De hackers die Internet bijna tien jaar geleden in het nieuws brachten door vanuit Nederland en Duitsland rond te snuffelen in computersystemen van het Pentagon noemden zichzelf `data-reizigers`. De romantische term impliceert dat Internet verplaatsingen overbodig maakt omdat vrijwel ieder land via het computernetwerk `bezocht` kan worden. Dat zou leiden tot een soort virtueel toerisme waarbij globetrotters van achter het toetsenbord de wereld afreizen. Er zijn naïeve profeten die dat nog steeds geloven. Terwijl eerder het tegenovergestelde het geval zal zijn. Het nieuwe medium lijkt de ouderwetse reislust bij veel gebruikers alleen maar te stimuleren.
 Een andere misvatting aangaande het netwerk is dat er `alles` te vinden is. Het intypen van een trefwoord zou voldoende zijn om alle relevante gegevens aangaande een onderwerp boven water te krijgen. In de praktijk is Internet is meer een grabbelton aan informatie dan een overzichtelijke bibliotheek. Een verklaring daarvoor is dat het net vooral aangegrepen wordt door subculturen die zich niet voldoende bediend voelen door de gewone media. Deze groepen gebruiken het netwerk om de informatie uit te wisselen die ze anders zo node missen. Zo`n subcultuur vormen bijvoorbeeld de Zuidpoolreizigers. Voor die groep en hun potentiële leden biedt het net een opvallende hoeveelheid zinnige informatie: aanbiedingen van compleet verzorgde reizen, informatie over vluchten, reisverslagen en zelfs de krant die op de Zuidpool door wetenschappers als onderdeel van een onderwijsproject wordt samengesteld. Er is ook een pagina met informatie te vinden voor mensen die zich zorgen maken over dit verschijnsel. Tussen 1988 en 1993 is het aantal toeristen naar Antarctica namelijk vertienvoudigd tot achtduizend. Natuurbeschermers vrezen dat in de nabije toekomst het laatste ongerepte continent ook ten onder zal gaan aan de recreatiedrift. Wellicht mede dankzij de verplaatsingsdrift van de data-reizigers.
 De Zuidpool-informatie valt op te duiken door op in een van de meest uitgebreide zoeksystemen op het Worl Wide Web, Alta Vista van het computerbedrijf Digital (altavista.digital.com), het trefwoord Antarctica te combineren met travel of tourism. Dergelijke zoeksystemen vormen de meest eenvoudige manier om door de informatie op het net te grasduinen. Internet biedt echter ook heel andere mogelijkheden voor de reiziger dan een bibliotheek of enig ander informatieverzameling. Het netwerk is bij uitstek geschikt om contacten te leggen met personen die men anders nooit zou ontmoeten. Dat is een van de belangrijkste sociale verschillen met dat andere wereldwijde communicatienetwerk: de telefoon. De telefoon is er voor het onderhouden van contacten, Internet is er voor het tot stand brengen van relaties. Zo worden er, om maar een in het oog springend voorbeeld te noemen, dagelijks mensen langs elektronische weg verliefd op elkaar. Met enige regelmaat verschijnen er huwelijksaankondigingen van partners die zich op verschillende continenten bevinden en elkaar via het net gevonden hebben. De vakantieliefde, een verschijnsel dat de laatste decennia massaal om zich heen heeft gegrepen, wordt daarbij omgekeerd. Het is niet meer zo dat er eerst vakantie wordt gevierd en dan pas de liefde toeslaat maar andersom. Overigens lijkt de bij dergelijke romances behorende kans op teleurstelling niet door het net verminderd te worden. Waar anders palmen en zonnige stranden het gevoel voor realisme aantasten, zo kloppen nu de eigen fantasie en de fysieke afwezigheid van de partner de verwachtingen op.
 Het zijn natuurlijk niet alleen de hormonen die aanzetten tot reislust. Het netwerk is ook uitermate handig om mensen bij elkaar te brengen die een passie delen en vervolgens op reis gaan. Wie op Internet zoekt naar informatie over bijvoorbeeld Lego, vindt naast een onwaarschijnlijke hoeveelheid informatie, een leger aan enthousiaste bouwers die verhalen uitwisselen over hun bezoek aan het paradijs Legoland. Zo beschrijft de Nederlander Dik T. Winter op een van de aan Lego gewijde home-pages uitgebreid zijn reis naar het pretpark. Compleet met gids om er te komen per trein, bus of vliegtuig en de overnachtingsmogelijkheden in het hotel of op de nabijgelegen camping. Tekenend voor het huidige Internet is dat er meer informatie is te vinden over Legoland dan over Benidorm. De Lego-liefhebber neemt de moeite om anderen van zijn wederwaardigheden op de hoogte te stellen, onder Benidormbezoekers is die drang kennelijk niet aanwezig. Of er is gewoon weinig over te melden. De speurtocht naar informatie blijft op het trefwoord Benidorm steken bij wat aanbiedingen van tour-operators, een programmaoverzicht van de Nederlandse wereldomroep en informatie over de wielerronde van Spanje. Deze resultaten laten zien wat de gebruiker van Internet kan verwachten: meer informatie over de Zuidpool als vakantieoord dan over een van de belangrijkste toeristische trekpleisters van het Noordelijk halfrond.
