De grote overstromingen in 1926

INLEIDING
We schrijven 10-augustus 1925, Borculo werd getroffen door een zware windhoos. Een overzicht hiervan vindt U op de link cycloon-Borculo. De kranten stonden tot ver over de grenzen hier vol van.
Maar niemand kon toen nog vermoeden dat vijf maanden later Nederland opnieuw in het nieuws kwam door een natuurramp.

DE AANLOOP
De herfstmaand november van 1925 ging in Maastricht nog van start met een maximum temperatuur van ruim 23ºC maar op 13-november kwam het KNMI-station De Bilt met een maximum temperatuur van –0,1ºC al niet meer boven het vriespunt uit. De 2^e-helft van november 1925 verliep dan ook met koud winterweer. Op 20-november daalde de temperatuur op het inmiddels opgeheven KNMI-station Winterswijk naar –7,5ºC. En het zou nog kouder worden met op 5-december –16,2ºC in Winterswijk en in Sittard zelfs –18,3ºC.
Op 4-december had Groningen in de middag om 14-uur nog een temperatuur van -12ºC. En op 6-december een record lage temperatuur op het KNMI-station Den Helder van –11,3ºC.
De 30-daagse periode van 11-november 1925 t/m 10-december 1925 is tot op heden nog de koudste in zijn soort v/d vorige eeuw voor het KNMI-station De Bilt. De gemiddelde temperatuur kwam uit op -0,9ºC en dat was 5,7ºC onder normaal.
In deze periode van de 2^e-helft van november en de 1^e-helft van december 1925 kwam het ook regelmatig tot sneeuwval.

En toen ………………………… 

DECEMBER 1925
Op 15-december 1925 begon één van de meest catastrofale perioden uit onze klimatologische geschiedenis. De uiterst overvloedige regen sinds 19 december van dat jaar in combinatie met het smeltwater van alle sneeuw die er was gevallen sedert eind november 1925 zorgden voor uitzonderlijk hoge waterstanden van de Maas, Rijn en Waal met haar zijrivieren.
In de 3e-decade van december 1925 viel op het KNMI-station De Bilt 105 mm regen en in Apeldoorn 126 mm.
Het landelijk gemiddelde aan neerslag in de 3e-decade van december 1925 bedroeg 87 mm en is daarmee nog steeds koploper.
Dit alles resulteerde in de catastrofale overstromingsramp van begin 1926 en niet alleen in Nederland maar ook in de aangrenzende landen.

  
Op de foto hierboven links een moeder die haar zieke kind over de wegzakkende spoordijk bij Wijchen in veiligheid brengt.
Rechts op de foto een ondergelopen boerderij in de buurt van Wychen.

JANUARI 1926
In januari 1926 stond het water extreem hoog in de grote rivieren. In de ochtend van 31 december 1925 brak de dijk van de Maas bij Overasselt en Nederasselt waardoor het Land van Maas en Waal overstroomde. Grote delen van het rivierengebied kwamen hierdoor begin januari 1926 onder water te staan. Door het binnenstromende water en ijs werden 3000 huizen beschadigd of verwoest. De schade bedroeg 10 miljoen gulden. Het was de laatste grote watersnoodramp in het Rivierengebied. De opbrengst van de toen uitgegeven ansichtkaarten was bedoeld voor de slachtoffers van de ramp.

   
Op de foto hierboven levensmiddelen voorziening per bootje in Grave.

Ook op andere plaatsen in het Land van Maas en Waal braken de dijken door. De Bommelerwaard bleef gespaard. Wel was er veel overlast van het hoge water.
Verschillende steden in de vallei van de Maas komen onder water te staan. Door de grootte van de schade die werd veroorzaakt is dit zonder twijfel één van de drie meest catastrofale overstromingen van de eeuw in de Maasvallei (de andere twee zijn die van december 1993 en die van januari 1995). 
Op de 8^e-januari 1926 steeg door de zeer snelle dooi in Keulen het peil van de Rijn al tot een recordhoogte van 9,76 meter.

In kranten uit januari 1926 wordt uitgebreid verslag gedaan van overstromingen overal in Nederland. Meldingen kwamen uit o.a. Stevensweert, de omgeving van Cuyk en Boxmeer, Eindhoven, de Vechtstreek, Grave, Den Bosch, Nijmegen en Deventer.

