Het huidige telefoonnet is kinderspeelgoed. En dan nog hopeloos verouderd. De telefoonverbindingen lijken nog het meest op het strak gespannen touwtje tussen twee lege conservenblikjes. Weliswaar is dat voldoende om in het ene blikje te verstaan wat in het andere wordt geroepen maar daarmee is dan ook meteen letterlijk alles gezegd.
 
  Wie denkt dat de PTT boos gaat briesen als het net op deze manier getypeerd wordt, heeft het bij het verkeerde eind. De telefoonmaatschappij maakt de vergelijking namelijk zelf. Die plotselinge zelfspot komt niet zo maar uit de lucht vallen. Want inmiddels heeft de PTT een alternatief: ISDN, een digitale verbinding met een scala aan mogelijkheden. Voor het einde van dit jaar moet deze techniek voor bijna alle potenti‰le - zakelijke - abonnees beschikbaar zijn. Een jaar later zal elke abonnee die daar behoefte aan heeft in Nederland over ISDN kunnen beschikken.
  Rond ISDN heerst veel verwarring. Dat wil zeggen: de meeste mensen weten niet eens wat het is. Tegelijkertijd roepen deskundigen voortdurend dat het nieuwe net bij de invoering reeds compleet achterhaald is. Maar nu het dan eindelijk zo ver is, maakt de onwetendheid en scepsis langzamerhand plaats voor enthousiasme. ISDN wordt voor de toekomst van telecommunicatie waarschijnlijk net zo belangrijk als de personal computer dat vijftien jaar geleden was voor de automatisering.
  Telefoneren betekent tot nu toe meestal praten. Daar is het net immers ook voor aangelegd. Ruim een kwart eeuw geleden kwamen de telefoonmaatschappijen echter tot de conclusie dat het uitermate handig zou zijn als niet alleen mensen maar ook apparaten via de telefoonlijnen met elkaar kunnen communiceren.
  Weliswaar biedt het oude telefoonnet die mogelijkheid ook maar dat werkt verre van effici‰nt. De communicatie tussen twee faxapparaten bijvoorbeeld via een normale telefoonlijn verloopt net zo moeizaam als een gesprek tussen twee mensen die elkaars taal niet spreken en gebruik moeten maken van een tolk. ISDN maakt die vertaalslag overbodig en de winst spreekt boekdelen. Als een normale faxverbinding een volle minuut nodig heeft om een pagina over te zenden, klaart ISDN hetzelfde karwei in nog geen tien seconden. Op zestig pagina's scheelt dat dus bijna een uur.
  ISDN is wat dat betreft te vergelijken met de asfaltering van een landweggetje tot een ruime provinciale weg. Weliswaar nog niet de supersnelweg waar mensen als de Amerikaanse vice-president Al Gore van dromen, maar het schiet al lekker op.
  Snel faxen is echter maar een van de meest primitieve voordelen van het nieuwe net. ISDN maakt faxen namelijk zo goed als overbodig. Computerverbindingen daar draait het eigenlijk om. Vergeleken met een computer is een fax immers net zo handig als een stencilapparaat.
  Het nieuwe telefoonnet moet vooral een forse zwengel geven aan de mogelijkheden van multimedia, de combinatie van beeld, geluid en data. De toepassingen daarvoor moeten nog grotendeels bedacht worden maar alom heerst de verwachting dat die snel van de grond zullen komen nu ISDN daadwerkelijk beschikbaar is.
  De afkorting ISDN staat voor Integrated Services Digital Network. Die benaming is op z'n minst misleidend. Het net zelf biedt namelijk geen diensten of services zoals de meeste mensen zich die waarschijnlijk voorstellen. ISDN is geen databank, geen beeldtelefoon en geen fax. Maar omdat de benaming kennelijk nog niet ingewikkeld genoeg is, circuleren er ook nog varianten als Euro-ISDN, ISDN-2, ISDN-30 en B-ISDN.
  De verwarring wordt nog groter als duidelijk wordt dat ISDN eigenlijk helemaal geen nieuw telefoonnet is. Er zijn voor de aanleg geen nieuwe kabels gelegd en evenmin komt er glasvezel aan te pas. De vernieuwing betekent eigenlijk niets anders dan dat er een totale digitale verbinding tussen twee telefoonabonnees tot stand wordt gebracht. Bij een normale telefoonverbinding is dat niet geval.
