de Volkskrant, 14 september1996


 
 

JAVA: ESPERANTO VOOR COMPUTERS

 Nieuwe programmeertalen als Java en ActiveX zorgen ervoor dat reizigers nooit meer hoeven te verdwalen. Tegelijkertijd ontstaan er ernstige beveiligingsproblemen en bepaalt een economische oorlog de toekomst van de informatiemaatschappij.

 Het lastige van een landkaart is dat het geen plattegrond is. En andersom. Wie een kaart van Nederland heeft kan weliswaar uitstekend de weg naar Rotterdam vinden maar eenmaal bij de gemeentegrens aangekomen houdt de kennis op. Geen enkele landkaart vertelt de reiziger waar de Bloemkwekerstraat is om de doodeenvoudige reden dat er niet genoeg ruimte is om zo`n zijstraat op te nemen. Immers, een landkaart die van elke plaats ook de straten vermeldt zou vanwege de omvang onhandelbaar worden.
 De digitale revolutie maakt een einde aan dergelijke problemen. Zo is er een landkaart die de hele Verenigde Staten omvat, compleet met alle zijstraten. Wie de Leopold Street in Huntington, Indiana wil vinden, kan zien wat de positie van Indiana op het continent is, waar binnen deze staat het stadje ligt en vervolgens aan welke straten Leopold Street grenst.
 Een van de problemen met digitale informatie is daarentegen dat de verwerking er van meestal gekoppeld is aan een bepaald type computer. Iedere gebruiker kent de nachtmerrie van bestanden die niet bestudeerd of bewerkt kunnen worden omdat het formaat zogeheten `incompatible` is. Dat zou helemaal moeten gelden voor zoiets als een digitale landkaart. Zo eenvoudig het is om een gewone landkaart even aan iemand anders te tonen, zo onmogelijk is dat met computers als de een bijvoorbeeld een Windows-computer heeft en de ander een Macintosh. Daarmee wordt het gemak van zoiets als een geintegreerde landkaart/plattegrond ten dele weer teniet gedaan.
 Het bijzondere van de bewuste landkaart is echter dat het probleem niet speelt. De kaart is via Internet op te halen bij Mapquest.com en kan in principe op iedere computer bekeken worden omdat hij geprogrammeerd is in de programmeertaal Java, een soort digitaal Esperanto dat stormenderhand de computerindustrie verovert. Java maakt het mogelijk dat elk programma op elke computer, ongeacht het besturingssysteem, gebruikt kan worden. De digitale kaart zou bij wijze van spreken ook in een horloge verwerkt kunnen worden.
 De groeiende populariteit van Java hangt nauw samen met de opkomst van Internet. Kenmerk van het netwerk is immers dat het zogeheten systeemonafhankelijk is. Ongeacht het type machine kan iedere gebruiker het net op. Alleen daarom al zou het prettig zijn als diezelfde onafhankelijkheid ook van toepassing is op de massa software die via het net opvraagbaar is. Naar het zich laat aanzien komt dat ideaal met rasse schreden dichterbij. De verwachting is dat Java uiteindelijk overal doordringt, niet alleen op Internet maar ook bijvoorbeeld in `intelligente apparaten` als magnetrons, interactieve televisies, draadloze terminals en wasmachines.
 In de verte vertoont Java enige overeenkomst met Basic, de eenvoudige programmeertaal die furore maakte na de introductie van de homecomputer in de jaren tachtig. Basic stelde computeraars in staat programma`s te schrijven die in principe op elk besturingssysteem te gebruiken waren. De dichter Leo Vroman bijvoorbeeld heeft ooit een digitaal gedicht annex programma in Basic geschreven. Uiteindelijk bleek de taal echter toch te primitief en tegenwoordig kan Basic tot de `dode` computeralen gerekend worden.
 Net als Basic heeft Java een zogeheten vertaler nodig, software die de commando`s leest en uitvoert. De vertaler van Java is ingebouwd in de software die gebruikt wordt om over Internet te surfen. Op het moment dat een bestand dat Java-code bevat wordt geladen, start de vertaler automatisch de uitvoering van de regels.
 Deze techniek maakt het mogelijk om informatie op het te ontdoen van z`n statisch karakter. Gegevens worden daardoor manipuleerbaar. Een praktisch voorbeeld daarvan zijn statistieken. Tot voor kort was de gebruiker voor de presentatie van statistische gegevens afhankelijk van de voorkeur van de aanbieder. Als de cijfers werden weergegeven in een staafdiagram kon de gebruiker die niet eenvoudigweg omzetten in een ander soort weergave. Met behulp van Java kan dat wel. De gebruiker ontvangt dan met de gegevens een statistisch programma dat op verzoek alle varianten toont.