    
Hierboven links een aanzicht op het stadje Cuyk en hierboven rechts de dijkdoorbraak bij Nederasselt.

Op de 8e-januari stond er in de Zwolse Courant het volgende bericht:
"Gistermorgen om 8 uur luidde in Zalk de noodklok toen het IJsselwater zich met donderend geweld door een breuk in de dijk bij Zalk perste. De wegen tot bij Kamperveen en Elburg kwamen onder water te staan. Het boerderijtje van de familie Jacob Bruggeman, dat vlak achter de dijk lag waar de breuk ontstond, werd weggespoeld. De bewoners die het zagen aankomen konden met het vee op tijd wegkomen."

 Ook in de Achterhoek had men last van hoog water. Eind december 1925 viel er alleen al in Aalten op 30- en 31-december rond 50 mm regen. En Winterswijk kon zelfs nog storm noteren met windkracht 9 op die 31^e-december. Temperaturen eind december 1925 lagen hoog, in o.a. Winterswijk ruim 13ºC.
In Zutphen was in 1926 een zeer ernstige overstroming, waarbij de gehele stad onderliep. Maar ook verder naar het oosten toe, zo liepen in het begin van de vorige eeuw de landerijen langs de laaglandbeek de Slinge, waaraan Aalten en Varsseveld liggen, regelmatig onder water zo ook in 1926. De Slinge heeft sinds 1926 wel een andere loop gekregen. De Boven-Slinge, waaraan Aalten ligt, mondt nu uit in de Oude IJssel, maar in 1926 was dat nog in de Berkel, die weer bij Zutphen in de IJssel uitmondt.
Ook berichten van wateroverlast in de Vechtstreek en Twente. Ondanks het uitdiepen en verbreden van de Vecht begin van de vorige eeuw, had men in de Vechtstreek ook vaak last van overstromingen. Zo was in 1926 de situatie zeer kritiek toen er in Dalfsen een dijk doorbraak.
In Twente o.a. een bericht vanuit Vriezenveen waar ondermeer de buurtschap De Pollen blank stond.

 BEZOEK KONINGIN
Koningin Wilhelmina bezocht het getroffen rivierengebied en geheel onverwacht kwam zij ook in Ammerzoden waar zij sprak met een aantal totaal verraste inwoners. De Ammerzodenaren hadden geen gelegenheid gehad zich op hun "paasbest" aan te kleden en het bezoek kreeg een geheel ongedwongen karakter. Het verhaal wil dat een boer door het koninklijk bezoek werd opgehouden, terwijl zijn vrouw op hem zat te wachten. Toen hij eindelijk thuis kwam, vroeg ze: 'Man, waor binde toch zo lang gewest?' 'Och, vrouwke', antwoordde hij toen doodkalm, ''k heb een tèdje met de Keuningin staon praoten'.

  
Op de foto hierboven links Koningin Wilhelmina die een bezoek bracht aan het rampgebied.
Op de foto hierboven rechts een uitzicht op Wychen "aan zee".

Onderstaande twee foto's zijn afkomstig van de grootvader van Guido van der Wedden, deze was actief voor het waterschap in het begin van de vorige eeuw. De foto is van de Achterstraat van Beneden Leeuwen.

Onderstaande tekst stond op de achterzijde van de foto.

Op 23 januari schreven de bladen dat het is gaan vriezen, dat 'alles in een ijsvlakte herschapen' is.

 TOEKOMST
De hoogste afvoer van de Rijn ooit gemeten is tot nu toe in 1926, toen 12.600 kubieke meter per seconde water ons land binnenstroomde. Dat was ook de laatste keer dat in ons land een rivierdijk bezweek. Tijdens de kritieke hoogwaterstanden van 1993 en 1995 werd een maximale afvoer van twaalfduizend kubieke meter per seconde gemeten.

De vijf provincies van de grote rivieren gaan er samen met Rijkswaterstaat van uit dat de Rijn in de toekomst zelfs 18.000 kubieke meter water per seconde naar zee moet kunnen transporteren. Nu is dat 15.000 kubieke meter. Daardoor zullen ook de waterstanden in Waal, Maas, Lek en IJssel flink stijgen.
Om die enorme hoeveelheid extra water - de provincies gaan ook nog eens uit van een zeespiegelstijging van 60 centimeter in de komende honderd jaar - te kunnen verwerken zijn zondermeer maatregelen vereist, stellen de provincies.