 De mogelijkheid om contact te leggen met leden van de plaatselijke bevolking voordat de reiziger op zijn bestemming is, is ongetwijfeld de meest spannende mogelijkheid die het netwerk biedt. Er zijn ruim honderd openbare discussiegroepen, oftewel newsgroups, die zich daar bij uitstek voor lenen. Ze zijn gerangschikt in de soc.culture-hierarchie van soc.culture.afghanistan tot soc.culture.zimbabwe en bedoeld voor geinteresseerden in het betreffende land. Dat kunnen zowel inwoners zijn als emigranten die contact willen houden met het thuisland. Maar ook toeristen zijn welkom, mits ze zich gedragen. Wat dat betreft is er nauwelijks onderscheid met de `echte wereld`. Buitenlandse toeristen die zich bijvoorbeeld in soc.culture.netherlands te buiten gaan aan gemeenplaatsen over wooden shoes, worden op de meest melige reacties getracteerd. `We dragen houten klompen omdat we dan blijven drijven als de zee ons land overspoelt,` viel ooit als antwoord te lezen op een onwaarschijnlijk naïeve vraag van een Amerikaan. De meeste van dergelijke newsgroups kennen een zogeheten FAQ-list om dergelijke valkuilen te vermijden. FAQ staat voor Frequently Asked Questions (en de bijbehorende antwoorden) zodat de vaste deelnemers aan de discussie nieuwkomers niet steeds opnieuw hoeven in te wijden. Het is uitermate raadzaam om een dergelijk overzicht eerst te raadplegen voordat in een dergelijke discussiegroep een vraag gelanceerd wordt.
 De soc.culture-newsgroups zijn een goudmijn voor de reiziger die zich voor wil bereiden, omdat er gevraagd kan worden naar zaken die anders nauwelijks te achterhalen zijn. Het nadeel van deze benadering is dat het nogal wat tijd vergt omdat elke groep een eigen cultuur kent. De berichtenuitwisseling wordt vaak overheerst door informatie die voor buitenstaanders nauwelijks interessant of regelrecht onbegrijpelijk is. Wat dat betreft is er een opmerkelijke parallel met het `gewone` contact met de plaatselijke bevolking. Onwetende bezoekers die binnenvallen en in het wilde weg vragen gaan stellen worden vaak op eenzelfde manier behandeld als hun toeristische equivalenten in het echte leven. Reizigers die meer op elkaar vertrouwen kunnen te raad gaan in een van de rec.travel-newsgroups waar ervaringen en tips worden uitgewisseld. Vragen staat er vrij en niemand zal er vallen over onwetendheid. Zo verblijft Donna Lilly uit Cleveland voor haar werk een week in het Duitse Frankfurt. `Aangezien ik nog nooit in Europa geweest ben vraag ik me af wat er te beleven is.` Erg realistisch is ze niet. Ze wil Berlijn zien, de Alpen en vooral de kleine dorpjes. Dat alles in vier dagen. William Hummel geeft haar onder meer het advies naar Ulm te reizen. `Frankfurt is niet een van de meest interessante steden van Duitsland.` De reactie van Hummel is de enige die ook door de andere deelnemers te lezen is maar waarschijnlijk heeft Donna via besloten email-reacties meer tips ontvangen.
 Het belangrijkste om te onthouden bij deze informatieuitwisseling is echter dat Internet draait op dienst en wederdienst. Vragen worden beantwoord omdat de beantwoorders er vanuit gaan dat de vragensteller op zijn beurt kennis zal leveren als een ander daar om vraagt. Het is uiterst eenvoudig om op dit principe te parasiteren en alleen maar informatie te vergaren en nooit iets terug te geven. Het uiteindelijke resultaat van dergelijk gedrag zal zijn dat de lol er voor iedereen er vanaf is en reisinformatie alleen nog maar op commerciële basis wordt verstrekt door professionele touroperators. Internet is dan niet meer dan een digitale versie van de glanzende reisbrochure. Met waarschijnlijk meer informatie over Benidorm dan de Zuidpool.

Francisco van Jole

NB: Deze tekst bestaat uit ongecorrigeerde kopij en is eigendom van Francisco van Jole. Er is geen enkele garantie dat tekst en publikatiedatum overeenstemmen met de gedrukte versie. Gedrukte artikelen zijn op te vragen bij de documentatiedienst van de Volkskrant. Verdere verspreiding of gebruik niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.

Home