 Overigens heeft het ontstaan van Java niet veel te maken met Internet. Begin jaren negentig trok het computerbedrijf Sun een aantal mensen aan om een universele programmeertaal te ontwikkelen met als doel die toe te passen in kleine handzame computers, de zogeheten PDA`s (Personal Digital Assistants). Aangezien dergelijke apparaten niet aansloegen bij het publiek werd de aandacht in 1993 verlegd naar de zogeheten settop boxen, apparaten die televisietoestellen van enige intelligentie moesten voorzien. Maar ook de markt van video-on demand en interactieve postorderbedrijven kwam nooit van de grond. Pas toen realiseerde Sun zich dat de techniek wellicht ook toepasbaar was op Internet. De programmeertaal werd vernoemd naar de koffiesoort Java die voor Californische programmeurs een soort brandstof is en begon aan een opmars.
 Via Internet komt de programmeertaal overigens weer terug bij het aanvankelijke plan. Naar het zich laat aanzien zullen in de toekomst meer apparaten dan alleen computers op het net worden aangesloten. De pogingen om televisietoestellen te fabriceren die ook geschikt zijn om over het net te surfen zijn daar een eerste voorbode van. Sommige draagbare telefoons kunnen ook al overweg met het net en in principe is er ook geen technisch beletsel om de videorecorder via het net te programmeren.
 Java moet daarnaast van Internet een grote harddisk maken waar iedereen de software vanaf haalt op het moment dat men er gebruik van wil maken. En al die software is geprogrammeerd in Java. Of dat gaat lukken is echter nog maar de vraag want inmiddels heeft Microsoft zich in de strijd gestort met een concurrerend systeem, ActiveX genaamd.
 ActiveX is in tegenstelling tot Java geen open programmeertaal die iedereen op elke computer kan toepassen maar gekoppeld aan de systeemeisen van Microsoft. Het belangrijkste verschil is dat ActiveX geen vertaler nodig heeft maar uit zelfstandig opererende programma`s bestaat. Daardoor werken de programma`s niet alleen tien keer sneller dan Java-toepassingen maar zijn ze ook breder inzetbaar. Het gebruik van Java is vooralsnog beperkt tot Internet. ActiveX-toepassingen daarentegen kunnen ook in andersoortige situaties gebruikt worden. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk de software te verwerken in allerlei soorten documenten, van teksten tot spreadsheets. In een tekst over de landbouwprijzen kan zo een statistisch programma ingebracht worden of de mogelijkheid om bij het lezen de meest actuele gegevens van het netwerk te halen en in stante pede in het document te verwerken. Mits voldaan wordt aan de eisen van het besturingssysteem van Microsoft.
 Beide systemen kampen overigens met ernstige beveiligingsproblemen. Handige hackers hebben bijvoorbeeld Java-programma`s gemaakt die in staat zijn de harddisk van een nietsvermoedende gebruiker te wissen. De mogelijke rampen gaan bij ActiveX nog een stap verder. Fred McCalin heeft een toepassing geschreven die op afstand volautomatisch de computer van de gebruiker uitzet. Het programma is sarcastisch Exploder gedoopt als variant op Explorer, het Internet-navigatieprogramma van Microsoft.
 De strijd tussen ActiveX en Java kan uiteindelijk wel eens bepalend worden voor de toekomst van de informatiemaatschappij. De kans bestaat dat Microsoft er ook op dit gebied in zal slagen een monopoliepositie te vestigen. Het bedrijf krijgt dan, zo wordt gevreesd, een onevenredig grote invloed op de ontwikkeling van de informatiemaatschappij. De situatie zou te vergelijken zijn met die van een wereld waar Philips de enige leverancier is van elektriciteit. Of waar krantenmagnaat Rupert Murdoch het monopolie op de produktie van papier zou bezitten. Misschien is die Exploder zo gek nog niet.

Francisco van Jole


NB: Deze tekst bestaat uit ongecorrigeerde kopij en is eigendom van Francisco van Jole. Er is geen enkele garantie dat tekst en publikatiedatum overeenstemmen met de gedrukte versie. Gedrukte artikelen zijn op te vragen bij de documentatiedienst van de Volkskrant. Verdere verspreiding of gebruik niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.

Geraadpleegde bronnen

Home