Interactiviteit is voor digitale technologie wat de Titanic was voor de scheepsbouw. De Titanic werd vanwege de vermeende onzinkbaarheid beschouwd als de ultieme overwinning op de zee. Interactiviteit zou volgens een vergelijkbare gedachtenlijn oceanen van kennis bedwingen. Grenzeloze hoeveelheden informatie - wat dat ook mag zijn - kunnen met de techniek ontsloten worden. Met als gevolg dat iedereen slim, verstandig en gelukkig wordt. De Titanic liep op een ijsberg en zonk, interactiviteit loopt tot nu toe vast in de wilde plannen van de makers of is niet meer dan oude koek in een nieuw jasje. Daarom is het des te opvallender dat juist een interactieve documentaire over de ondergang van de Titanic een van de eerste titels is die aantoont dat de nieuwe digitale technologie niet de zoveelste technologische zeepbel is.
 De cd-i die Philips onder de titel `Titanic' uitbrengt kan niet onder een bestaande noemer gebracht worden. Het is geen computerprogramma, geen naslagwerk en geen documentaire maar een uiterst geslaagde poging om met behulp van interactieve technieken dè ultieme scheepsramp indrukwekkend in kaart te brengen. Wie een onderwerp in film of verhaal wil behandelen stuit op het probleem dat er een lijn aangebracht moet worden. Het vervelende is dat die lijn meteen ook bepaalde informatie uitsluit omdat de bewuste gegevens niet in de verhaallijn passen. Interactiviteit ondervangt dat probleem althans gedeeltelijk omdat er verschillende verhaallijnen verteld kunnen worden zonder dat de kijker de weg kwijt raakt.
 De `Titanic' wordt met behulp van een cd-i speler bekeken op een gewone televisie. Met tekeningen, foto's, filmbeelden en (Engels) gesproken tekst wordt de noodlottige geschiedenis van de oceaanstomer verteld. In totaal zijn er meer dan 2500 plaatjes in verwerkt. De kijker of `gebruiker' zoals het in jargon heet, kan daarbij kiezen uit verschillende benaderingen. Zo is er de keuze om de bouw van het schip te volgen vanaf de eerste plannen. Een andere mogelijkheid is het volgen van de soms bizarre lotgevallen van een aantal passagiers. In de verhalen zijn interviews verwerkt met overlevenden van de ramp. Het knappe van de uitgave is dat met het materiaal een geheel is gevormd als een soort uitgekiend mozaïek. Gegevens worden vanuit verschillende invalshoeken tevoorschijn getoverd. Dezelfde fragmenten duiken daarbij in een steeds andere context op. Fragmenten uit de persoonlijke verhalen bijvoorbeeld worden ook verwerkt in de globale vertelling van de ramp en andersom. In tegenstelling tot wat men zou verwachten, zijn die herhalingen niet irritant. Integendeel, voor de kijker zijn het puzzelstukjes die op hun plaats vallen en steeds scherper het beeld tekenen van de historische gebeurtenis.
 De ramp met de Titanic op 14 april 1912 was geen ongeluk maar een opeenstapeling van blunders. De cd-i maakt duidelijk dat er heel wat voor nodig was om het schip daadwerkelijk tot zinken te brengen. Dat het uiteindelijk toch gelukt is om het schip naar de bodem van de oceaan te sturen, met vijftienhonderd passagiers in het kielzog, is te danken aan de onkunde, arrogantie en kortzichtigheid die aan boord in ruime mate voorhanden waren. Zo werden de waarschuwingen voor de naderende ijsberg genegeerd omdat de marconisten te druk bezig waren met het verzenden van de telegrammen voor de passagiers, een kennelijk erg lucratieve bezigheid. En toen de huid van het schip eenmaal over een grote lengte was opengereten, waren er officieren die het niet de moeite waard vonden om daar voor uit bed te komen. De ramp werd compleet gemaakt door een aantal slordigheden in het ontwerp. Zo was een deel van de reddingboten op onhandige plaatsen gemonteerd. In de praktijk bleek het onmogelijk om ze vanuit die positie te water te laten. Veel aandacht wordt ook besteed aan het scheepswrak dat nog steeds op de bodem van de Atlantische Oceaan rust. Zo kan de kijker een rondleiding krijgen door het wrak en is het mogelijk de letterlijk vergane glorie te vergelijken met hoe het schip er oorspronkelijk uitzag.
 De cd-i `Titanic' is een naslagwerk. Nieuwe onthullingen zijn er niet op te vinden maar voor wie niet uit ten treuren bekend is met de ramp staat het vol met verbazingwekkende feiten. Zoals bijvoorbeeld het verhaal over het schip dat kort na de ramp langs de Titanic voer, plots alle lichten doofde en weer wegvoer, de drenkelingen achterlatend in het ijskoude zeewater. De identiteit van dit schip is nooit achterhaald.
 Het knappe van de uitgave is dat de makers, ondanks het feit dat iedereen bekend is met de dramatische afloop, een spanning weten op te bouwen. Door voortdurende - maar niet irritante - beeldwisselingen en het gebruik van verschillende commentaarstemmen komt de ramp stap voor stap tot leven. Tegelijk zou dat de kritiek kunnen zijn. Het valt niet mee om eenmaal aanschouwde delen terug te vinden want een heldere index ontbreekt. Waarschijnlijk heeft dat te maken met het feit dat de makers zo min mogelijk gebruik wilden maken van geschreven teksten omdat het televisiescherm zich nu eenmaal niet erg leent voor lezen. Een ander nadeel is de prijs. De cd-i is minstens twee keer zo duur als een gemiddelde videofilm of boek. Maar misschien is het ook wel twee keer zo leuk.

Francisco van Jole

NB: Deze tekst bestaat uit ongecorrigeerde kopij en is eigendom van Francisco van Jole. Er is geen enkele garantie dat tekst en publikatiedatum overeenstemmen met de gedrukte versie. Gedrukte artikelen zijn op te vragen bij de documentatiedienst van de Volkskrant. Verdere verspreiding of gebruik niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.

Home