Aan zijn stem door de telefoon te horen was er iets grondig mis. `Ik heb Windows 95 geïnstalleerd... Dat wil zeggen, ik heb geprobeerd het te installeren.` Het was laat op de avond, bijna nacht. Op de een of andere manier leek de geschiedenis zich te herhalen. De laatste keer dat een bevriende computeraar me op een dergelijk tijdstip wanhopig belde wegens problemen met zijn systeem was al heel erg lang geleden. Misschien wel twee jaar maar waarschijnlijk nog langer. De echt grote problemen leken overwonnen. `Ik ben alles kwijt. Niets doet het meer.` Een uurtje later stond hij voor de deur. Zijn blik was somber en getergd. Met een zucht plofte hij neer. Had hij dan geen reservekopie gemaakt van zijn oude systeem voordat hij aan het avontuur begon? `Ja, van de belangrijkste bestanden. Maar nu blijkt echt alles te zijn veranderd. Ook gegevens die ik niet heb bewaard. Ik ben al drie dagen aan het prutsen om het weer op orde te krijgen. Ik moest het nieuwe systeem er weer afhalen omdat alles werkte op één ding na.` Een essentieel onderdeel, zo bleek.
 Officiële hulp was uitgesloten want Windows 95 is nog niet officieel verkrijgbaar. Het slachtoffer had illegaal gebruik gemaakt van een van de honderdduizenden testversies die reeds maanden in omloop zijn. Gezamenlijk zetten we een klaagzang in op computers in het algemeen en de software van Microsoft in het bijzonder. Totdat ik informeer hoe het er eigenlijk uitziet, dat Windows 95. De terneergeslagen blik slaat in een klap om in glinstering. `Het is echt heel erg mooi. De vormgeving is prachtig, het werkt zeer aangenaam. Voor het eerst heb ik een systeem gezien dat werkt zoals je zou willen dat het werkt. Maar ja...` Zucht.
 Die omslag in zijn stemming is tekenend voor wat er de komende maanden gaat gebeuren. Enthousiast zullen de verhalen de ronde doen over de nieuwe mogelijkheden. Maar even vaak zal er een huiveringwekkend relaas te horen zijn van mensen die zwaar in de problemen zijn geraakt. Veranderen van software is zoiets als verhuizen. Het vooruitzicht van een nieuwe woning lokt en verheugt maar de operatie zelf is een ramp. Komende donderdag begint er zo`n verhuizing voor bezitters van een personal computer. Een volksverhuizing. Voor het eind van het jaar moeten er meer dan twintig miljoen mensen zijn `overgestapt` op het nieuw besturingssysteem voor pc`s dat deze week op de markt komt. Windows 95, waar meer dan drie jaar door vijfhonderd programmeurs aan is gewerkt, is al voor de officiële verschijning het meest omstreden systeem dat ooit is verschenen. Skeptici verwachten dat er zoveel fouten, `bugs`, in zitten dat de invoering ontaardt in een regelrechte ramp. Anderen vrezen de wereldwijde monopoliepositie van fabrikant Microsoft die door het nieuwe systeem dichterbij komt. Daar tegenover staan de gebruikers die verlangen naar meer en beter en hoopt dat deze keer de verlossing nabij is.
 Het systeem moet een einde maken aan de scheefgroei die het afgelopen decennium is ontstaan tussen hard- en software. De huidige hardware presteert namelijk veel beter dan de software kan bijbenen. En die kloof dreigt steeds groter te worden. Windows 95 is een besturingssysteem. Het is geen tekstverwerker of rekenprogramma maar het fundament van alle software. Zonder besturingssysteem kan er namelijk niet eens gebruik gemaakt worden van andere software. Een tekstverwerkingsprogramma weet bijvoorbeeld niet wat een floppy is, of een monitor. Evenmin is een dergelijk programma in staat om een bestand te kopiëren of te wissen. Dergelijke taken worden verricht door het besturingssysteem. Een dergelijk fundament bepaalt daarmee wat een computer wel of niet kan.
