Vido's FilmZine

16 Years Of Alcohol (Richard Jobson, 2003) dvd
De donkere ogen van de naamloze zigeuner staan dreigend scheel van dronkenschap wanneer hij minstens een keer per jaar in de hoofdstad een concert komt verstoren. De beschonken reus in het onderbelichte rockcafé spreekt breed glimlachend elk persoon naast hem op de barstoel aan met een luide oerkreun, zijn vuist omhoog houdend voor een primitieve handgroet. Even verderop om de hoek braakt het meest bleke meisje haar laatste beetje gal uit over de randen van de toiletpot. Mijn collega bestelt het liefst telkens twee biertjes tegelijk om zich in stereo tot een ander, minder aangenaam persoon te drinken - binnen een uur komt het moment dat in zijn hoofd een knop wordt omgedraaid en hij verandert in een sentimentele zeur. Drank doet de reizende muzikant goedbedoelde wartaal uitslaan, terwijl zijn neef de donkerste hoek van de zaal uitzoekt om daar zo afwezig mogelijk te blijven zwijgen. De joviale kunstenares wordt nog vrolijker en vriendelijker dan ze normaal gesproken al is. Een danseres trekt volledig van de wereld midden op de dansvloer al haar bovenkleren uit en lokt na sluitingstijd wildvreemde mannen mee de nacht in. Haar vriendje is zojuist in slaap gevallen, liggend in een foetushouding vlak voor de versterkers tijdens het hoogtepunt van het luidruchtige optreden. Wat nog ontbreekt is een personage dat agressief wordt na een teveel aan alcohol. Hij zou Frankie kunnen heten.

In tegenstelling tot wat de titel doet vermoeden gaat de film 16 Years Of Alcohol niet zozeer over drank, maar over de last van het verleden. In het regiedebuut van Richard Jobson probeert hoofdpersoon Frankie Mac het verleden wreed van zich af te slaan en eigenlijk hoeft hij daarvoor niet perse te diep in het glas te staren. 16 Years Of Alcohol is niet zoals in Barfly een levensschets over armetierige alcoholisten die dagelijks van een barkruk sodemieteren, maar een dichterlijk portret van een man in Edinburgh die hoopt op geluk. Hij heeft de grootste moeite dat geluk tot zijn leven toe te laten, als hij het al weet te herkennen wanneer het op hem afkomt.

Hope is a strange thing. A currency for people who know they are losing. The more familiar you are with hope the less beautiful it becomes.

Richard Jobson was in zijn jonge jaren zeker geen lieverdje. Als jongste skinhead in een jeugdbende van een man of dertig marcheerde hij door de straten van Edinburgh op zoek naar de volgende vechtpartij met leden van concurrerende bendes. Samen met onder meer gitarist Stuart Adamson (later naar Big Country) blies hij stoom af in punkband The Skids (1977-1982). Hij werd voorman van glamwavers The Armoury Show (1983-1987), was werkzaam als journalist en model en ontpopte zich midden jaren tachtig als literator met 16 Years Of Alcohol. Een jaar of vijftien later liep hij Wong Kar-wai tegen het lijf tijdens een festival in zijn stad. De regisseur uit Hong Kong las 16 Years Of Alcohol, hoorde in de voice over de contouren van een film en inspireerde Jobson tot het schrijven van een scenario.

Een voice over is meestal een zwaktebod, een stijlvorm om mislukte films alsnog mee proberen te redden, een stoplap voor ondoordachte scripts. Jobson koos bewust voor deze vorm om met een vertelstem de tragedie van Frankie Mac zo subjectief mogelijk te verhalen. In 16 Years Of Alcohol bekijken we de wereld door de ogen van hoofdpersoon (gespeeld door Kevin McKidd - de tragische Tommy uit Trainspotting). De details die hij waarneemt worden door de high definition videocamera en door de sound designer uitgelicht en vergoot. Zo wordt een eenvoudig verhaal bijzonder.

