`Onze generatie kan als eerste echt zien hoe mensen geschapen worden...' Met deze verwarrende woorden start de cd-i `A child is born', het nieuwste propagandamiddel voor het maken van kinderen. Om welke generatie het precies gaat wordt in het midden gelaten maar ongetwijfeld doelen de makers op de groep van koopkrachtige dertigers die zich ongeremd overgeeft aan de voortplantingsdrift. Aanstaande ouders kunnen hun lol op met deze cd-i die met behulp van een speciale speler via het gewone televisiescherm bewonderd kan worden. Naast foto- en filmbeelden geeft het schijfje voldoende conversatiestof voor minstens zeven verjaardagspartijen of soortgelijke bijeenkomsten waar het krijgen van kinderen een favoriet gespreksonderwerp is.
 `A child is born,' laat in tegenstelling tot wat de titel doet vermoeden vooral het proces zien dat zich vóór de geboorte in de buik van de moeder afspeelt. Stap-voor-stap, dat wil zeggen week voor week, wordt de groei van nietig eicelletje tot krijsend wezen gevolgd. De cd-i is een soort elektronisch boek. In vier verschillende hoofdstukken en tal van paragrafen komen zo'n beetje alle aspecten van de zwangerschap aan de orde. En aangezien het hier gaat om een zogeheten interactieve titel zijn er een aantal toeters en bellen aan toegevoegd. In de praktijk komt het er op neer dat de cd-i in een keer achter elkaar kan worden gezien als een soort documentaire maar dat de kijker ook kris-kras door de inhoud kan bladeren. Dat laatste is handig voor mensen die inderdaad negen maanden lang iedere week willen weten hoe het staat met het onzichtbare. Er kan echter ook een keuze naar onderwerp gemaakt worden, zoals bijvoorbeeld DNA of de thermocamera.
 Het verhaal van de cd-i concentreert zich op de hoofdlijnen als de titel gewoon afgespeeld wordt. Alle detailinformatie moet door de kijker zelf opgevraagd worden, de zogenaamde interactie. Als de commentaarstem het bijvoorbeeld heeft over bevruchting dan verschijnt er rechts in beeld een klein plaatje van een kudde spermatozoïden op ontdekkingsreis. Door met de afstandsbediening op dit plaatje te klikken, wordt een soort elektronische voetnoot opgeroepen die uitleg geeft over de bevruchting en jubelt dat het sinds kort `voor het eerst sinds het ontstaan van de mens' mogelijk is om een bevruchting te aanschouwen. En toont vervolgens het desperadogedrag van de spermasliertjes die zich een weg naar het eitje trachten te banen.
 Voor mensen die niet goed hebben opgelet tijdens de biologielessen op de middelbare school en nadien ook nooit een documentaire over voortplanting hebben bekeken, of erger nog er een boek over hebben gelezen, bevat de cd-i tal van wetenswaardigheden. Zo wordt uitgelegd hoe het toch mogelijk is dat slechts één spermatozoïde er in slaagt het eitje binnen te dringen. Of wat te denken van de kennis dat een baarmoeder eigenlijk een kleine oceaan is, die door de evolutie is gevormd omdat kinderen van zoogdieren nu eenmaal het beste tot wasdom komen in het zeewater waar het ooit allemaal begonnen is. De baarmoeder als pannetje oersoep zeg maar. `A child is born' meldt ook dat een vrouw in haar hele leven gemiddeld slechts zo'n vierhonderd keer ongesteld wordt. De cd-i biedt daarmee een waardevol tegenwicht tegen de reclameterreur van maandverbandfabrikant Always en consorten die het beeld trachten op te dringen dat ongesteld zijn een permanente bezigheid is.
 De kritiek op `A child is born' zou kunnen zijn dat het niet meer is dan een opgelapt boek. Het is dan ook de elektronische versie van het gelijknamige uiterst succesvolle fotoboek van fotograaf Lennart Nilsson. Dus laat de cd-i vooral veel plaatjes zien terwijl een commentaarstem tekst en uitleg geeft. De filmbeelden zijn wat karig en gaandeweg dringt zich de indruk op dat je naar een gelikt vormgegeven diaserie zit te kijken, compleet met overvloeidia's die beweging moeten suggereren. De filmpjes worden daarbij ook nog eens getoond in een klein kadertje omdat de cd-i eveneens geschikt is voor apparaten die geen schermvullende videobeelden aankunnen. Echt aangenaam is dat niet. De foto's kunnen daarentegen wel weer uitvergroot worden om de foetus tot in detail te kunnen bestuderen.
 Een ander minpunt is dat alle tekst in het Engels is terwijl de cd-i ooit als overwinning op de taalbarrière werd gepresenteerd omdat het technisch mogelijk is om op de schijfjes geluidssporen in verschillende talen te zetten. Kennelijk is de cd-i ook bedoeld voor het houden van spreekbeurten en andere voorlichtingsactiviteiten want in het systeem zit een compleet presentatieschema gebouwd. De kijker kan daarbij naar wens onderwerpen selecteren en die achter elkaar laten afspelen. Er is ruimte voor maar liefst vier verschillende presentaties. Misschien aardig als alternatief voor het Tupperware-avondje.
 Echt slecht is A child is born niet, integendeel het is ongetwijfeld een van de meest waardevolle cd-i titels die op het ogenblik voorhanden is. De vormgeving is aangenaam en met wat studie is de bediening gemakkelijker dan die van een videorecorder. Maar toch blijft er een onbevredigd gevoel hangen. Misschien komt het door het overdadig gebruik van foto's wat het systeem degradeert tot een soort digitale toverlantaarn. Ook de ontsluiting van de informatie laat te wensen over. Het besef dringt zich op dat er meer uit deze techniek te halen is, al is het niet gemakkelijk om vast te stellen wat dat dan zou moeten zijn. Dat is immers het probleem waar zo'n beetje elke ontwerper die met deze techniek in de slag is, zich het hoofd over breekt. `A child is born' maakt daarmee zeer toepasselijk duidelijk dat interactiveit nog in de kinderschoenen staat.

Francisco van Jole

NB: Deze tekst bestaat uit ongecorrigeerde kopij en is eigendom van Francisco van Jole. Er is geen enkele garantie dat tekst en publikatiedatum overeenstemmen met de gedrukte versie. Gedrukte artikelen zijn op te vragen bij de documentatiedienst van de Volkskrant. Verdere verspreiding of gebruik niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.

Home