 Tot nu toe werd de toepassing van een personal computer gedomineerd door het systeem MS-dos, een systeem dat in de vroege oudheid van de jaren tachtig is ontwikkeld door de toen amper twintigjarige Bill Gates, directeur van het onbeduidende bedrijfje Microsoft (MS) en thans de rijkste man van de Verenigde Staten. MS-dos heeft het computergebruik het afgelopen anderhalf decennium geteisterd. De software werd al vrij kort na de introductie ingehaald door de hardware. Computers presteerden steeds beter maar de voordelen daarvan waren in de praktijk moeilijk toepasbaar omdat MS-Dos er niet aan mee kon werken. Er werden weliswaar verbeteringen in de software doorgevoerd maar die deden denken aan het opvoeren van een Lelijk Eendje om deel te kunnen nemen aan Formule I Grand Prix. De enige reden dat iedereen, of althans het overgrote deel, al die jaren het gewraakte besturingssysteem bleef gebruiken, was domweg dat iedereen er mee werkte. Nieuwe, veel betere, besturingssystemen sloegen nauwelijks aan omdat gebruikers vreesden zich te vervreemden van de rest of het door gebrek aan toepassingen niet zouden redden.
 De enige serieuze rivaal voor MS-Dos was Macintosh, een uitermate gebruiksvriendelijke computer die onder meer het uit hoofd leren van ingewikkelde commando`s overbodig maakte. De reactie van Microsoft op deze bedreiging was Windows. Geen heel nieuw besturingsprogramma maar een aanvulling op MS-Dos waarin een aantal belangrijke eigenschappen van de Macintosh waren `overgenomen`. Het deprimerende uiterlijk van MS-Dos, in feite niet meer dan een zwart scherm dat wacht tot de gebruiker de juiste commando`s in typt, werd vervangen door een aanzienlijk prettiger ogend beeld dat de desktop (bureaublad) werd genoemd, al leek het daar in de verste verten niet op. Het bureaublad-idee was reeds begin jaren zeventig door onderzoekers van het bedrijf Rank Xerox geïntroduceerd als antwoord op de vraag wat een gebruiker in hemelsnaam met een computerscherm moet. Het was een poging de computer van zijn kille technologische uiterlijk te ontdoen.
 Een kantoormens is gewend aan een bureau te werken dus moet je zorgen dat een computerscherm er ook zo uitziet. Het pennenbakje, de rekenmachine, het notitieblok en desnoods het portret van de geliefde worden vervangen door vergelijkbare computerprogramma`s. Een van de kenmerken van een gewoon bureaublad is dat je er meerdere dingen tegelijk mee kunt doen. Wie bijvoorbeeld een rekenmachine bedient, kan tegelijkertijd aantekeningen maken en een blik in zijn agenda werpen. In computertermen heet dat `multi-tasking`. MS-Dos kon niet met die techniek overweg, Windows een beetje. Wie aan het tekstverwerken was en plots een floppy wilde formatteren, kon dat weliswaar doen zonder de tekstverwerker af te sluiten maar echt vlekkeloos verliep het niet. Windows maakte halverwege de jaren tachtig een afgrijselijk slechte start. Het systeem veroorzaakte meer problemen dan het oploste, maar na talloze verbeteringen rukt het sinds 1990 gestaag op.
