De vrije vlucht van de informatie

Commentaar voor De Groene Amsterdammer van 20 maart 1996

Ondanks de voortrazende commercialisering van het Internet leeft het aloude hackerscredo van de free flow of information nog altijd. Niet in de laatste plaats vanuit Nederland. Zo kwam het merendeel van de ruim honderd Scientology-homepages met daarop de omstreden Fishman-getuigenisverklaring van Nederlandse sites.
Die actie ging om het recht om ongestoord kritiek te uiten op de Church of Scientology. Het op het Net zetten van een openbaar rechtbankstuk waarin voormalig Scientology-lid Steven Fishman de intimidatiemethoden van desekte uit de doeken deed, leende zich daar bij uitstek voor.
De uitspraak vorige week van het kort geding was een overwinning van de Scientology-critici: de Fishman-documenten mogen blijven hangen. De proceskosten zijn voor rekening van de sekte.
Half februari werd een andere organisatie met een lange geschiedenis van leugens en intimidatie aangepakt via het Internet: McDonald's. Op vier servers - in Amerika, Finland, Nieuw Zeeland en Nederland - ging de McSpotlight-homepage de lucht in (http://www.McSpotlight.org). Kern van deze site vormt een al ouder document van Greenpeace-London 'What's wrong with McDonald's?' Want zo'n beetje alles aan deze multinational blijkt verkeerd te zijn: de lonen, de arbeidsomstandigheden, de schade aan het milieu (van regenwouden tot verpakkingsafval) , de pretenties over gezonde voeding, de
kinderlokkende reclame. McDonald's was not amused toen het Greenpeace-stuk voor het eerst openbaar werd, en de zogeheten McLibel-case is inmiddels een van de langstlopende zaken in Groot-Britannië.
Vooralsnog laat McDonald's de McSpotlight-sites - bijna een miljoen hits (bezoekjes aan de pagina) in de eerste maand - met rust.
Na de sektarische hersenspoelers en de verkeerde hamburgerketen is dan nu de Nederlandse overheid aan de beurt. Hier gaat het niet zozeer om het recht op kritiek maar om het recht op informatie. Jansen & Janssen - een
onderzoeksbureau dat zich richt op politie en Justitie - heeft vorige week het 5000 pagina's tellende onderzoeksrapport Inzake opsporing van de commisie-Van Traa online gezet (http://www.xs4all.nl/~respub). Gratis, terwijl de gedrukte versie f695,- kost en de cd-rom f650,- .
Beide produkten zijn uitgebracht door de Sdu, de geprivatiseerde Staatsdrukkerij. Hoewel op overheidsinformatie geen auteursrecht berust, heeft de Sdu de facto een monopoliepositie: als cadeautje bij de privatisering kreeg de uitgeverij een zak met orders mee, plus de beschikking over de elektronische versies van al het overheidsmateriaal.
Terwijl digitale kopieën vrijwel niks kosten, kan de Sdu elke prijs vragen. De Sdu is weliswaar aanwezig op het Net (http://www.sdu.nl) , maar ook daar moet je voor bijvoorbeeld de Staatscourant, de kamerhandelingen en de kameragenda's tachtig gulden per maand neertellen.
Bureau Jansen & Janssen heeft de cd-rom van de Sdu gestript van alle bewerkings- en vormgevingscodes en de kale, rechtenvrije tekst op het Net gezet. Het bureau wil daarmee de discussie over de toegankelijkheid van overheidsinformatie en het Sdu-monopolie aanzwengelen. Het online-gastenboek
bevat reeds honderden bijdragen - variërend van 'Als geïnteresseerde huisvrouw eindelijk de beschikking over het felbegeerde rapport' tot 'Internet in optima forma!'
En dat is het ook. De actie oogste zelfs bewondering van de Sdu, al zoekt men daar wel uit of niet toch op de een of andere manier hun databank-rechten zijn geschonden.