen in het muziekwereldje. De welbespraakte Genesis P. Orridge van Psychic TV prijst de bands de hemel in, gevolgd door muziekminnende A&R-managers van grote platenmaatschappijen. The Dandy Warhols worden getekend door Capitol Records. Voor BJM staan acht A&R-mensen te trappelen van ongeduld voor de deuren van de Viper Room te Los Angeles. De show wordt een regelrechte ramp.

De dag voor het cruciale optreden van BJM belooft weinig goeds. De muzikanten hebben nauwelijks geld voor eten of drinken omdat Newcombe een dure sitar heeft gekocht. Achter in de tuin bespeelt hij de snaren van het instrument dronken met een bierflesje, onderwijl uitgescholden door gitarist en co-songschrijver Matt Hollywood. Hollywood is de grootspraak van Newcombe even helemaal zat. You will burn in hell for pretending to be God and not being able to back it up! schreeuwt hij de voorman toe. Het conflict zet zich voort tijdens de belangrijke avond. Tot afgrijzen van de fans, de regisseuse en de muziekbobo's gaan de muzikanten elkaar midden in de set te lijf. Instrumenten en microfoonstandaards vliegen door de lucht, bandleden rollen over het podium. Er vallen rake klappen. Als toeschouwer kun je niet geloven dat dit werkelijk gebeurt. Het spektakel is pijnlijk en ontluisterend en helaas tekenend voor de carrière van BJM. Aan hun muziek (een rijke collage van sixties pop en psychedelica in het kielzog van Spacemen 3 en Spiritualized) ligt het niet. BJM kan het grote publiek niet bereiken omdat Anton Newcombe last heeft van de spoken uit zijn moeilijke jeugd. Drugs en drank ondermijnen zijn talent, versterken zijn paranoia en doen zijn megalomane karakter weinig goeds. Tragisch voor de muzikant, een goudmijn voor een filmmaker. Reken maar dat zo'n levensstijl spannende plaatjes oplevert.

Excessen zijn voor het vertellen van verhalen vaak interessanter dan successen en wat de documentaire Dig! zo fascinerend maakt is dan ook meer het ontspoorde gedrag van BJM dan het succesverhaal van The Dandy Warhols. Hun zegetochten zorgen voor rustpunten in het hectische relaas over de twee bands. Terwijl de Dandy's Europa veroveren en dankzij de Vodafone-reclame met het aanstekelijke liedje Bohemian Like You voor een massapubliek staan, probeert BJM in de thuisstudio onder invloed van drugs een plaat op te nemen en doet de band een krankzinnige, eerste grote Amerikaanse tournee, van Los Angeles naar New York. De filmploeg volgt de band op de voet, legt zowel de humor als de horror vast, is getuige van de woordenwisselingen en de rake klappen en belandt uiteindelijk samen met de muzikanten in de gevangenis nadat de tourbus onderweg wordt aangehouden tijdens een routinecontrole. Tijdens interviews ontpopt Newcombe zich als een muzikale Don Quichote. Hij ziet de muziekindustrie als het grote kwaad. Newcombe ziet zichzelf als the real deal, ten koste van alles. Tegen beter weten in probeert hij, wild om zich heen slaand, zijn onafhankelijkheid te bewaren, ondertussen zijn band te gronde richtend. Hij verslijt managers, weet zich geen raad met een met veel moeite in de wacht gesleepte deal bij TVT Records en houdt aan het einde van de film geen enkel origineel bandlid meer over. Zelfs de trouwe, poeslieve en grappen makende tamboerijnspeler Joel (misschien wel de held van de film) stapt uiteindelijk op. Tijdelijk bandlid Miranda Lee Richards start een solocarrière, gitarist Peter Hayes bereikt een groot publiek zijn Black Rebel Motorcycle Club. Newcombe is soms zo jaloers op het succes van zijn vrienden dat hij The Dandy Warhols begint te stalken. Beide bands groeien uit elkaar, al blijft de wederzijdse waardering tot op de dag van vandaag bestaan.

Courtney en de zijnen zijn overigens zeker geen heilige boontjes. Ze scoren een eerste hit met Not If You Were The Last Junkie On Earth, een vinnige plaagstoot richting de verslaafde Newcombe, ondertussen zelf ook gretig snuivend tijdens een cokeparty. Voor een dure fotosessie komen de Dandy's onaangekondigd vroeg in de morgen het puinhoophuis van BJM binnengelopen, de ochtend na een heftig feest aldaar, om rondom de verdwaasde en nog nauwelijks ontwaakte muzikanten te dwepen met andermans rock-'n-rollreputatie. Exploitatie is nog een vriendelijk woord voor deze actie.

Het maken van Dig! heeft zoveel jaren in beslag genomen dat de vorm van de documentaire is voorbijgestreefd door de te vele reality soaps waar de media het publiek tegenwoordig mee doodgooien. Soms lijkt Dig! op een muzikale Jerry Springer on location en de filmmakers zijn ondanks de oprechte bedoelingen op sommige momenten sensatiebelust. Met hun regelmatig gebruikte geheime camera's leggen ze momenten vast die vaak te persoonlijk zijn om publiekelijk vertoond te worden. De filmmethode laat onverbloemd zien wat de gevolgen zijn als waanbeelden de overhand krijgen en mensen het mechanisme van de industrie niet helder tegemoet durven treden. Dig! won vorig jaar de speciale juryprijs van het prestigieuze Sundance Film Festival. Ondanks de prijs is Anton Newcombe begrijpelijkerwijs achteraf niet blij met de wijze waarop hij is geportretteerd. Zijn uitspattingen overschaduwen zijn creatieve kant. Voor hem een reden om zich van de film te distantiëren en geen medewerking te verlenen aan de DVD-release. In een statement op zijn website beschuldigt hij de makers van sensatiezucht en het verdraaien van de feiten. Newcombe heeft volgens eigen zeggen vijf jaar geleden heroïne afgezworen en BJM is productiever dan nooit tevoren.

Dig! bevat naast tumultueuze verslagen interviews met de direct betrokkenen en mensen uit de industrie (waaronder Nina Ritter van Elektra, Adam Shore van TVT en Perry Watts-Russell van Capitol). De documentaire bevat een aaneenschakeling van memorabele citaten en uiteraard veel muziek (met fragmenten van optredens in Paradiso en tijdens Lowlands en Pinkpop). De film was eind vorig jaar te zien tijdens het IDFA. De recente Amerikaanse DVD-release bevat vele extra's waaronder videoclips, liveoptredens, drie commentaartracks (van de filmmakers en beide bands, met uitzondering van Anton Newcombe), bezoekjes aan de geportretteerden om te zien hoe het met ze is gegaan na het uitkomen van de film en twee uur aan niet gebruikt filmmateriaal van de meer dan 2.000 uur aan volgespeelde videobanden. Dig! is op dubbel-dvd uitgebracht door Palm Pictures (Regio 1!).