Met de groeiende populariteit van Internet wordt duidelijk dat cybersapce een seksistische hell kan zijn. Het is een nieuwe wereld waar mannen domineren en een aantal van hen kan ook via het toetsenbord de vingers niet thuis houden. Oftewel: de andere kant van het aangename verschijnsel cybersex.

`Ondanks het feit dat digitale snelweg wordt aangekondigd als de grote gelijkmaker, waar ras, klasse, geslacht, seksuele voorkeuren en uiterlijke verschijning geen verschil meer maken, ontdekken veel vrouwen het tegendeel,' concludeerde het Amerikaanse geëngageerde tijdschrift Mother Jones na een onderzoek. Vrouwen die over het net surfen worden lastig gevallen en `besprongen' door amechtige mannen. En wie de opdringerige mannen van zich afbijt wordt vaak getrakteerd op technologische terreur. Een redactrice stak even haar neus om de hoek op het netwerk en werd meteen belaagd: `Wanneer heb je voor het laatst van seks genoten?'

Internet is naast een heleboel positieve zaken ook een paradijs voor vervelende ettertjes. Sterker nog: het wereldwijde computernetwerk lijkt als geen ander middel irritant gedrag bij bepaalde lieden op te roepen. Interessante discussies bijvoorbeeld worden om zeep geholpen omdat mensen er alleen op uit blijken te zijn hun gelijk dan wel het laatste woord te krijgen. Dat leidt tot een oeverloos geouwehoer en eindeloze scheldpartijen die elke lust tot zinnig gebruik van de nieuwe communicatiemiddelen ontnemen.

Een van de oorzaken voor dit probleem is dat het elektronisch territorium voornamelijk bevolkt wordt door mannen. Nog voordat penisverlenging fysiek mogelijk werd gebruikte een deel van hen reeds het toetsenbord om zich als een nog grotere lul voor te doen dan ze in werkelijkheid al zijn. Na de motor en de auto blijkt namelijk ook de computer bij uitstek geschikt om te fungeren als verlengstuk van het mannelijk geslachtsdeel.

Sommige mannen koesteren de illusie dat fluiten op de openbare weg een geschikt middel is om met vrouwen in contact te treden. Maar aangezien fluiten nogal altijd lastig gaat via een computer zoeken ze het op het net in andere benaderingen. Internetgebruikers die onder een meisjesnaam over het net struinen worden bij voortduring lastig gevallen door hunkerende mannen. Ze krijgen ongewenste boodschappen op hun scherm, soms via e-mail, soms direct terwijl ze eigenlijk iets anders op het net aan het doen zijn.

In dds.femail, een discussiegroep in de Digitale Stad die speciaal voor vrouwen in het leven is geroepen toonde een bewoonster afgelopen zomer hoe dat er in de praktijk uit ziet. Ze herplaatste in de openbare groep een privébericht dat ze kort daarvoor ongewenst had ontvangen. Ze was zo daarbij nog zo discreet de naam van de afzender weg te laten. De letterlijke inhoud spreekt voor zich:

`Hoy X Mijn naam is Y en ik ben nu ingelogd op de digitale stad . Ik keek net wie er ingelogd staan en toen zag ik jou mooie naam staan . Ik hoop dat je omder de 30 jaar ben want dat ben ik ook . Ik heb jou namelijk door mijn ultra high technologie computer gezien waarop je onder de 30 lijk en, ook nog heel erg knap lijk . Kijk mijn Computer geeft mij een digitaal beeld van jou ,dat onder ander gesampled is en daarna weer vervaardigd . Ik hoop dat je E-mail ook leuk vindt en dat je me andtwoord geeft + als je wilt telefoonnummer . De groetjes in elk geval van Y, en pas op met mijn ultra com- puter hou ik constand in de gaten. Hoy Y'

Het toontje is kenmerkend. De afzender gaat er van uit dat de vrouw in kwestie geen verstand heeft van computers en gebruikt dat om te intimideren met technieken die in de praktijk helemaal niet bestaan. Nadat de ontvangster hem had laten weten niet gediend te zijn van de toenadering veranderde zijn houding meteen en wenste hij haar in hoofdletters `de pleuris' toe. Verstand van computers bleek hij overigens niet te hebben want een poging om haar een grafisch plaatje toe te zenden, - de inhoud laat zich raden -, mislukte omdat hij niet bleek te weten hoe het verzenden van bestanden werkt. In andere gevallen gaat de dader nog verder. Zo is er een zaak bekend van een vrouw wiens computer overspoeld werd met honderden intimiderende berichten nadat ze een opdringerig figuur had afgewezen.