In zijn tienerjaren ziet de jonge Frankie zijn vader als een held uit favoriete westerns. Vader valt van zijn voetstuk als de jongen hem vreemd ziet gaan met een meisje uit de bar. De verhouding gooit de relatie tussen zijn ouders aan gruzelementen. Moeder vertrekt en vader zoekt zijn heil in de drank. Ook Frankie grijpt al vroeg naar elk half geleegde glas whisky dat hij tegenkomt. Een jaar of tien later maakt hij met drie maatjes deel uit van een bende waarmee hij, geïnspireerd door A Clockwork Orange, gekleed in strakke pakken de buurt onveilig maakt. Ze molesteren een pubeigenaar, lopen te klieren in de platenwinkel en claimen de dansvloer van de discotheek voor hun overdreven skadanspassen. Het ruige leven is voor Frankie een ideale manier om niet meer aan vroeger te hoeven denken. Hij gelooft niet meer in liefde, maar zijn ongeloof wordt zwaar op de proef gesteld als hij in de platenzaak kunstacademiestudente Helen (Laura Fraser) ontmoet. Ze lijkt weinig onder de indruk van het intimiderende gedrag van de bende. Frankie valt voor haar schoonheid, intelligentie en kracht en gaat voorzichtig een relatie met haar aan. Hij gaat andere kleren dragen, laat zijn haar groeien en neemt haar voorkeur voor David Bowie en Bryan Ferry op de koop toe. Frankie raakt in gevecht met het dommige en agressieve bendelid Miller (Stuart Sinclair Blyth) en er ontstaat en breuk met zijn vrienden. Net als het verleden blijft Miller hem achtervolgen, een loerend gevaar dat altijd toe kan slaan, zowel tijdens zijn korte en moeizame relatie met Helen als enkele jaren later wanneer Frankie het opnieuw probeert met actrice Mary (Susan Lynch) die hij ontmoet tijdens een AA-sessie. 16 Years Of Alcohol begint en eindigt in de smalle stegen van Edinburg waar een hellegloed lijkt te branden en de ogen van Frankie ons aanstaren in een rood verlichte close-up terwijl hij in elkaar wordt geslagen door Miller en twee van diens kornuiten. De toeschouwer mag raden hoe het met Frankie na deze afranseling vergaat.

Richard Jobson wijkt opzettelijk af van het sociaal realisme zoals in de films van Ken Loach. De kadrering binnen het brede Cinemascoopformaat (een formaat dat in de Nederlandse film een taboe lijkt) doet geen moment denken aan een willekeurig, voor tv geproduceerd kitchen sink drama. 16 Years Of Alcohol is een film die vanwege de voice over het gevaar loopt literair over te komen. Gelukkig zijn er genoeg elementen die de film verlichten, zoals de visuele flair en het subjectieve geluidspalet. In een knappe, in 1 take gefilmde scène tijdens de opening van een tentoonstelling wordt geweld subtiel gekoppeld aan humor. Als de verteller zwijgt nemen popliedjes zijn taak over. Het is geen toeval dat Love Is The Drug van Roxy Music wordt opgezet als Frankie bevangen door verliefdheid in de discotheek naar de dansende Helen staat te kijken. Naast bands als Iggy & The Stooges en The Velvet Underground is The Blue Nile zeer nadrukkelijk vertegenwoordigd op de soundtrack met twee sterke nummers van hun verder wat minder interessante derde album Peace At Last. Richard Jobson heeft zelf een cameo in een pub als zanger van het volksliedje Ae Fond Kiss. Eigenlijk zou iemand anders deze zangpartij voor zijn rekening nemen, maar die meldde zich, o ironie, stomdronken op de set.

16 Years Of Alcohol is onlangs verschenen op dvd, zowel in Nederland als in Engeland (via Tartan, met zoals gebruikelijk meer extra's dan de Nederlandse versie). Het gelijknamige spoken word album uit 1987 (op het Belgische label Les Disques du Crépuscule) ligt met een beetje geluk nog steeds voor een Euro in de bakken van Mevius & Italiaander aan de Overtoom in Amsterdam.