HOMO LUDENS: NASCAR RACING

 Het verschil tussen computerspelletjes en ander cultureel amusement als film en literatuur, is dat de spelletjes nooit `waar gebeurd` kunnen zijn. Het kenmerk van interactiviteit is immers dat de loop der gebeurtenissen niet vast ligt maar juist ter plekke bepaald wordt door de speler. Algemeen wordt die mogelijkheid om in te grijpen in een verhaal als de grote kracht gezien van de nieuwe techniek. Maar aan de andere kant kan het op het eerste gezicht eigenlijk ook een onverslaanbare zwakte vormen.
 Het intrigerende van bijvoorbeeld een film als JFK van Oliver Stone is dat president Kennedy in werkelijkheid ook echt vermoord is. Zou dat niet gebeurd zijn dan was het gegeven en daarmee de film nauwelijks interessant. Het is niet spannend om komplotten te construeren tegen een verzonnen president. Die `waar gebeurd`-factor geldt ook voor werken als Amadeus, Gorilla's in the Mist en In Cold Blood, om maar eens een willekeurige greep te doen.
 Computerspelletjes kunnen daarentegen nooit in het verleden spelen omdat ze gebruik maken van het `heden` en de eerste persoonsvorm. Als de kernzin van een verhaal of filmscenario is `En toen ging hij...` dan is `En nu ga ik...` de kern van een goed computerspel. De speler bepaalt zijn eigen lot. Er is geen scenario, geen verhaallijn. Er is slechts een omgeving waarin de speler kan handelen binnen de grenzen die de ontwerper heeft vastgelegd.
 Toch kunnen computerspelletjes een hoog `waar gebeurd`-gehalte hebben. Al moet het dan wel in de tegenwoordige tijd omgezet worden: `echt gebeurt`. De echtheidsfactor kan daarbij bepalend voor een spelletje zijn. Nascar Racing is de titel van een autoracespel voor de pc dat zich afspeelt in de Verenigde Staten. De speler beschikt over een racewagen en moet zich een weg banen door een toernooi op verschillende circuits.
 Het spel suggereert een enorme waarheidsgetrouwheid. Nascar is de benaming van een bestaande organisatie die de races in de VS organiseert. De beroemdste daarvan is de Daytona 500. De wedstrijden worden gehouden op korte ovale circuits en de racewagens zijn omgebouwde of zelf ontworpen tourwagens. De speler kan in het spel een aantal van die bestaande circuits afleggen, hoewel Daytona opmerkelijk genoeg ontbreekt.
 Echt eenvoudig is het racen niet. De eerste keren kom ik niet verder dan de bocht, knal tegen de muur die het circuit begrensd en begin maar overnieuw. Als ik eenmaal de besturing wat meer onder controle heb, blijkt Nascar een moderne variant van de Romeinse paardenrennen te zijn zoals we die kennen uit de film Ben Hur. De digitale tegenstanders proberen niet alleen harder te rijden maar je ook van de weg af te drukken. Overigens is het ook mogelijk om via een (telefoon)verbinding tegen een medespeler te racen. Maar daar gaat in mijn geval de lol snel van af omdat mijn partner veel beter digitaal auto kan rijden dan ik.
 Na een paar dagen gaat het beter, ik win af en toe zelfs een race en ontdek hoe de concurrenten ontweken moeten worden. Op dat moment rijst de vraag in hoeverre dit spel nou klopt. Of liever: wat dat Nascar-racen nou eigenlijk is. Ik huur bij de videotheek de film `Days of Thunder` met in de hoofdrol Tom Cruise. Een flutfilm maar hij handelt wel over hetzelfde onderwerp. Tijdens het kijken bekruipt me een merkwaardige sensatie: ik herken de film aan de hand van mijn eigen ervaringen op de computer.
 `Banden winnen een race` zegt tegenspeler Robert Duvall tegen Cruise. En verdomd, de keren dat ik de glorende overwinning moest prijsgeven was het omdat een van de banden klapte. Het voortdurende remmen zorgt ervoor dat het rubber smelt en dat is slechts te voorkomen door nauwkeurig de temperatuurmeters van de banden in de gaten te houden. Of op tijd wielen te wisselen in de pit.
 De actiebeelden uit de film lijken heel veel op hetgeen ik al eerder op mijn computerscherm heb gezien. De grafische kwaliteit van het spel is namelijk van een indrukwekkend niveau. Overigens komt dat pas echt tot zijn recht op een snelle Pentium-computer maar daar moet niet over gezeurd worden. In een 2CV kun je immers ook geen Grand-Prix races rijden.
 Het aangename déjà vu gevoel dat het kijken naar de film `Days of Thunder` bezorgt, is eigenlijk te gek om los te lopen. Ik hou helemaal niet van autoracen omdat de bloeddorst die er van afdruipt me tegen de borst stuit. De verlekkerd schreeuwende manier waarop bijvoorbeeld sportverslaggevers op televisie de dodelijke crashes becommentariëren associeer ik met het macabere `amusement` dat de omstreden videoserie Faces of Death biedt. Maar de ervaring van Nascar Racing verhoogt wel de `waar gebeurd`-factor van de volledig verzonnen film `Days of Thunder`.
 Misschien is die constatering het zoveelste bewijs dat de oprukkende digitalisering de grenzen tussen echt en onecht verwoest. Tot nu toe werd er altijd van uitgegaan dat de ver gaande beeldmanipulatie mogelijkheden het verschil tussen waar en niet-waar zou vervagen. In de praktijk blijken niet alleen de beelden te worden gemanipuleerd maar ook de eigen beleving.

Francisco van Jole

NB: Deze tekst bestaat uit ongecorrigeerde kopij en is eigendom van Francisco van Jole. Er is geen enkele garantie dat tekst en publikatiedatum overeenstemmen met de gedrukte versie. Gedrukte artikelen zijn op te vragen bij de documentatiedienst van de Volkskrant. Verdere verspreiding of gebruik niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.