  Alle op het gewone net aangesloten apparaten, inclusief faxen en modems werken namelijk met ouderwetse analoge signalen. Pas als het signaal bij de centrale is aangekomen wordt het omgezet in een digitale versie en razendsnel over het net getransporteerd. Aangekomen bij de bestemming wordt het in de laatste centrale weer omgezet in een analoog signaal dat in een `slakkegang' naar de abonnee gaat. In de vergelijking met het wegennet lijkt dat laatste stuk nog het meest op de bebouwde kom waar niet sneller dan vijftig mag worden gereden.
  De bottle neck voor de digitalisering van telecommunicatie schuilt dus in de verbinding tussen de abonnee en de centrale. ISDN maakt nu van dit laatste stuk ook een digitale verbinding.
  Een van de meest in het oogspringende voordelen van ISDN is dat het afgelopen is met zogenaamde `hand-shaken', dat is de technische term voor bijvoorbeeld de piepjes die faxapparaten met elkaar moeten uitwisselen voordat ze iets aan elkaar kunnen toezenden. Een van de kenmerken van het oude telefoonnet is immers dat de opbeller niet weet wie of wat de telefoon opneemt. Net zoals mensen elkaar eerst moeten voorstellen (`U spreekt met Jansen') moeten de apparaten dat ook.
  ISDN maakt die kennismakingsprocedure overbodig. Nog voordat er wordt opgenomen is al duidelijk wie of wat er aan de andere kant van de lijn hangt. Een fax zoekt dus automatisch verbinding met een fax, als dat een van de maximaal acht apparaten is die op het nummer is aangesloten. Het gewone telefoontoestel gaat dan niet eens over. Dat geldt overigens niet alleen voor apparaten maar ook voor mensen omdat ISDN zogenaamde nummeridentificatie biedt. Op het moment dat het toestel `rinkelt' wordt meteen het nummer van de opbeller bekend gemaakt.
  De verbindingen worden ook sneller tot stand gebracht. Tussen het intoetsen van het laatste nummer en het overgaan zit maximaal twee seconden terwijl dat bij het huidige telefoonnet kan oplopen tot vijftien seconden.
  Wat er met ISDN allemaal mogelijk is, wordt vooral bepaald door de gebruikers. Wat dat betreft is het niet anders als met de gewone telefoon. Als maar weinig mensen een aansluiting hebben is het per definitie minder interessant om er zelf een te nemen. Dit klassieke `kip-en-ei'-dilemma is een van de problemen die het nieuwe net moet zien te overwinnen.
  Op dit moment telt Nederland circa vijftienhonderd ISDN-aansluitingen. De toepassingen lichten een tipje van de toekomstsluier op. Zo is er bijvoorbeeld de gemeente Rotterdam die een compleet foto-archief van de stad via ISDN beschikbaar stelt. Makelaars en andere belanghebbenden kunnen daarmee op afstand opzoeken hoe een bepaald pand er uit ziet. Of welke panden er naast staan. Het bijzondere daarbij is dat de oorspronkelijke foto's in het zogenaamde fish-eye formaat, dat weliswaar een beeldhoek van 180 graden beslaat maar ook leidt tot enorme vervorming, zijn opgeslagen. De computer rekent die vervormingen echter weg en toont een normaal panorama dat via ISDN-verbinding naar de aanvrager wordt gestuurd. Reguliere data-verbindingen zijn voor dergelijke toepassingen te traag.
  Veel eenvoudiger maar met aanzienlijk verstrekkender gevolgen is de toepassing die het Zaanse grafisch bedrijf Aranea aan haar klanten aanbiedt. De technische werktekeningen die op een computer vervaardigd kunnen via ISDN naar het bedrijf verzonden dat ze vervolgens plot oftewel uitprint. Het drukwerk wordt vervolgens per koerier naar de opdrachtgever gebracht.
  Dat lijkt simpel maar desgevraagd geeft directeur D. Kingma toe dat er achter deze formule (hij heeft de term ISDN-Plotten) als handelsmerk laten registreren) een veel omvangrijker idee schuilt. Het bedrijf realiseert zich dat de oprukkende automatisering op den duur wel eens het einde van het drukwerk kan betekenen en tracht op deze manier een nieuwe functie te veroveren. Het bedrijf ziet zichzelf daarbij als elektronisch intermediair tussen haar klanten. Een van de bedachte diensten is dat de klanten de faciliteiten van het bedrijf kunnen gebruiken om onderling gegevens uit te wisselen.
