|
de Volkskrant, 30 juni 1994 REPROWET EEN LACHERTJE Een wettekst die leest als een conference, dat komt niet zo vaak voor. Niettemin is ontwerp van de nieuwe wet op het zogeheten reprorecht uitermate humoristisch. Er is weinig verbeelding voor nodig om de saaie juridische bewoordingen om te zetten in praktische situaties met een hoog slap stick gehalte. Deze zomer moet de Eerste Kamer beslissen of de wet daadwerkelijk in Nederland wordt ingevoerd. Vorig jaar oktober werd deze wet, die auteursrechtelijk werk moet beschermen tegen ongebreideld kopieren, door de Tweede Kamer aangenomen. De Leidse auteursrechtdeskundige Dirk Visser kan zich er mateloos over opwinden. `De wet is het zoveelste bewijs dat de politiek niet begrijpt welke ingrijpende technische veranderingen de afgelopen decennia hebben plaatsgevonden.' Als praktisch voorbeeld noemt Visser het gebruik van de fax. Volgens de wet is het via een fax vermenigvuldigen van auteursrechtelijk materiaal toegestaan. Het is daarentegen verboden dezelfde tekst naar een elektronisch, oftewel computer-, bestand te kopieren. Dat onderscheid is niettemin door de praktijk achterhaald. Een computer kan namelijk ook faxen ontvangen. De tekst wordt dan niet afgedrukt maar op het scherm getoond. `Dat is dus een elektronisch bestand en daarmee verboden. Het probleem is natuurlijk dat je als gebruiker niet weet of het faxnummer dat gebeld wordt met een computer of met een faxapparaat is verbonden. Het is dus mogelijk om de wet te overtreden zonder dat men zich daar van bewust is.' Het kan nog erger volgens Visser. Een fax- of kopieerapparaat bestaat uit twee delen: een inlees- en afdrukgedeelte. Voor computers zijn die delen ook los verkrijgbaar onder de namen scanner en printer. `De wet komt er op neer dat deze apparaten niet los van elkaar gebruikt mogen worden. Het scannen, opslaan en vervolgens uitprinten wordt gezien als een elektronische verveelvoudiging en is verboden. Stapelt men deze apparaten echter op elkaar en plakt ze vervolgens vast dan mag het wel weer want dan is het een kopieermachine en valt de kopie onder de wel toegestane reprografische verveelvoudiging.' De wet heeft veel serieuzere consequenties dan hilarisch gesol met apparaten om het plegen van overtredingen te voorkomen. `Het ontwerp getuigt van geen enkel inzicht in de groeiende mogelijkheden van de techniek en is niet anders dan een poging om koste wat kost alles bij het oude te laten.' Volgens Visser is de wet onder druk van van een intensieve lobby van uitgeverijen en de stichting Reprorecht tot stand gekomen. `Het beangstigende is dat niemand heeft gekeken naar de belangen van de gebruiker. Die heeft namelijk wel baat bij het toepassen van de nieuwe technieken.' Visser ziet het er van komen dat het principe van het auteursrecht op de helling gaat. `In de wetenschap zie je dat al gebeuren. De traditionele publikaties in wetenschappelijke tijdschriften worden achterhaald door de snelle elektronische distributiemogelijkheden. Dat is mijn ervaring. Ik word nu reeds op de hoogte gesteld van onderzoeksresultaten die pas in december gepubliceerd gaan worden. Een wetenschapper heeft er belang dat zijn kennis snel verspreid wordt. Bovendien heeft de wetenschapper het voordeel dat hij niet inkomensafhankelijk is van royalties. Het publiceren is onderdeel van zijn betaalde baan. Er gaan dan ook steeds vaker stemmen op, vooral in de Verenigde Staten, om wetenschappelijke publikaties te ontdoen van de belemmeringen van het auteursrecht.' Ook voor de gewone consument zullen er veranderingen optreden. De ontwikkelingen wijzen er op dat er in toenemende mate betaald moet gaan worden per gebruik, in plaats van het bezit, van auteursrechtelijk werk. Een voorbeeld daarvan is het zogeheten pay-per-view systeem waarbij de gebruiker voor iedere keer dat een programma of film via de televisie wordt bekeken moet betalen. `Een dergelijk systeem zal waarschijnlijk ook geintroduceerd worden voor elektronische publikaties. Vertaald naar de gewone publikatievormen komt het er op neer dat je iedere keer een bedrag aan de uitgever verschuldigd bent als je een boek uit de eigen boekenkast tevoorschijn haalt.' De druk van de uitgeverijen is volgens Visser zo groot omdat de nieuwe technieken juist door deze branche als levensbedreigend worden gezien. Hun belangrijkste taken, het reproduceren en distribueren, lijken in het digitale tijdperk overbodig. Elektronische bestanden kunnen eenvoudig eindeloos gekopieerd en via computernetwerken in een mum van tijd verspreid worden. `Het grote gevaar is dat de lobbyisten zullen gaan streven naar ultieme controlemogelijkheden om van iedere consument precies in de gaten te kunnen houden wat er wordt opgevraagd. Als niemand opkomt voor de belangen van de burger en de politiek onwetend blijft, is er een grote kans dat het ze nog lukt ook.' Francisco van Jole
NB: Deze tekst bestaat uit ongecorrigeerde kopij en is eigendom van Francisco van Jole. Er is geen enkele garantie dat tekst en publikatiedatum overeenstemmen met de gedrukte versie. Gedrukte artikelen zijn op te vragen bij de documentatiedienst van de Volkskrant. Verdere verspreiding of gebruik niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. |