 De voordelen van het aangename en overzichtelijke scherm en de eenvoudige uitwisseling van gegevens tussen verschillende programma`s spraken veel gebruikers aan. Niettemin kende het nog steeds de beperkingen van MS-Dos en ontbrak het aan allerlei handigheidjes die bijvoorbeeld met een Macintosh wel uitgevoerd konden worden. Een voorbeeld van zo`n beperking is de bestandsnaam. MS-Dos kan alleen overweg met bestandsnamen die bestaan uit maximaal acht lettertekens, gevolgd door een punt en drie lettertekens. Computergebruikers zijn daar aan gewend maar het is natuurlijk wel erg raar. Niemand zal een opstel of rapport dat met de hand op papier geschreven wordt als titel meegeven: OPSTEL23.DOC. Bestanden moeten echter wel zo genoemd worden. Met als gevolg dat de naam van het bestand vrijwel nooit overeenstemt met de werkelijke titel van het stuk. Dat maakt het niet eenvoudig om documenten terug te vinden. Weliswaar zijn er allerlei trucs ontwikkeld om die beperking te bestrijden maar die methodes blijken in de praktijk even handig als omslachtig. Windows 95 maakt onder meer aan die ellende een einde. Wie zijn document wil bewaren onder pakweg de naam `Het leven gaat aan spijt ten onder` kan zijn gang gaan. De maximale lengte van de bestandsnaam is nu 256 tekens. MS-Dos is volledig verdrongen naar een onzichtbare plaats. Wie na installatie de computer opstart belandt automatisch in Windows 95. Overigens blijft het mogelijk om MS-Dos programma`s te gebruiken omdat het systeem is voorzien van een nieuwe versie van deze antieke besturingssoftware.
 Het systeem brengt echter nog meer zegeningen. Zo kan het overweg met echte multi-tasking. Het uitvoeren van meerdere taken tegelijk is geen tijdverspilling meer. Verder is het eenvoudiger gemaakt om programma`s te starten, kan de `desktop` naar eigen believen worden ingericht, is het veel gemakkelijker om bestanden terug te vinden en onthoudt het systeem wat een gebruiker zoal doet. Wie een document en programma afsluit maar ineens toch weer verder wil gaan heeft aan een druk op de knop voldoende. Daarnaast is het veel eenvoudiger geworden om bestanden te verplaatsen en bevat het zelfs een speciaal onderdeel voor mensen die regelmatig bestanden uitwisselen tussen bijvoorbeeld de computer op hun werk en thuis. Deze zogenaamde Briefcase moet voorkomen dat het overzicht op die uitwisseling wordt verloren.
 Een van de meest spraakmakende `features` van het systeem is de toegang tot het Microsoft Netwerk, een wereldwijd communicatiesysteem, die standaard in het systeem is ingebouwd. Datacommunicatie is thans voor computers wat printen in de jaren tachtig was. Het netwerk, dat ook toegang geeft tot Internet, moet in die behoefte te voorzien. In de Verenigde Staten is veel rumoer ontstaan over deze toepassing omdat gevreesd wordt dat Microsoft nu niet alleen een monopoliepositie verwerft op het gebied van software maar ook op communicatiegebied. Door het standaard inbouwen van de dienst krijgt het bedrijf een positie op die - groeiende - informatiemarkt waarbij die van een mediamagnaat als Murdoch verbleekt. De concurrentie, die de vette kluif van de informatieverkoop via computernetwerken aan zich voorbij ziet gaan, heeft inmiddels bij justitie een klacht ingediend wegens deze vermeende `koppelverkoop`. Er is inmiddels een onderzoek gestart maar vorige week besliste het Amerikaanse departement dat de introductie van het fenomeen in verband daarmee niet hoeft worden uitgesteld. In de communicatiemogelijkheden zit nog een andere toepassing ingebouwd die heeft geleid tot de wildste geruchten. Het systeem zou ongemerkt registreren welke programma`s een gebruiker op zijn computer heeft staan en die informatie in het geniep doorspelen aan Microsoft op het moment dat de gebruiker contact legt met het netwerk. In een wereld die wemelt van de illegaal gekopieerde programma`s sloeg die `onthulling` in als een bom. Dat verhaal behoort echter tot de categorie `broodje aap`. Volgens Microsoft is het niets anders dan een geavanceerde manier om software te registreren en heeft de gebruiker zelf in de hand om welke gegevens het gaat.
