Wie het Internet-programma Netscape gebruikt en gelijktijdig op de Control-Alt-F-toetsen drukt, komt voor een aardige verrassing te staan. Het programma start automatisch The Amazing Fish Cam!, een pagina met uitzicht op een aquarium in het kantoor van Netscape.

Zo'n verborgen grap wordt een Easter Egg, ofwel paas-ei genoemd. Het zijn speeltjes die door de programmeurs, doorgaans buiten medeweten van de rest van het bedrijf, in software worden verstopt. Het voorbeeld van Netscape is opvallend eenvoudig, want meestal gaat het om ingewikkelde handelingen die zorgvuldig achtereen moeten worden uitgevoerd alvorens de gebruiker getracteerd wordt op een softwarematig paasei.

Zo zit in de tekstverwerker Word 97 een flipperkast verborgen die alleen te vinden is als in de juiste volgorde een reeks commando's wordt gegeven. Voor liefhebbers: tik in een leeg document het woord Blue, maakt het vet en blauw, ga naar Help, kies Info en klik op het Word-logo terwijl de Control en Shift toetsen worden ingedrukt. Er verschijnt een flipperkast en over het scherm rollen de namen van de programmeurs.

Deze truc laat zien dat het niet eenvoudig is Easter Eggs op te sporen. Meestal worden ze 'gelekt' door de makers of ontdekt door collega-programmeurs. Zo zit in de database Excel een vliegtuig verwerkt. In het programma Flight Simulator kan een foto van het programmeursteam worden gezien door een bepaald gebouw binnen te vliegen.

De benaming 'paas-ei' vindt zijn oorsprong in het feit dat de 'trucjes' goed verborgen zitten en vaak kleurrijk zijn. Soms is muziek te horen. In de installatie-software van een grote Nederlandse provider bijvoorbeeld hebben de makers stiekem de muziek van de tv-serie A-Team verwerkt, terwijl op het scherm een sardonische foto van de programmeurs verschijnt waar de marketingafdeling waarschijnlijk niet blij mee is.

Voorwaarden voor Easter Eggs zijn dat de truc niet in de officiële handleiding staat, dat het om iets gaat dat iedereen kan oproepen en dat het een grap is. Bovendien mogen ze nooit de werking van het programma beïnvloeden. Meestal worden namen van makers zichtbaar, waarbij spot een belangrijk element is.

De Easter Eggs lijken vooral toegevoegd vanwege de verhoudingen binnen een bedrijf. Programmeurs krijgen vaak niet de eer die ze verdienen, meestal worden hun namen niet eens vermeld. Verder zijn ze noeste werkers die in alle stilte en met veel zorg en liefde een product maken waar de rest van het bedrijf mee aan de haal gaat. Met de paaseieren nemen ze op een zoete manier 'wraak'.

In het populaire email-programma Eudora is de lijst medewerkers gewoon opvraagbaar. Als echter de Control-toest wordt ingedrukt terwijl de namen voorbij komen, verandert er plots iets in de opsomming. De afdeling 'Quality Assurances' heet dan 'Lab Rats', en 'Sales' wordt vervangen door de loze kreet 'Natuurlijk kunnen we die functie toevoegen'.

Easter Eggs zijn de software-variant op een verschijnsel dat in zo'n beetje alle vormen van creativiteit is terug te vinden. Zo had de voormalig bankbiljetten-ontwerper Ootje Oxenaar er een handje van persoonlijke grappen te verwerken, buiten medeweten van De Nederlandsche Bank. In het gezicht van Frans Hals op het oude tientje zit zijn duimafdruk en op het briefje van 250 gulden is een hele reeks vrouwennamen terug te vinden.

Vertalers willen nog wel eens namen van personen veranderen in die van vrienden en in films staat het verschijnsel bekend als walk-on: een bekende acteur die verder niet in de film voorkomt, of de regisseur, verschijnt even in beeld. Hitchcock bouwde zo een hele reputatie op.

Anders dan films en bankbiljetten wordt software voortdurend aangepast en willen Easter Eggs, al dan niet op last van het bedrijf, nogal eens verdwijnen uit programma's. Zo verscheen in Netscape voorheen een speels overzicht van de makers, mét citaat van Sartre ('Alle menselijke handelingen zijn gelijk, en alle zijn in principe gedoemd te mislukken'), als in het url-venster het commando about:authors werd ingetikt. Dat is verdwenen maar een restje is nog wel te zien: de titel van Netscape verandert automatisch in 'Mozilla Über Alles'. Mozilla is de oude koosnaam voor Netscape.

NIET ALLE Easter Eggs hebben betrekking op de makers. Wie in bepaalde versies van de tekstverwerker Word de taal instelt op Engels-Amerikaans en daarna in een leeg document zzzz, oftewel de cartoon-aanduiding voor slapen, intikt zal bij het uitvoeren van een spellingscontrole zien dat het systeem als synoniem het woord 'sex' geeft.

Als in het spel SimCity 2000 het woord porn wordt ingetikt, klinkt er plotseling gezang uit de luidprekers: 'Can't get enough'. En in het spel Myst is 'Rush Limbaugh understands' te horen als een van de filmpjes achteruit wordt afgespeeld. Limbaugh is een bekende conservatieve commentator in de Verenigde Staten. Eveneens in SimCity 2000, dat het leven in een stad simuleert, kan trouwens het verkeer worden stilgelegd door op een bepaalde manier 'OJ Free' in te tikken, een verwijzing naar O.J. Simpson.

Dergelijke omstreden Easter Eggs zijn geen lang leven beschoren. Zo kwamen er klachten van gebruikers over Mac Paint 2.0 waar het beeld van een zebra-gestreepte naakte vrouw te zien was als de spatiebalk en tab-toets werden ingedrukt terwijl de informatie over het programma werd opgevraagd. Die grap is nog alleen in de eerste versies van het programma te zien.

Op Internet zijn handzame overzichten te vinden, bijvoorbeeld bij The Easter Egg Archive (www.eeggs.com), en kunnen grappen worden ontdekt die een gewone gebruiker nooit zou achterhalen. De Easter Eggs zijn niet allemaal even leuk en soms is het een hoop moeite voor niks maar ze hebben een voordeel: je kunt er indruk mee maken op vrienden en collega's. Dat laatste is de bedoeling van programmeurs die de 'eieren' verstoppen.

Francisco van Jole

Uit de Volkskrant van 1 november 1997

NB: Deze tekst bestaat uit ongecorrigeerde kopij en is eigendom van Francisco van Jole. Er is geen enkele garantie dat tekst en publikatiedatum overeenstemmen met de gedrukte versie. Gedrukte artikelen zijn op te vragen bij de documentatiedienst van de Volkskrant. Verdere verspreiding of gebruik niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.

Home