|
|
Tijdens de Kosovo-crisis in 1999 zette Maarten Peters de tv aan. Midden in de nacht -hij kwam net terug van een concert met partner Margriet Eshuijs- zag hij op CNN treinen vol met vluchtelingen. Hij dacht aan de treinen uit de Tweede Wereldoorlog. Nog dezelfde nacht schreef hij 'De treinen hebben kleur'. Het werd zijn eerste herdenkingslied.
Gezichten vol met angst en eenzaamheid
De directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Dirk Mulder, vroeg hem het te zingen op vier mei, voorafgaand aan de officiële herdenking. Tijdens de repetitie hoorde de regisseur van NOS-actueel -die de herdenking live zou uitzenden- het lied, kwam uit zijn reportagewagen en besloot het programma om te gooien. 'De treinen hebben kleur' kreeg een prominente plaats in de uitzending. Na de herdenking kwamen mensen naar hem toe, die zeiden blij te zijn dat het 'eindelijk' werd gezegd. Er werd over gesproken. 's Avonds was er bij Nova een discussie over de vergelijking tussen ex-Joegoslavië en de Tweede Wereldoorlog, maar dat ging buiten Peters om. Wel vroeg het herinneringscentrum hem om volgend jaar weer een lied te zingen bij de herdenking. Peters zei meteen ja.
,,De tekst van zo'n lied komt haast vanzelf', zegt Peters. ,,Als je klaar bent met zingen ga je naar het herinneringscentrum, dan is er koffie en komen de mensen naar je toe. Dan praat je over herdenken, over de oorlog, over hoe het nu is. Dan denk je ook wat jij zou doen. Je kunt wel heel stoer denken, ik zou dit doen... maar dat is zwart-wit. Dat wordt dan het lied: Wat zou ik doen?'
Zou ik mijn ogen sluiten,/
zou ik net doen alsof ik het niet zie/
(...)
Geen lafaard of held,/
maar het enige dat telt,/
Ben ik mens genoeg/
Slechts één lied heeft Peters in opdracht geschreven. ,,Bij de Auschwitz-herdenking kwam een oude, kleine vrouw naar me toe, ging voor me staan, wees met haar vinger -op een heel grappige manier- en vroeg: Weet je wel hoe oud ik ben?' Ze had al eerder gevraagd om een lied voor de vrouwen van Ravensbrück te schrijven. ,,Wij vinden dat je ook voor ons een liedje moet schrijven', maar Peters had geaarzeld, hij vond het moeilijk. Nu drong ze aan. ,,Als je het maar niet doet als ik dood ben', zei ze. ,,Ze bedoelde dat als het lied niet snel zou komen zij het misschien niet meer zou meemaken', besefte Peters.
,,Ik vond het heel zwaar om te schrijven. Eerst heb ik veel over Ravensbrück gelezen, maar dat deed ik altijd al, ik heb een tijdje geschiedenis gestudeerd. Ik begon te schrijven hoe het in Ravensbrück was geweest. Maar dat slaat nergens op. Want ik was er niet bij. En ik wil een hoopvol gevoel geven in de liedjes, dat vind ik altijd heel belangrijk bij Westerbork. En dat kan niet bij zo'n beschrijving van hoe het was.'
Het werd 'Sylvia Elizabeth', over een meisje dat in Ravensbrück is geboren en vier weken later daar is gestorven. Peters is blij dat het hem is gelukt, hij vindt het zijn mooiste nummer.
Bijzonder was voor Peters ook een ontmoeting met oud-verzetsstrijder Truus Menger, van de Hannie Schaft-groep. Na afloop van een herdenking raakten ze aan de praat, en Menger zei: ,,Jouw muziek ontdooit het verdriet in mijn hart.' Het werd 'Bevroren tranen', het titellied van de CD.
Bevroren tranen uit een bron die nooit opdroogt/
Bevroren tranen/
Je houdt je sterk wanneer de pijn ontdooit/
Kom schreeuw het uit/
Als een orkaan of zonder geluid/
Weet dat ik naast je sta/
Truus Menger vond het fantastisch. ,,Ik heb hem gezegd: Jouw optimisme heeft mijn tranen ontdooit. Dat moment dat je zou willen huilen, maar niet kunt, die brok in je keel. Dat heeft Maarten verwoord. Hij heeft het lied aan mij opgedragen en ik heb er een beeld bij gemaakt, nou ja een beeldje, twee glazen tranen, een halve meter hoog. Met de namen van Joodse kinderen en Sinti kinderen erin. Toen ik aan Herinneringscentrum Westerbork vroeg om een lijst met kindernamen, kreeg ik allemaal van die namen als Adolf en zo, dezelfde namen als van de schurken waartegen wij ons juist hadden verzet. Maar die kinderen konden daar natuurlijk niets aan doen. Dan maak je van Adolf maar Dolfje, en Jozef kan ook, zo heten heel veel jongens.'
Menger waardeert de liedjes van Peters enorm. ,,Die liederen hebben me geraakt, die raken je. Vooral de mensen die offers hebben gebracht, en iedereen die het heeft meegemaakt.' Mijn voorzichtige suggestie dat het misschien komt door de herkenbare teksten wuift Menger resoluut weg: ,,Hij schrijft liederen met zijn hart, als mens. Ik heb geen André Hazes-gevoel bij hem.'
Truus Menger gaat dit jaar niet naar Westerbork. Omdat het zestig jaar gelden is gaat ze naar het graf van Hannie Schaft, naar het monument. ,,Ik vind dat ik daarbij moet zijn.'
Peters zingt dit jaar een lied over herdenken: 'Herdenken doe je alleen... samen met anderen'. Op de radio hoorde Peters een discussie over herdenken. ,,Iemand die vrij gestudeerd klonk zei: dat hoeft niet meer, de mensen die dat willen kunnen dat toch thuis. Ik was verbijsterd. Al die mensen die het hebben meegemaakt -en nog leven- denken op een dag al zoveel keer eraan terug. Zij herdenken dan alleen, maar een echte herdenking doe je samen. Het is toch een kleine moeite. En het is zo mooi om ook kinderen daar weer stil te zien staan bij het verleden, en bij het heden. Geef iedereen in ieder geval het idee: dit nooit meer.'