  Het aantal mogelijke toepassingen is te groot om op te noemen. ISDN kan bijvoorbeeld gebruikt worden voor het versturen van videobeelden. Dat is niet alleen leuk voor mensen die elkaar graag zien als ze praten maar bijvoorbeeld ook geschikt voor beveiliging. Zo is er een project om een brugwachter op deze manier meerdere bruggen tegelijk te laten bedienen. Maar de aansluiting kan met enige vindingrijkheid ook gebruikt worden om iemand die aan de deur belt toch te woord te staan (en te zien) ook al ben je op dat moment niet thuis. De intercom kan het videosignaal doorgeven naar bijvoorbeeld de beeldtelefoon op het werk. Verwacht wordt ook dat de beeldtelefoon zal leiden tot een `opleving' van de 06-sexlijnen.
  De invoering van ISDN is gepaard gegaan met een lawine van kritiek. Een van de redenen was dat de invoering lang op zich liet wachten en voortdurend vertragingen opliep. Alleen al de afgelopen zes jaar werd in Nederland een vertraging van drie jaar opgelopen. In de andere delen van de wereld was dat niet anders. Dat leidde tot cynische grapjes als de constatering dat ISDN staat voor `Is Still Doing Nothing'.
  Een gevolg van die vertraging is dat het systeem technisch gezien inmiddels achterhaald is. Nieuwe technieken maken veel hogere snelheden mogelijk dan ISDN biedt. Het voordeel van ISDN is echter dat het in de praktijk bestaat en internationaal geaccepteerd is. Dit jaar wordt heel de West-Europa met ISDN bereikbaar. Verder is het systeem ingevoerd in de Noord-Amerika, Australi‰ en belangrijke Aziatische gebieden als Japan, Hong Kong en Singapore.
  De standaard is daarbij ook weer niet compleet. Omdat sommige landen, zoals Duitsland, al in een zo vroeg mogelijk stadium wilden overgaan op ISDN bestaan er verschillende afwijkingen. Euro-ISDN is de standaard die in de overige landen van Europa is ingevoerd. Een toestel dat in bijvoorbeeld Noorwegen is aangeschaft kan daardoor in principe ook in Nederland worden gebruikt.
  `Er moeten echter nog veel meer problemen overwonnen worden,' constateert ir. A. Pras die zich aan de Technische Universiteit Twente bezighoudt met onderzoek naar communicatie protocollen. `De PTT's hebben namelijk over een heleboel toepassingen nog geen afspraken gemaakt. Beeldtelefonie is daar zo'n voorbeeld van. ISDN maakt dat goed mogelijk maar dan moeten beide partijen wel over apparaten beschikken die met elkaar overweg kunnen.'
  Een andere gemiste kans noemt Pras de gebrekkige geluidskwaliteit. `Het is technisch mogelijk om hifi-geluid over de kanalen te zenden maar de PTT's vonden het kennelijk niet nodig omdat te regelen. Dus moet ook daar speciale apparatuur voor aangeschaft worden. Een gewone ISDN-verbinding heeft met een standaardtoestel dezelfde geluidsbeperkingen als een normale telefoonlijn.' Overigens wordt ISDN met behulp van dergelijke speciale apparatuur al wel door de omroepen gebruikt om radio-uitzendingen in hifi-kwaliteit te verzorgen.
  Volgens Pras is het jammer dat het zetten van standaarden in de praktijk(nu) aan de apparatenindustrie wordt overgelaten. Daardoor kan alsnog een verwarrende situatie ontstaan als bijvoorbeeld bij de consumentenlektronica. Menig huishouden wordt geplaagd door apparaten die elkaars afstandsbedieningen niet verstaan. Terwijl het idee achter ISDN nu juist als doel had een dergelijke verwarring te voorkomen.
  ISDN mag dan nu op grote schaal beschikbaar zijn, het wil niet zeggen dat een bezoekje aan de Primafoon-winkel voldoende is om een aansluiting te regelen. `ISD-wat?' antwoorden de medewerkers volgens Pras er als naar gevraagd wordt. Hoewel in Hengelo en Enschede ISDN officieel verkrijgbaar is, is lukte het hem een paar maanden terug nog niet een aansluiting te regelen.
  PTT Telecom bestrijdt dat. `Het is gewoon binnen twintig dagen leverbaar. Alleen een ISDN-30 aanvraag kan vertraging opleveren,' aldus de woordvoerster. ISDN-30 is een uitgebreide variant die speciaal ontworpen is voor bijvoorbeeld bedrijfscentrales. In plaats van twee lijnen zijn er dan dertig in gebruik. De onbekendheid van het personeel is volgens haar ook geen terecht verwijt. `De Primafoon is nu eenmaal niet bedoeld voor een zakelijke toepassing als ISDN.' Het personeel is inmiddels beter ge‹nformeerd.
  Ondanks de kritiek is duidelijk dat ISDN een ommekeer in de telefonie tot gevolg kan hebben. Voor het eerst komt de combinatie van multimedia en telecommunicatie binnen handbereik van de massa. Het is alleen jammer dat niemand weet waar dat toe zal leiden.
 