Naar aanleiding van deze `posting', de officiële term voor het plaatsen van een bericht in een openbaar discussiegebied, kwam er in dds.femail een kleine stroom reacties op gang. Andere vrouwen - allemaal herkenbaar aan hun vrouwelijke gebruikersnaam - bleken soortgelijke ongewenste toenaderingen te ontvangen. Een vrouw zei nooit ergens last van te hebben maar haar login-naam was dan ook onzijdig.

Saillant detail is overigens dat de discussie vervolgens gedomineerd werd door mannen. Ook in dds.femail moeten ze zich bewijzen (desnoods gepaard met de verontschuldiging `sorry, ik ben een man'). Een paar maanden later voerden de mannen in dds.femail bijvoorbeeld een `discussie' over de kwaliteiten van verschillende tekstverwerkers. Toen vrouwen hierover klaagden, kregen ze - geheel in de traditie van het Grote Gelijk en Laatste Woord - als antwoord dat de berichten niet `off-topic' waren aangezien tekstverwerking de door vrouwen meest gebruikte computertechniek is.

Een voor de hand liggende reactie op digitale toenaderingen is natuurlijk negeren. Maar wie denkt dat het daarmee ook niet vervelend is vergist zich. Internet is onmiskenbaar een gemeenschap en het ontvangen van opdringerige persoonlijke e-mail is welhaast te vergelijken met oneerbare voorstellen die via de gewone brievenbus ontvangen worden. Op de een of andere manier dringt iemand zich toch de persoonlijke leefwereld binnen.

Bovendien blijkt het in de praktijk mogelijk om langs elektronische weg emoties op te roepen, en niet alleen prettige. Sidderend van woede kan een netgebruiker achter het toetsenbord zit, alleen maar vanwege de lettertjes die op het scherm verschijnen.

Een factor daarbij is dat het lichaam weliswaar via elektronische weg onaanraakbaar is maar dat het kenmerk van digitale communicatie nu eenmaal is dat er geen lichamen zijn. Cyberspace zit in je hoofd en je lichaam in zo'n geval dus ook. Wie zich eenmaal met fantasie overgeeft aan het verschijnsel kan vervolgens in de beleving wel degelijk `geraakt' worden.

Het kan nog vervelender. Een paar maanden geleden liet ik een vriendin kennis maken met het net. Tot mijn verrassing - ze koestert een redelijke afkeer voor alles wat met computers te maken heeft - toonde ze zich zeer enthousiast. Vooral de mogelijkheid om direct met anderen in contact te treden intrigeerde haar. Dat directe contact vindt plaats op IRC, Internet Relay Chat, een soort wereldwijde babbelbox waarbij mensen met elkaar `praten' door over en weer zinnetjes in te typen die direct op het scherm verschijnen. In DDS wordt IRC gepresenteerd onder de titel het Digistad Café.

Net zoals een gewone kroeg is Digistad Café naast een sociale ontmoetingsplek ook een jachtterrein. Met dit verschil dat vervelende lieden in een gewoon café gemakkelijker gecorrigeerd kunnen worden door de overige bezoekers. In cyberspace is de sociale controle veel minder. Bij een van haar bezoeken werd ze voor de zoveelste keer `besprongen' door twee aanwezige jongens. Ze diende hen van een bijtende repliek maar een van de twee kon het lopen van een dergelijk digitaal blauwtje maar moeilijk verwerken. Ze stoorde zich er verder niet aan, want ach de digitale wereld is van een andere - anonieme - orde.

Midden in de nacht rinkelde de telefoon. `Zie je wel dat ik je weet te vinden,' klonk het. De mislukte versierder had via een lek in de beveiliging toegang weten te krijgen tot de privégegevens van gebruikers die in de Digitale Stad staan opgeslagen en dus ook haar telefoonnummer en huisadres. Een gevoel van onbehagen bekroop haar. Dit reikte verder dan een vrijblijvende manier van communiceren, het ontaardde in elektronische huisvredebreuk. Overigens bleef het daarbij.

