``Tot nu toe duurde het verzenden van audiobestanden via Internet vijf tot tien keer zo lang als het afspelen. Om een liedje van drie minuten te beluisteren en was je dus eerst een kwartier bezig om het digitale bestand op te halen. Vanaf nu is dat anders. Je drukt op een knop en binnen vijf seconden klinkt het geluid dat je wilt horen,' verklaart Rob Glaser van het in Seattle gevestigde bedrijf Progressive Networks en terwijl hij het zegt levert hij het bewijs. De woorden van Glaser zijn opgenomen tijdens een persconferentie die op 10 april werd gegeven ter gelegenheid van de lancering van RealAudio, een nieuwe techniek om `live` geluid via datacommunicatie te versturen.
  De opname is op elk moment te beluisteren via Internet in een kwaliteit die min of meer overeenkomt met die van een radio-uitzending via de middengolf. Het kraakt hier en daar een beetje en klinkt soms wat scherp maar het bewijs is geleverd: het is mogelijk om via een gewone modemverbinding en een normale PC met het wereldwijde computernetwerk `radio-uitzendingen` te verzorgen. De techniek maakt het daarmee in principe mogelijk dat de consument kan kiezen uit tienduizenden radiostations over de hele wereld. Maar er schuilt nog wel een heel nest adders onder het gras.
  Voor de skepticus lijkt het wellicht of er absoluut niets nieuws onder de zon is. Een modemverbinding werkt immers via een gewone telefoonlijn en daarmee kan al meer dan honderd jaar geluid over grote afstanden verzonden worden. Wie een kennis in de Verenigde Staten belt en vervolgens de hoorn bij de luidspreker van de radio houdt bereikt precies hetzelfde. Of het kan nog simpeler. Als de Amerikaanse kennis zijn wereldontvanger afstemt op de Nederlandse Wereldomroep kan hij gratis naar een uitzending luisteren. Zonder dat er een dure PC en Internetaansluiting aan te pas komt. Om te begrijpen waarom technici zo enthousiast zijn over het `heruitvinden` van een techniek die al meer dan een eeuw bestaat, is de verhouding tussen RealAudio en conventionele technieken het best te vergelijken met die tussen de typemachine en de tekstverwerker. Toen de tekstverwerker opkwam werd de techniek aanvankelijk weggehoond, een lot dat de meeste vernieuwingen trouwens moeten ondergaan. Een tekstverwerker was veel omslachtiger in het gebruik dan een typemachine en bovendien liep de gebruiker serieus het risico dat een met veel moeite getypte tekst als gevolg van een systeemfout of verkeerd commando plotseling in het niets verdween. Inmiddels is de typemachine naar het museum verdreven omdat voor de meeste mensen wel duidelijk is dat de automatisering van het schrijven naast nadelen vooral veel voordelen biedt. Het grote nadeel van gewone radio is dat de uitzending direct gebonden is aan het moment. Wie wil luisteren naar met een programma als `Met het oog op morgen` moet tussen elf en twaalf uur aan de radio gekluisterd zitten of op z'n minst gedurende die tijd een recorder mee laten lopen. Dat is onhandig. Een techniek als RealAudio maakt het mogelijk op elk gewenst tijdstip naar het programma te luisteren. Bovendien kan de uitzending niet alleen integraal worden aangeboden maar ook in onderdelen, zoals de verschillende tracks op een compact disc.
  Wie - om bij het voorbeeld van Het Oog te blijven - alleen geïnteresseerd is in het overzicht van de ochtendbladen klikt die titel aan en hoort vervolgens dat onderdeel. De techniek ontdoet daarmee radio van zijn vluchtigheid. Het grote voordeel van radio is de mogelijkheid om informatie op te nemen terwijl de concentratie tegelijkertijd op iets anders gericht is, zoals autorijden, afwassen of strijken. De nieuwe techniek maakt het mogelijk om dat voordeel te combineren met de aangename permanente beschikbaarheid van informatie die anders alleen Teletekst biedt. Daarnaast heeft RealAudio als voordeel dat afstand in principe niet meer belangrijk is. Het is nu al mogelijk om via Internet vanuit Nederland naar plaatselijke radiostations in bijvoorbeeld de Verenigde Staten te luisteren.