PRAKTIJK
 
  Voor wie de telefoon alleen gebruikt om gesprekken te voeren, is ISDN absoluut niet interessant. Alleen al omdat het abonnement van 85 gulden per maand vier keer zo duur is als een gewone aansluiting. Daar komen dan ook nog de aanlegkosten van 600 gulden bij. Dat is wel een erg hoge prijs om verlost te worden van hinderlijke ruis op de lijn.
  ISDN is wel aantrekkelijk voor wie naast een gewone telefoon ook intensief gebruik maakt van een fax- of datalijn. Maar dan dienen er nog wel een aantal obstakels worden geruimd. Zo moet er voor ISDN speciale apparatuur aangeschaft worden. Weliswaar kan ISDN ook met de bestaande - analoge - apparaten op ISDN overweg maar dat verschaft nauwelijks voordeel. Een gewone fax gaat met ISDN niet plots sneller zenden.
  De apparatuur is vooralsnog prijzig. Het vervangen van een telefoontoestel, fax en modem door ISDN-versies kost volgens een prijsopgave van PTT Telecom zo'n vijftienduizend gulden. De verwachting is echter dat de prijzen snel zullen dalen als het aantal gebruikers toeneemt.
  Het meest interessant is ISDN vooralsnog als vervanger van dataverbindingen. ISDN beschikt over twee kanalen van elk 64 kilo bits per seconde, oftewel 8000 tekens. Het verzenden van bijvoorbeeld foto's wordt daardoor uiterst aantrekkelijk. Het enige probleem is dat de meeste personal computers dergelijke hoge snelheden niet kunnen bijbenen. Verzenden gaat over het algemeen goed maar het ontvangen van bestanden levert vertragingen en fouten op bij het wegschrijven van de data.
  Een vereiste voor het volledig benutten van ISDN is bovendien dat beide partijen over een dergelijke aansluiting beschikken. Een ISDN-fax zal met een gewone fax niet sneller dan normaal communiceren.
  ISDN is nu beschikbaar in alle gebieden met een drie-cijferig netnummer. Voor het eind van dit jaar worden daar twintig gebieden met een vijf-cijferig netnummer aan toegevoegd, geselecteerd naar de marktvraag. Eind volgend jaar moet ISDN in heel Nederland leverbaar zijn.
 
 

Francisco van Jole

NB: Deze tekst bestaat uit ongecorrigeerde kopij en is eigendom van Francisco van Jole. Er is geen enkele garantie dat tekst en publikatiedatum overeenstemmen met de gedrukte versie. Gedrukte artikelen zijn op te vragen bij de documentatiedienst van de Volkskrant. Verdere verspreiding of gebruik niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.

Home