Als Internet een global village is, dan is de Nederlandse tak van IRC de brink waar steeds hetzelfde kleine groepje zich verzamelt. De volgende dag sprak ik de `dader' langs elektronische weg aan, boos als ik was. Zoals alle aanranders schreeuwde hij dat zij hem had uitgedaagd. `Ik bewaar alles wat op het scherm verschijnt! Ik kan het je na laten lezen!' gilde hij over het net, want ook hier moest weer het grote Gelijk gehaald worden. Hij ging daarbij volledig voorbij aan het feit dat het nog eens een extra misstap is om dat gelijk buiten cyberspace te willen halen. Dat is niet alleen vervelend maar ook bedreigend.

Hoe gevaarlijk het is om als vrouw een mannelijk ego elektronisch te krenken is aan het licht gekomen in Frankrijk waar al jaren een soortgelijk communicatiemiddel - Minitel - in gebruik is. Eind jaren tachtig haalde een cyber-related mishandeling de internationale pers. Een man en een vrouw besloten elkaar - na contact in een van de voor SM-liefhebbers bedoelde babbelboxen - ook in levende lijve te ontmoeten. De verwachtingen bleken echter niet op elkaar afgestemd en de man gaf de vrouw een pak slaag waarna ze aangifte deed bij de politie.

In de Verenigde Staten worden inmiddels maatregelen getroffen om de elektronische ongewenste intimiteiten te bestrijden. Zo wordt er gewerkt aan wetsaanpassingen die dergelijk gedrag gelijk stellen aan strafbare zaken als telefonisch gehijg en gluurderij. Een maximumstraf van zes maanden of vijftigduizend dollars moet de potentiële daders afschrikken. Echt overbodig is dat niet: Uit een recent onderzoek van Systers, een elektronische vrouwengroep, bleek dat twintig procent van de vijfhonderd geënquêteerden geplaagd worden door het verschijnsel.

Op universiteiten worden vrouwen opgeroepen ongewenste seksuele toenaderingen die via een computer gepleegd worden te rapporteren. De Amerikanen noemen het gedrag wel elektronische aanranding, al is er kritiek over het gebruik van die term omdat een dergelijk fysiek misdrijf zowel voor slachtoffer als dader in geen verhouding staat tot de digitale variant.

Vrouwen die slachtoffer zijn van dergelijke lieden doen er overigens verstandig aan dergelijke gevallen te melden aan de systeembeheerder. Belangrijk daarbij is om te beschikken over `bewijsmateriaal', dat wil zeggen de oorspronkelijke berichten. De dader kan in het uiterste geval de toegang tot het systeem verder ontzegd worden. In de praktijk kan hij onder een andere naam of via een ander systeem dan wel weer opnieuw toegang krijgen maar de ervaring leert dat het dreigen met een dergelijk maatregel vaak al voldoende is.

De algemene opinie is dat dergelijk wangedrag alleen maar kan worden tegengegaan door de komst van meer vrouwen op het net. In de Verenigde Staten wordt dat erg aangemoedigd, vrouwen krijgen daar in sommige gevallen gratis - tijdelijk - abonnementen. Dat de opkomst van vrouwen daadwerkelijk het vervelende gedrag kan terugdringen, is wellicht meer wishful thinking.

Overigens zijn er ook technische hulpmiddelen. Zo is het mogelijk om een zogeheten 'kill file' aan te leggen met daarin de namen van personen waar men geen post van wij ontvangen. Alles wat binnenkomt van die afzenders wordt dan automatisch vernietigd.

Het karakter van de aanrandingen kan in de toekomst nog wel eens anders worden. Bij sommige computerspelletjes die met meerdere personen over een computernetwerk gespeeld worden krijgt iedere deelnemer nu reeds een elektronische `gedaante'. Deelnemers zijn poppetjes die bij de anderen over het scherm lopen. Er zijn toekomstfantasieën, en niet eens zulke wilde, die er vanuit gaan dat een dergelijke toepassing in de toekomst ook op het net gebruikt zal worden. Met andere woorden het net zal fysieker worden en de digitale snelwegen zullen als straten of omgevingen op het scherm verschijnen.

Vraag is wat de aanranders dan zullen gaan doen. Stormen ze op de vrouwen af om ze `aan te raken'? Of wordt dat juist minder omdat iedereen kan zien wat ze doen? Misschien zal het wel net zo worden als in de computerspelletjes zelf. Daar heb je gewoon een geweer of laserpistool en schiet je alles overhoop wat je niet bevalt. Soms kan dat uitermate handig zijn.

Francisco van Jole

Deze tekst bestaat uit ongecorrigeerde kopij en is eigendom van Francisco Jole. Verdere verspreiding of gebruik niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.