  De techniek maakt het ook mogelijk om via het net een eigen `radiostation` te beginnen zonder dat daarvoor een zendmachtiging is vereist. Natuurlijk is dat allemaal te mooi om waar te zijn. Aan de techniek kleven namelijk een aantal nadelen die vooralsnog niet zomaar opgelost zijn. Het eerste probleem is dat er geen live uitzendingen verzorgd kunnen worden. Om het geluid over het net te kunnen transporteren dient het gecomprimeerd te worden. Het signaal wordt daarbij zoveel mogelijk gereduceerd op een manier die wel vergeleken kan worden met het vacuüm verpakken van koffie. Alle overbodige informatie wordt weggefilterd. Dit proces vereist zoveel rekenkracht dat een snelle PC vooralsnog een nacht bezig is om een uitzending van vijftien minuten geschikt te maken voor verspreiding via het net. Weliswaar is de verwachting dat deze bewerking op den duur ook `live` kan plaatsvinden maar zo ver is het nog niet.
  Een ander - veel groter - obstakel is het verbruik van bandbreedte. Bandbreedte is voor datacommunicatie wat papier is voor drukwerk. Zoals het afdrukken van mooie foto's duurder en zwaarder papier vereist, zo pleegt de `live` verzending van audiobestanden een aanslag op de kostbare verbindingen die de gebruikers van het net gezamenlijk ter beschikking hebben. Internet werkt in principe als een gewone snelweg. Informatie wordt in pakketjes over de verbindingen verstuurd, als auto's over de rijstroken. Een abonnement op Internet is dan ook te vergelijken met de wegenbelasting. Door iedereen een relatief kleine bijdrage te laten leveren kunnen er dure snelwegen worden aangelegd. Dat gaat goed omdat niet iedereen permanent van die wegen gebruik maakt en bovendien tijdens het rijden slechts enkele vierkante meters asfalt `bezet` houdt. Voor Internet geldt hetzelfde principe omdat informatie steeds met tussenpozen wordt verstuurd. Verschillende gebruikers kunnen daardoor gebruik maken van een en dezelfde verbinding. Een gebruiker vraagt iets op en bekijkt dat vervolgens op zijn scherm. Tijdens dat bekijken maakt hij dus geen gebruik van de transportmogelijkheden omdat de informatie reeds in zijn computer is beland. Anderen kunnen op dan dus de vrijgekomen verbinding benutten.
  In feite is Internet niet meer dan het de grote regelaar van dat verkeer. Mensen die gebruik maken van RealAudio zijn als automobilisten die permanent e/e/n rijstrook bezet houden. Ze vragen immers een constante stroom van informatie waardoor niemand anders van diezelfde verbinding gebruik kan maken. Het gevolg is dan ook dat er files ontstaan en het systeem op den duur vastloopt. Een ander probleem is dat er maar een beperkt aantal mensen tegelijk naar een programma kunnen luisteren. De geluidsbestanden zijn immers opgeslagen op een computer die ergens op het net is aangesloten. De mogelijkheden van computers mogen dan onbegrensd lijken, de verwerkingscapaciteit is dat zeker niet. De nu beschikbare audiosystemen kunnen hooguit enkele tientallen luisteraars tegelijk bedienen. Afgezet tegen de honderdduizenden luisteraars van een gewone radio-uitzending is dat belachelijk weinig.
  Het zijn deze problemen die ervoor zorgen dat het nog niet meteen zo'n vaart zal lopen met de `uitzendingen` via het net. Bovendien worden er een aantal gekoesterde idealen van pioniers mee aan gruzelementen geslagen. Zo wordt als een van de voordelen van Internet-radio gezien dat er in tegenstelling tot de ether geen beperking is van het aantal beschikbare kanalen en er dus ook geen noodzaak meer is om omroepen aan een vergunningenstelsel te bieden. De techniek kan een dergelijke luxe echter nog niet bieden. Het is dan ook niet ondenkbaar dat er vanuit de wildgroei die nu dreigt op te steken, regelingen ontworpen zullen worden die de beschikbaarheid van het nieuwe medium aan banden leggen. Optimisten kunnen daar tegenover stellen dat de techniek de verwachtingen steeds overtreft. Vijf jaar geleden was het praktisch ondenkbaar dat er de digitale geluidsmogelijkheden langs deze weg ter beschikking zouden zijn. De vraag is nu alleen wie sneller is: de techniek of de regelgever. Als de eerste wint gloort er inderdaad een toekomst waarbij iedereen zijn eigen omroep kan beginnen. In het andere geval verandert er niet zo bijster veel. Behalve dan dat een computer niet alleen maar iets is om naar te kijken maar ook naar te luisteren.

Francisco van Jole

NB: Deze tekst bestaat uit ongecorrigeerde kopij en is eigendom van Francisco van Jole. Er is geen enkele garantie dat tekst en publikatiedatum overeenstemmen met de gedrukte versie. Gedrukte artikelen zijn op te vragen bij de documentatiedienst van de Volkskrant. Verdere verspreiding of gebruik niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.

Home