|
de Volkskrant, 21 februari 1994 COMPUTERS LIEGEN UITSTEKEND Computers ondergraven de waarheid. De apparaten stellen mensen in staat op zo'n perfecte manier te liegen dat nauwelijks nog valt te achterhalen wat er werkelijk aan de hand is. `Liegen' betekent in dit geval het manipuleren met beelden. In de Verenigde Staten brak vorige week een rel uit over een stunt van de tabloid New York Newsday. Het boulevardblad plaatste op de voorpagina een foto van een vredig schaatsend paar: Tonya Harding en Nancy Kerrigan. Opmerkelijk aangezien de twee Olympisch kunstrijdsters op voet van oorlog leven. Harding wordt er van verdacht het brein te zijn achter de aanslag die onlangs op Kerrigan werd gepleegd. De Amerikaanse media coveren deze affaire met een ongekende verbetenheid, alsof het gaat om een gebeurtenis van wereldformaat. In de strijd om nieuws - dat er overigens nauwelijk is aangaande de kwestie - liet de New York Newsday er zich toe verleiden zelf maar nieuws te maken. Met behulp van een computer werd een `spannende' foto in elkaar gedraaid. In het onderschrift werd overigens wel vermeld dat het om een compositie ging. Maar dat ontdekte de lezer pas als de krant reeds was aangeschaft. De truc van de tabloid heeft geleid tot een discussie over de betrouwbaarheid van beelden in het digitale tijdperk. Vorige maand al ging de grote Amerikaanse omroep ABC over de schreef door tijdens de uitzending `live' over te schakelen naar een politiek verslaggever. Op het televisiescherm leek het alsof de reporter voor het Witte Huis stond. In werkelijkheid bevond hij zich vlak bij de centrale presentator in de studio. ABC heeft het publiek inmiddels excuses aangeboden. Een computer kan werkelijk alles met beelden uithalen. Zo heeft de filmindustrie het apparaat ontdekt om ongewenste elementen uit beeld weg te poetsen. Bijvoorbeeld als er bij de montage van een historische film plots toch een televisieantenne in het beeld blijkt te staan. Met dergelijk gebruik is overigens weinig mis. Het elektronisch gereedschap wordt pas gevaarlijk als het in handen valt van journalisten. En dat gebeurt, want de technologie wordt steeds goedkoper. Het manipuleren met beelden is daarbij zo eenvoudig dat de verleiding wel erg groot wordt om het nieuws naar eigen hand te zetten. Het lastige bij dergelijke digitale tovertrucs is dat de computer ook meteen al het bewijsmateriaal vernietigd. Bij digitalisering bestaat er namelijk niet zoiets als `het origineel'. Van geen enkel digitaal bestand is vast te stellen of het een origineel of kopie is. Evenmin valt vast te stellen of er mee gerommeld is. Het beste voorbeeld daarvan is de gewone tekstverwerker. Aanpassingen en doorhalingen zijn bij een dergelijke manier van schrijven niet meer zichtbaar. En op geen enkele manier is vast te stellen of de tekst wellicht eerst anders luidde en later is gewijzigd. Datzelfde kan dus ook met beelden. Als de computer op den duur het gewone fotorolletje uit de camera heeft verdrongen zijn er ook geen negatieven meer om aan te tonen dat het beeld er oorspronkelijk anders uit zag. Waarschijnlijk is een soort officieel keurmerk de enige manier om de lezer of kijker te garanderen dat er niet met beelden gerommeld is. Maar de vraag rijst wel hoe dat dan weer gecontroleerd moet worden. Tot nu toe worden dergelijke technieken - voor zover bekend - in Nederland in de journalistiek enkel als grapje gebruikt. Zo heeft het weekblad Panorama een serie foto's laten aanpassen van beroemde stellen waarbij de hoofden verwisseld werden. En in de erotische sector helpt de computer naaktmodellen aan een `perfect' lichaam, puistjes en andere onvolmaaktheden worden vlekkeloos weggewerkt. Overigens is de Amerikaanse commotie wellicht ook overdreven. Bij de radio bijvoorbeeld worden vergelijkbare trucs uitgehaald zonder dat iemand er zich druk om maakt. Als een buitenlands correspondent toevallig in Nederland is maar de omroep toch een bijdrage wil hebben, willen sommige radiomakers aan het kraakheldere telefoongeluid wel ruis toegevoegd om te suggereren dat de journalist vanaf zijn standplaats in het buitenland belt. Daar komt helemaal geen computer bij te pas. Francisco van Jole
NB: Deze tekst bestaat uit ongecorrigeerde kopij en is eigendom van Francisco van Jole. Er is geen enkele garantie dat tekst en publikatiedatum overeenstemmen met de gedrukte versie. Gedrukte artikelen zijn op te vragen bij de documentatiedienst van de Volkskrant. Verdere verspreiding of gebruik niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. |