Uit: ONYX, tijdschrift van de Faculteit der Wijsbegeerte, Rotterdam. September 1992.
 

 Stress lijkt langzamerhand een middel om sociale status te bereiken. Steeds vaker hoor ik mensen, zelfs loonslaven, ongegeneerd beweren dat ze zeventig uur of meer per week werken. Steevast wijst niemand uit hun gehoor ze terecht. Niemand zegt dat ze gek zijn. Geen gesprekspartner merkt op dat de slavernij meer dan honderd jaar geleden is afgeschaft. Zelfs informeert niemand naar de aard van de arbeidsvreugde die kennelijk een extatisch niveau bereikt.
 
  Nederland verklaart het communisme failliet maar ontdekt massaal de Stachanov-mentaliteit. 'Druk, druk, druk,' wordt het standaardantwoord op het beleefde 'Hoe gaat het met je?' Tijdgebrek wordt het statussymbool van de snelle samenleving.
  De hang naar tijdgebrek is overigens een gevolg van omgekeerde logica. De in 'druk, druk, druk' - kringen populaire uitdrukking 'tijd is geld' kan voor de leek alleen maar betekenen dat er pas sprake is van echte rijkdom als je beschikt over zee-en van tijd. In de praktijk blijkt echter juist het tegenovergestelde bedoeld te worden.
  Het is opvallend dat deze merkwaardige redeneertrant bij de stresslijder ook op andere punten naar voren komt. Zo vinden alle stresslijders vakantie het ultieme medicijn voor hun kwaal. Tot het uiterste gespannen, want de vrije tijd wordt immer voorafgegaan door een extra arbeidsinspanning, begeven ze zich ter ontspanning in een situatie die ze niet kennen. En om de verwarring te completeren bij voorkeur in een land waarvan ze de taal niet spreken.
  Je hoeft geen zieleknijper te zijn om te beseffen dat die combinatie funest is. Menig stresslijder komt dan ook om in de vakantiestrijd. Ze sneuvelen op de autoweg, worden vermist in de bergen c.q. op zee, of belanden op zijn minst in een relatiebreuk. De zorgzaam bedoelde opmerking 'Je bent zeker wel aan vakantie toe,' is in feite net zoiets als een alcoholist vragen of hij nog een neut wil.
  Stress lijkt een typisch calvinistisch verschijnsel dat de ontkerkelijking overleeft heeft. Om jezelf waar te maken moet je hard werken. Of althans die indruk wekken. Zo kom je in de hemel, ook al wordt die tegenwoordig vooral op aarde verwacht. De politicus of manager die vertelt dat hij slechts vier uur per nacht slaapt, kan rekenen op ontzag, in plaats van medelijden of ontslag wegens dreigende psychische onthechting.
  Maar misschien zoek ik er teveel achter en ligt de oorzaak voor de stressrage in de semantiek. Steeds meer werk wordt verheven tot 'business' en dat woord betekent natuurlijk niets anders dan het letterlijke 'drukdoenerij'. Stress is in dat geval gewoon 'business as usual'.
 
 
 

Francisco van Jole

NB: Deze tekst bestaat uit ongecorrigeerde kopij en is eigendom van Francisco van Jole. rdere verspreiding of gebruik niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.