de Volkskrant, 1 juli 1995

HOMO LUDENS: LINGO

 Stel, je neemt geheel alleen plaats op een zonnig doch verlaten terras en terstond komt er een ober op je af. Hij richt zijn hoofd in jouw richting maar kijkt je niet aan: `Wilt u iets drinken?` Je bestelt een cola, of een bier of voor mijn part een dubbele whisky met ijs en vervolgens vraagt hij: `Wilt uw partner ook iets bestellen?` Stomverbaasd kijk je de ober aan en vervolgens het terras rond. Er is in de hele omgeving geen kip te bekennen, laat staan een partner. Maar net als je snedig wilt reageren, beent de ober al weer weg. Binnen een minuut staat het bestelde op tafel. Geen reden tot klagen dus. Maar bij de volgende ronde informeert de ober wederom naar de wensen van de niet-aanwezige tafelgenoot. `Ik zit hier alleen,` zeg je voorzichtig en beleefd. Want misschien is de man wel blind. De ober reageert niet en loopt weg. Keer op keer herhaalt dit tafereel zich. Niets helpt, zelfs niet als je na de zevende bestelling de ober bij z'n revers pakt, hem door elkaar schudt en in zijn oor schreeuwt: `Zie je dan niet dat ik hier alleen zit! Ik heb geen partner en al helemaal niet op dit terras!` Bij de achtste bestelling stelt hij onverstoord weer dezelfde vraag.
 Zo'n onverstoorbaar type als de ober bestaat echt en heet Francois Boulanger. Hij serveert alleen geen drankjes maar presenteert dagelijks het populaire televisiespelletje Lingo, een aangeklede versie van het woordspelletje Galgje. Op het televisiescherm is er weinig mis met Boulanger`s sociale vaardigheden maar Philips heeft een robotuitvoering van hem gemaakt en die op cd-i uitgebracht. Deze robot vertoont het ober-gedrag.
 Ik zit op de bank en speel in m`n eentje Lingo. Alles is nageaapt van de televisieversie. Het geluid, de speelwijze en de presentator die buiten beeld commentaar geeft op mijn verrichtingen. Op zich is dat leuk en nuttig. De naar spelletjes hunkerende mens hoeft nu niet meer tot zeven uur `s avonds te wachten voor wat ontspanning. Op ieder moment en zo lang als gewenst kan er gelingood worden. Maar Boulanger gaat irriteren omdat hij niet weet dat ik in mijn eentje speel. Of liever gezegd: hij wil het niet weten. Als ik een woord goed geraden heb en eventjes in de bak met balletjes mag graaien is het natuurlijk al balen als ik een rode pak. Een rode bal bij Lingo is net zo vervelend als in de put geraken bij Ganzebord. Maar pas echt irritant is dat Boulanger in zo'n geval van toeslaand noodlot onverstoorbaar opmerkt: `En dan is het nu de beurt aan de tegenstander`. Ik heb geen tegenstander! Ik zit hier in m`n eentje op de bank! In dit hele huis is niemand anders te bekennen dan ik. Had ik maar een tegenstander! Dan hoefde ik hier niet in alle eenzaamheid dit stomme spelletje te spelen terwijl in de rest van de wereld iedereen met minstens één ander medemens plezier maakt.
 Boulanger kan er zelf niet veel aan doen. Hij is het slachtoffer van de digitale revolutie in combinatie met ouderwetse luiheid. De programmeurs van de `interactieve` Lingo hadden kennelijk geen zin om rekening te houden met de solospeler. Weliswaar kan het spel zo ingesteld worden dat het alleen, met z`n tweeën of vieren gespeeld kan worden maar er is niet aan gedacht dat de soloversie een andere benadering van de `presentator` behoeft. Na iedere rode bal en de irritante opdracht om de beurt aan de andere speler te geven, gaat het spel dan ook gewoon verder. Holle Bolle Gijs op de Efteling zit nog intelligenter in elkaar.
 In een interview met Nieuwe Revu constateerde Boulanger onlangs dat Lingo op televisie zo populair is omdat de kijker zelf mee kan raden met de spelers. Een soort pseudo-interactiviteit. Dat is ongetwijfeld waar. Logischerwijs zou het dan nog leuker moeten zijn als de kijker zelf kan spelen zoals met deze cd-i. In de praktijk valt dat echter tegen. De televisiespelers hebben het verhoudingsgewijs namelijk gemakkelijk. Ze hoeven maar een woord te roepen en het verschijnt in beeld. Bij de digitale versie daarentegen moet de gebruiker het woord zelf invoeren. Dat vereist een totaal andere vaardigheid. Met een pijltje moeten de beschikbare letters zorgvuldig een voor een aangeklikt worden. Het is als klaverjassen met een pincet. Het invoeren van de woorden slokt de concentratie op die nodig is om de woorden te raden. Lingo op cd-i is dan ook veel lastiger dan op tv. Vervelender eigenlijk. Om dat probleem op te vangen zijn er wat variaties toegevoegd maar die kunnen het gebrek niet oplossen. De makers dachten namelijk wat bijna alle makers denken als ze een eenvoudig probleem niet weten op te lossen: `We gaan het spel uitbreiden`. Dus kan de woordlengte ingesteld worden, kan er gekozen worden uit `specialismen` als `Flora en Fauna` en is er een variatie op het woorden raden ingevoerd. Redden doet dat het niet.
 Lingo is daarmee een klassiek voorbeeld van een euvel waar de nieuwe media onder lijden en dat ik bij voorkeur omschrijf als `boeken voorlezen op de radio`. Niet wetend wat te doen met de mogelijkheden van een nieuw medium wordt er wanhopig teruggegrepen op een oud medium. Net zo min als boeken voorlezen onder radiomaken valt, heeft de overzetting van een televisiespelletje op cd-i iets met de toepassing van nieuwe media te maken. Daarnaast zijn er inhoudelijke problemen. Lingo heeft een woordenschat van twintigduizend woorden. Boulanger wijst daar ook voortdurend op als er een `foutief` woord ingevoerd wordt. `Heb je de keuze uit twintigduizend woorden, kies je nog de verkeerde.` Afgezien van de irritatie die een dergelijke opmerking na pakweg de vijftiende herhaling begint op te roepen, stoort het ook dat de jurering arbitrair is. `Zijzak` mag wel maar `zijzak` niet. Als deze versie van Lingo op tv werd uitgezonden zou het klachten regenen bij de omroep. Of er keek gewoon geen hond meer.

Francisco van Jole

NB: Deze tekst bestaat uit ongecorrigeerde kopij en is eigendom van Francisco van Jole. Er is geen enkele garantie dat tekst en publikatiedatum overeenstemmen met de gedrukte versie. Gedrukte artikelen zijn op te vragen bij de documentatiedienst van de Volkskrant. Verdere verspreiding of gebruik niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.