Tekst en computers onderhouden een haat-liefde verhouding. Een computer is een uitstekend instrument om tekst te produceren maar niet om te consumeren. Volgens Louis Stiller van uitgeverij Album is dat de schuld van de letters. `Letters die op een computerscherm gebruikt worden, zijn eigenlijk bedoeld om gedrukt te worden. Ze lezen aangenaam op papier maar niet op de monitor. De vorm deugt niet.` Voor Stiller was dit een van de grootste problemen bij de produktie van `Schaman gaat voor Goud`, een cd-rom met als ondertitel `elektrische novelle`. Zes weken werd besteed aan het ontwerpen van een nieuw lettertype om het lezen net zo aangenaam te maken als bij een boek. Daar is Album, die zich geheel richt op het uitgeven van elektronische werken, wonderwel in geslaagd. Met als opmerkelijke verschijnsel dat dezelfde letters waarschijnlijk op papier niet om door te komen zijn.
 `Schaman gaat voor Goud` is geschreven door G.J. van Schoonhoven. Een echte novelle is het niet, meer een verzameling poetisch getinte schetsen. Of misschien nog eerder een collectie dichterlijke zinnen. De kwaliteit wisselt sterk maar de fragmenten bevatten voldoende mooie vondsten om door te blijven lezen: `Het wachten is op parfum Enola Gay.` Een echte lijn zit er niet in het verhaal. De lezer kan de volgorde van de fragmenten per hoofdstuk zelf bepalen. Er wordt niet zozeer een verhaal als wel een sfeer opgebouwd. De zinnen verschijnen beetje voor beetje op het scherm en dringen de lezer een tempo op. Aanvankelijk lijkt dat storend maar als snel blijkt het een uitgekiende techniek. Een beetje rust kan geen kwaad in de snelle wereld van de digitale media. Na ieder fragment wacht de computer geduldig op een teken van de lezer om voort te gaan. Zodat je tussendoor ook nog even uit het raam kan staren. Aan het werk zijn bovendien muziek en beeld toegevoegd, al lijkt de cd-rom in de verste verte niet op het multimedia-geweld. Daarvoor is het veel te oorspronkelijk.
 Het is weliswaar geen meesterwerk maar als verkenning van de mogelijkheden die de nieuwe technieken bieden is het zonder meer geslaagd te noemen. De makers, want bij de produktie was naast de schrijver een heel team betrokken, begrijpen in ieder geval welke eisen de techniek aan de inhoud stelt en andersom. Dat inzicht is redelijk zeldzaam in de digitale wereld die beheerst lijkt te worden misverstanden. Het enige probleem met de cd-rom is dat er geen naam voor een dergelijke artistieke vorm bestaat. De benaming novelle dekt de lading nauwelijks en een boek is het evenmin. In deze uitgave ligt de nadruk weliswaar op de tekst maar in een ander werk kan juist het beeld of geluid overheersen. Schaman gaat voor Goud is de eerste titel in een reeks die Open Boek wordt genoemd. In de nabije toekomst komt er in dezelfde serie onder meer werk uit van Martin Bril en Louis Stiller zelve.

Francisco van Jole

NB: Deze tekst bestaat uit ongecorrigeerde kopij en is eigendom van Francisco van Jole. Er is geen enkele garantie dat tekst en publikatiedatum overeenstemmen met de gedrukte versie. Gedrukte artikelen zijn op te vragen bij de documentatiedienst van de Volkskrant. Verdere verspreiding of gebruik niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.

Home