Vido's FilmZine

The Brother From Another Planet (John Sayles, 1984) dvd
Een veelgebruikte manier om in een film een voor de kijker vreemde wereld uit te leggen is door het verhaal te vertellen vanuit het perspectief van een buitenstaander. We zien de nieuwe wereld door zijn of haar ogen en als uitleg nodig is voor de toeschouwer zal deze persoon daar zeker naar vragen. De wereld in The Brother From Another Planet, de vierde speelfilm van schrijver, acteur, editor en regisseur John Sayles uit 1984, heeft echter geen uitleg nodig. Althans, zo lijkt het. The Brother (Joe Morton) uit de titel stort met zijn ruimteschip neer bij Ellis Island, vaart naar de overkant en zwerft door Harlem. Wat voor hem vreemd is, is voor ons min of meer vertrouwd. Sayles laat zien dat onze ideeën over Harlem evenwel gekleurd zijn en dat de reputatie van deze wijk in New York ten onrechte negatief is. The Brother heeft het voordeel dat hij beschikt over een zwarte huidskleur waardoor hij, ongeacht zijn drietenige voeten en vreemde kleding, niet zo snel opvalt in het kleurrijke Harlem. Hij spreekt echter geen enkele wereldse taal en moet door goed te observeren leren omgaan met onze dagelijkse aardse rituelen. De gestrande ruimtereiziger staat symbool voor de eenzame immigrant en zijn geleidelijke integratie in de voor hem onlogische moderne wereld. Zijn allergrootste hindernis is de aanwezigheid van de Men In Black (13 jaar voor het verschijnen van dezelfde soort intergalactische immigratieagenten in de gelijknamige film), gespeeld door de regisseur zelf samen met acteur David Strathairn (die je wellicht het beste kent van zijn hoofdrol in Good Night, And Good Luck). Ze volgen het spoor van The Brother in een poging hem gevangen te nemen en terug te transporteren naar zijn eigen planeet.

De plot van The Brother From Another Planet klinkt als science fiction, maar de eenvoudige trucages in deze low budget-productie (4 weken filmen voor ongeveer $400.000) en de achterliggende maatschappelijke boodschap staan zo nuchter met beide voeten op de grond, dat science fictionhaters niets hoeven te vrezen. The Brother beschikt over speciale gaven. Hij kan de geschiedenis horen in voorwerpen en letterlijk met een handomdraai defecte elektronische apparaten weer aan de praat krijgen. Desondanks is de film ver verwijderd van Star Wars. De komedie wordt in een kalm tempo verteld en de grappen zijn mild, ondanks het maatschappijkritische karakter van de vertelling. De vreemdeling vindt onderdak in een buurtcafé en wordt geaccepteerd door de stamgasten (waaronder acteur Bill Cobbs, de klokkenman in The Hudsucker Proxy). Dankzij sociaal werker Sam (Tom Wright) krijgt hij een tijdelijke logeerplek bij een alleenstaande moeder en haar zoontje. Hij wordt tewerkgesteld in een arcadehal vol flikkerende videospelletjes en leert stap voor stap hoe de wereld in elkaar steekt. Alles wat voor ons vanzelf spreekt, is voor hem nieuw en vreemd. Een simpele geldtransactie zorgt al voor grote verwarring. Als je de taal niet machtig bent, is het moeilijk mensen te begrijpen. De stomme Brother lost dat op door hun emoties te lezen en daarop te reageren met eenvoudige hoofd- en handbewegingen. De film heeft geen dwingend plot. Naast de assimilatie van The Brother en de jacht die de Men In Black op hem maken, zijn er twee belangrijke subplots. The Brother ziet het portret van zangeres Malverne Davis (Dee Dee Bridgewater), wordt verliefd en probeert haar optredens te bezoeken. Daarnaast ontdekt hij dat mensen in de achterwijken sterven aan drugsgebruik, wat leidt tot een zoektocht naar de bron van deze drugs.

The Brother From Another Planet is onlangs in Engeland door Optimum uitgebracht als onderdeel van de drie dvd's tellende John Sayles Collection met vroeg werk. Deze versie is zeker geen aanrader aangezien de film full frame wordt weergegeven (de originele aspect ratio is 1.85:1) en het moet doen zonder audiocommentaar en interviews. De Amerikaanse uitgave door MGM is de beste editie met informatief commentaar van Sayles. Een greep uit de wetenswaardigheden: de Men In Black bewegen zo merkwaardig omdat ze achterstevoren zijn gefilmd. Harlem zit zo extreem onder de graffiti omdat het fenomeen een jaar eerder werd gepopulariseerd door de hiphopfilm Wild Style. In de soundtrack vertolkt de steeldrum de stem van de zwijgende vreemdeling. The Brother is het oog van de film en dat neemt John Sayles heel letterlijk - de vreemdeling laat zijn oog een dag in een straat achter om te kunnen spieden zonder lichamelijk aanwezig te zijn, een handeling die is geïnspireerd door een scène uit Mogambo van John Ford uit 1953.

Voor een eerste kennismaking met het werk van John Sayles kun je het beste terecht bij Matewan (1987) met Chris Cooper en Will Oldham en Lone Star (1996) met Chris Cooper en Kris Kristofferson, twee films waarin rassenongelijkheid een belangrijk thema is. Daarna wordt je vanzelf wel benieuwd naar het plezierige The Brother From Another Planet.