Vido's FilmZine

Copying Beethoven (Agnieszka Holland, 2006) bioscoop
Door de opkomst van de thuisbioscoop is het kleine beeldscherm in de woonkamer belangrijker geworden dan het immense bioscoopdoek. Als een regisseur indruk wil maken met een speelfilm waarbij het spel van de acteurs voorop staat, zal hij of zij vaker de close-up moeten toepassen. Kleine bewegingen van acteurs vallen op televisie moeilijker op, al helemaal als het gaat om zoiets als het betekenisvol trillen van een ooglid. De close-up is in Copying Beethoven een essentieel middel om ook op een televisiescherm het verhaal helder over te brengen van de zo goed als dove componist Ludwig van Beethoven (Ed Harris) en zijn fictieve relatie met zijn kopiist Anna Holtz (Diane Kruger). Anna moet nogal wennen aan de nauwelijks gewassen, lompe componist, maar laat zich niet door hem van de wijs brengen. Haar opdracht is het handmatig kopiëren van Beethovens partituren voor orkest en koor. Binnen een paar weken moeten de orkestleden de negende symfonie voor het eerst uitvoeren. Anna ambieert zelf ook een carrière als componist en brengt hier en daar verbeteringen aan. Beethoven kan deze brutale inmenging in zijn creatieve proces wel waarderen en tussen de twee ontstaat een vriendschap, ergens in het vage gebied tussen platonisch en fysiek. Om Anna goed te kunnen verstaan komt de dover wordende Beethoven steeds dichterbij haar, en met hem de camera. Ook tijdens de uitvoering van de Negende wordt de close-up ingezet, ditmaal om dirigerende handen van nabij te filmen. De van oorsprong Poolse regisseuse Agnieszka Holland (Warschau, 1948) filmt de grote handen van Beethoven onder meer vanuit het oogpunt van de dirigerende componist, waardoor het lijkt alsof hij het gezicht streelt van Anna die zich een eindje verderop in de orkestbak heeft verstopt. De jonge vrouw helpt vanaf die plek met handgebaren Beethoven in de maat te blijven. Naarmate de symfonie vordert raakt ze zichtbaar steeds meer in extase. Haar beleving van de Negende lijkt zowel erotisch als religieus geladen.

De cruciale première van de Negende voelt aan als de climax, maar het is zeker niet het einde van de film en dat is jammer, want zo wordt het hele laatste bedrijf een gedachte achteraf. Anna denkt dat de druk bij Beethoven na het voltooien van de Negende van de ketel is en dat het ideale moment is aangebroken om te bewijzen dat ze ook in staat is tot het maken van composities. Ze loopt echter tegen de tweede betekenis van de filmtitel aan en heeft moeite de onverminderd obsessieve componist te overtuigen dat haar werk een eigen geluid heeft. De schetsmatig uitverwerkte subplot over Beethovens gokverslaafde neef Karl (Joe Anderson) zit het verhaal in deze fase danig in de weg. De acteerprestaties vergoeden veel. Vooral Ed Harris is lekker op dreef. Hij kopieert Beethoven op zijn vertrouwd fysieke wijze. De acteur bewees in 2000 met de door hemzelf geregisseerde, krachtige biografische film over schilder Jackson Pollock geen moeite te hebben met het portretteren van even gedreven als ongelikte kunstenaars. Harris' gedreven vertolking houdt de minder interessante slotfase, waarin Beethoven zijn vernieuwingsdrang meer en meer laat leiden door goddelijke ingeving, nog redelijk boeiend.