 Er zit nog een andere - voor consumenten veel belangrijkere - adder onder het gras. Windows 95 wordt gepresenteerd als nieuwe software maar de gebruiker kan er gerust van uitgaan dat het gaat om een nieuwe computer. Weliswaar beweert Microsoft dat het systeem ook draait op een 386 met 4 Mb geheugen maar in de praktijk is dat uitgesproken onhandig. Windows 95 vereist een karrevracht geheugen en een snelle computer. Uit alle testen blijkt dat een systeem met een snelle Pentium-processor en 16 Mb geheugen wordt aanbevolen. Bovendien is het zinnig om over een kloeke harddisk te beschikken. De besturingssoftware alleen al neemt zestig megabyte in beslag en de programma`s die de nieuwe mogelijkheden benutten zullen ook alleen maar groter worden. Het uitbreiden van wat oudere computers heeft weinig zin. Natuurlijk is het mogelijk om het benodigde geheugen `bij te kopen` maar in de praktijk is dat niet economisch. Een uitbreiding van vier naar zestien megabyte kost al gauw duizend gulden en de verwachting is dat de prijs van geheugenchips de komende maanden zal stijgen als gevolg van de toenemende vraag die het nieuwe programma veroorzaakt. Bovendien komt Windows 95 pas goed tot zijn recht bij nieuwe technieken als `Plug and Play`. Die term staat voor het probleemloos aansluiten van nieuwe apparaten op de computer en betekent een revolutie of op z`n minst verademing voor de wat minder handige computergebruiker. Tot nu toe was het toevoegen van zaken als een cd-rom drive of een modem een ramp. Bijna altijd leidde een dergelijke uitbreiding tot conflicten. Die tijd moet zoals de term reeds aangeeft, voorbij zijn. Windows identificeert zelf wat er wordt toegevoegd zonder dat de gebruiker allerlei instellingen moet gaan veranderen. Het staat vast dat uiteindelijk iedere personal computer bezitter zal moeten overstappen op Windows 95. Al is het alleen maar omdat er op den duur voor de oude systemen nauwelijks nog nieuwe produkten zullen verschijnen. Die vernieuwing heeft immers het afgelopen jaar al stil gestaan omdat alle fabrikanten wachtten op wat Windows 95 zou gaan brengen. Niettemin is het verre van noodzakelijk om volgende week naar de winkel te rennen. Windows 95 presteert namelijk alleen maar beter met 32-bits software die speciaal voor het systeem is geschreven. Bij gebruik van de nu bestaande 16-bits software werken programma`s onder Windows 95 trager dan bij de gewone Windows versie. De overstap kan dan ook beter pas gemaakt worden bij de onvermijdelijke aanschaf van een nieuwe computer. Een andere veel gehoorde reden om te wachten met aanschaf is dat het nieuwe systeem nog wemelt van de fouten die in de loop der tijd weggewerkt zullen worden. Om het lot te tarten, installeerden we Windows 95 op een systeem dat grenst aan de door Microsoft opgegeven minimumconfiguratie: een 386/40 met acht Mb geheugen. Op die computer is bovendien een reeks van randapparatuur aangesloten: cd-rom drive, printer, tape-streamer, modem en PCMCIA-adapter. Tegen alle verwachting in vertoonde het systeem echter geen kuren. Alles bleek te werken behalve dat aanvankelijk de kleuren op het beeldscherm wat door elkaar gehusseld werden. Zodat bij het oproepen van een plaatje van Cindy Crawford het supermodel ineens in een alien-achtige verschijning met een blauwe huid was veranderd. Maar dat euvel bleek na wat eenvoudig gerommel ook verholpen.
 Echt prettig werkt het overigens niet omdat zoals gezegd de traagheid stoort. Maar de vormgeving, handigheidjes en het gemak doen inderdaad de hunkering naar een sneller systeem opleven. Wie zich nog niet door dat verlangen wil laten overmeesteren, doet er verstandig aan de komende maanden niet verder te kijken dan het eigen computerscherm.

Francisco van Jole

NB: Deze tekst bestaat uit ongecorrigeerde kopij en is eigendom van Francisco van Jole. Er is geen enkele garantie dat tekst en publikatiedatum overeenstemmen met de gedrukte versie. Gedrukte artikelen zijn op te vragen bij de documentatiedienst van de Volkskrant. Verdere verspreiding of gebruik niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.

Home