'Op 9 februari 1997 plaatste mijn vader in de keuken van het ouderlijk huis een pistool tegen zijn voorhoofd en haalde de trekker over.' Aldus begint een anoniem bericht op Internet waarin de schrijver vertelt hoe deze gebeurtenis zijn leven heeft veranderd.

Het bericht is te vinden in de newsgroup alt.support.grief, een permanente openbare discussie tussen mensen die rouwen. 'Het lezen van de berichten in deze newsgroup maakt duidelijk dat je niet alleen bent. Het leverde mij het bewijs dat ik gezelschap nodig heb om mijn ellende te verwerken.' Met gezelschap doelt hij op de aanwezigheid van mensen die hij nog nooit heeft ontmoet en waarschijnlijk nooit zal ontmoeten.

De verdrietige man of jongen heeft zijn relaas niet zomaar geschreven. Het is, zoals meestal in dergelijke discussiegroepen, een reactie op een andere wanhoopskreet over een geliefde die anderhalve maand geleden zelfmoord heeft gepleegd. 'Als zoiets gebeurt, is het onmogelijk zomaar de draad weer op te pakken. Het simpele feit dat je, net als ik, leeft, betekent dat je verder moet gaan met leven. Alleen ben je nu niet meer dezelfde.'

Alt.support.grief is een soort wereldwijde klaagm}ur waar volslagen vreeoden gezamenlijk wenen over het leed dat hen heeft overvallen. Ze zoeken er het begrip dat onder deze trieste omstandigheden in de rest van de wereld vaak onvindbaar lijkt. 'Tricia en ik trouwden op 10 maart 1979', schrijft een Brit, achttien jaar na zijn trouwdag. 'We kenden elkaar slechts drie maanden. We verloofden ons binnen een week na onze eerste ontmoeting! (...) Ik mis haar zo erg. Ik haat deze dag niet, maar het is zo erg om het niet met haar te kunnen vieren. Terwijl ik dit schrijf, rollen de tranen over mijn wangen. Ik moet nu stoppen. Dank voor alle steun.'

Rouwenden die0in hun directe omgeving nauwelijks mensen treffen met wie ze hun gevoelens kunnen delen, vinden gehoor op het net. En in tegenstelling tot televisie-biechtmoeders als Oprah Winfrey en Violet Falkenburg gaat het om mensen met wie je vrijwel permanent een gesprek kunt voeren.

Daarnaast blijkt het net ook bij uitstek geschikt om voluit in het openbaar te rouwen, een gewoonte die in de moderne jachtige maatschappij, nauwelijks nog bestaat. De Canadees Brad Parmeter bijvoorbeeld heeft een permanente herdenkingspagina opgericht voor zijn 25-jarige echtgenote die vorig jaar overleed en hem achterliet met zijn vijfjarige stiefzoon. 'Het doet me goed de zaken op een rijtje te zetten door dit op te schrijven. Want ik wil de dingen, waarvan ik wilde dat ik ze kon vergeten, niet vergeten. Als je dat begrijpt.'

Parmeter heeft een gedetailleerd relaas opgeschreven over het noodlot dat het gelukkige stel trof en op het scherm prijkt een foto waarop wijlen Andrea de bezoeker innemend toelacht. Een ander plaatje toont de vreugde van de trouwdag. Onderaan de webpagina flakkert een animatie van een eeuwig brandend kaarsje. Het is niet louter een webpagina meer, het is gedigitaliseerd verdriet.

Rouwpagina's zijn als urnen, sommigen plaatsen ze op hun eigen homepage, anderen zetten de overledenen bij op speciaal daartoe ingerichte plekken. Zo is er het Nederlandse Gedenkboek, een site hier te lande, waar tegen betaling een pagina voor de overledene kan worden ingericht.

In de gewone wereld blijft van een dode niet veel zichtbaars meer over dan een paar vierkante centimeters grafsteen. Het net biedt de mogelijkheid om het kwartier bekendheid waar volgens Andy Warhol iedere ziel dankzij de televisie recht op heeft, moeiteloos te verlengen tot de eeuwigheid.

Er is in het Nederlandse Gedenkboek bijvoorbeeld een herdenkingsplek ingericht voor een jonge man uit Groningen die vorig jaar een einde aan zijn leven maakte. Naast een foto is ook zijn afscheidsbrief opgenomen waarin hij uitlegt wat hem tot zijn daad gedreven heeft. Verder is er een met foto's geïllustreerd verslag van de begrafenis, zijn er teksten te lezen die bij het ter aarde bestellen werden uitgesproken door dominee en vader, kunnen er condoleances achtergelaten worden en is er een verzameling korte verhalen, gedichten, dagboekfragmenten en een toneelstuk van zijn hand beschikbaar.

Naast het toevlucht zoeken voor rouwvgrwerking treedt er ook een andere trend op: rouwen om vrienden die men via het net heeft gemaakt. In Den Helder woonde een jongen die veel tijd op de babbelboxen doorbracht. Hij maakte er vrienden, verspreidde er teksten van liedjes die hij zelf schreef en regelde ontmoetingen. Begin februari werd hij doodgereden door een dronken automobilist. Zijn online-vrienden oftewel chatpals plaatsten niet alleen een overlijdensadvertentie in De Telegraaf, maar organiseerden ook een condoleancebijeenkomst op het net in aanwezigheid van zijn ouders en vriendin om aan hen te tonen hoeveel 'Archangel' voor hen had betekend.

De complete transcriptie van die bijeenkomst is op het net te lezen. Uit de woorden stijgt de onwennige sfeer van gewone condoleancebijeenkomsten op. De kracht van de virtuele samenkomst was dat de communicatie anders dan de andere internetherdenkingen direct plaatsvond. Sommigen kuchten ongemakkelijk met leestekens, anderen droegen gedichten voor en één van de tientallen aanwezigen had er voor gezorgd dat radio Veronica een verzoekplaat draaide, zodat allen naar dezelfde muziek konden luisteren.

De familie was merkbaar verbaasd over het bijna surrealistische tafereel: 'Alles konden we met hem doen behalve het bezoeken van deze chatbox. Daar hebben we nu spijt van, want er zitten hier zulke goede vrienden. Ik denk dat sommigen van jullie hem het beste gekend hebben.'

Zoals vroeger witte lakens voor de ramen werden gehangen om aan te geven dat er iemand was overleden, zo worden nu de homepages in een zwarte achtergrondkleur gedompeld. En net als op begrafenissen is het niet alleen huilen, maar wordt er ook in de rouwhoekjes van Internet gelachen. Jennifer Strul meldt in alt.support.grief hoe ze probeerde het telefoonabonnement van haar overleden verloofde te beëindigen. Zij kreeg een bediende van de telefoonmaatschappij te spreken, die stelde dat de abonnee daar zelf eerst telefonisch toestemming voor moest geven. Haar reactie: 'Nou als u hem aan de lijn krijgt, zou ik zelf ook nog graag even met hem spreken.'

Francisco van Jole

Uit de Volkskrant van 15 maart 1997

NB: Deze tekst bestaat uit ongecorrigeerde kopij en is eigendom van Francisco van Jole. Er is geen enkele garantie dat tekst en publikatiedatum overeenstemmen met de gedrukte versie. Gedrukte artikelen zijn op te vragen bij de documentatiedienst van de Volkskrant. Verdere verspreiding of gebruik niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.

Home