A Paris ce 11 Maj 1668.
Il est vray que l'experience confirme ce que dit Spinosa que les petits objectifs au microscope representent plus distinctement les objects que les grands, avec des ouvertures proportionelles, et sans doute la raison s'en peut donner, quoyque le Sieur Spinosa ni moy ne la scachions pas encore. mais aussi de l'autre costè il est certain qu'on distingue plus de profondeur aux objects quand l'objectif est moins convexe. [...] |
Het is waar dat de ondervinding bevestigt wat Spinoza zegt, dat kleine objectieven bij de microscoop de objecten beter weergeven dan grote, met de openingen naar verhouding, en zonder twijfel kan de reden ervan gegeven worden, hoewel de heer Spinoza en ik deze nog niet kennen. Maar aan de andere kant is het ook zeker dat men aan de objecten meer diepte onderscheidt wanneer het objectief minder bol is. [...] | |
Voicy les mesures de la vraye Campanine*) [>], avec la quelle j'aye estè comparer la miene, qui a cause de la grande ouverture que j'avois donnè a l'objectif estoit beaucoup plus claire, mais en recompense un peu moins distincte que l'autre, qui en effect est un peu sombre, mais pourtant tres excellente. [...] |
Hier zijn de afmetingen van de echte campanine*) [>], waarmee ik de mijne heb vergeleken, die door de grote opening die ik aan het objectief had gegeven veel helderder was, maar daarentegen wat minder duidelijk dan de andere, die inderdaad wat donker is, maar toch heel uitstekend. [...] | |
[ *) Telescoop volgens Campani. Op p. 207: "toute garnie de vos verres" (geheel voorzien van jouw glazen).] |
Pour ce qui est de ma nouvelle methode de composer un petit cave avec un objectif, [...]. Ce composè, suivant la demonstration, doibt faire autant que les verres hyperboliques, parce que le concave corrige les defauts de l'objectif qui vienent de la figure spherique. [...] | Wat betreft mijn nieuwe methode om een klein hol glas samen te stellen met een objectief, [...]. Dit samenstel, volgens het getoonde, moet gelijkwaardig zijn aan hyperbolische glazen, omdat het holle glas de gebreken van het objectief corrigeert die komen van de bolvorm. [...] |
[...] Il n'est pas necessaire de vous recommander le secret. et quand mesme l'invention ne reussiroit pas je ne voudrois pas que vous en dissiez rien a l'Israelite, a fin que par luy, Hudden ou d'autres ne penetrassent dans cette speculation qui a encore d'autres utilitez. |
[...] Het is niet nodig je aan te bevelen het geheim te houden. En toch, de uitvinding zou niet slagen als ik niet wilde dat je er iets over zei tegen de Israeliet [Spinoza], opdat via hem Hudde of anderen doordringen tot deze speculatie, die ook nog ander voordelen heeft. | |
Pour autheur de dioptrique je n'en vois pas encore de meilleur que Kepler, dont il y a un exemplaire dans la bibliotheque de mon Pere, outre celuy que j'ay emportè, qui est reliè avec d'autres traitez*). demandez moy ce que vous n'y comprendrez pas, et ce que vous voulez scavoir d'avantage, et je vous esclairciray de tout. | Van de schrijvers over optica zie ik nog geen betere dan Kepler, waarvan een exemplaar in de bibliotheek van Vader is, behalve datgene dat ik meegenomen heb, dat samen met andere verhandelingen*) is ingebonden. Vraag me wat je er niet van begrijpt, en wat je meer wilt weten, en ik zal je alles ophelderen. | |
*) Dioptrice [ met Tertius interveniens, Antwort ... auf D. Helisaei Röslini, De stella tertii honoris in Cygno, De vero anno, Eclogae chronicae, De cometis. Cf. Bibl. Zuyl: 4o.613/5.] |
Si ma dioptrique ne s'avance pas plus, ce n'est que faute de loisir, et parce qu'il est difficile de s'appliquer a ces matieres par intervalles, quand on est distrait par beaucoup d'autres choses comme je le suis tousjours icy. Pour la perspective je n'ay veu aucun autheur que Stevin, c'est pourquoy je ne puis pas vous dire qui est le meilleur. Il y a si peu de difficultè en cette science, qui se peut comprendre dans une ou deux regles, que je ne doute pas, que vous ne puissiez trouver tout par vous mesme. Dites moy ce que vous y trouvez de plus difficile, et je vous l'expliqueray. [...] |
Als mijn 'Dioptrica' [>] niet verder komt is het alleen door gebrek aan vrije tijd, en omdat het moeilijk is zich bij tussenpozen op deze materie toe te leggen, wanneer men afgeleid wordt door veel andere dingen zoals hier bij mij steeds het geval is. Over het perspectief heb ik geen andere schrijver gezien dan Stevin, daarom kan ik je niet zeggen wie de beste is. Er is zo weinig moeilijks in deze wetenschap, die te begrijpen is in een of twee regels, dat ik er niet aan twijfel dat je alles zelf kunt vinden. Zeg me wat er het moeilijkst in vindt, en ik zal het je uitleggen. [...] |
[...] les loys du mouvement inventees par vous et par Monsieur le Doctor Wren 6, et peut estre celles de Monsieur le Doctor Wallis 7 seront encore la mesme chose. Mais cest vostre faute, Je le puis bien dire, qu'elles ne soyent attribuees entierement a vous seul. Je crois vous avoir predit 8 il y a long temps ce qui en est arrivé lors que Je vous excitois a publier les regles du mouvement dont vous nous avez fait voir quelque specimina en vostre chambre a Londres 9. Si vous m'eussiez cru, vous auriez épargné de la peine a ces deux Messieurs que je viens de nommer. [...] | [...] de bewegingswetten, gevonden door u en door de heer doctor Wren 6, en misschien die van de heer doctor Wallis 7 zullen wel op hetzelfde neerkomen. Maar het is uw fout, mag ik wel zeggen, dat ze niet geheel aan u alleen zijn toegeschreven. Ik geloof dat ik u al lang geleden voorspeld heb 8 wat ermee gebeurd is, toen ik u aanspoorde de bewegingsregels te publiceren, waarvan u ons enkele voorbeelden hebt laten zien op uw kamer in Londen 9. Als u me geloofd had zou u deze twee heren die ik net genoemd heb moeite bespaard hebben. [...] | |
6) Zie brief No. 1696 [p. 346-8]. 7) No. 1704 [p. 359-362]. 8) No. 1102 [IV, 321], van 1 maart 1663. 9) Waarschijnlijk in 1661 (No. 1716 [386]). Al op 16 juni 1661 (No. 864 [III, 278]) spoorde Moray Huygens aan om te publiceren. |
[...] Je vis avant hier le Ballet de Flore [^] qui est bien beau. Il y avoit en mesme temps pour spectateurs 4 Iroquois qui sont venus icy de Canada pour veoir le païs. On dit qu'en estant revenus ils dirent que le diable fait bien de plus estranges choses icy qu'en leur pays. Et qu'au reste ils confessoient qu'ils n'avoit pas des yeux pour voir la beautè de ces choses ni d'esprit pour les comprendre ni de paroles pour en parler. Adieu. | [...] Ik heb eergisteren het 'Ballet de Flore' [^] gezien, dat heel mooi is. Er waren tegelijkertijd als toeschouwers 4 Irokezen die hier gekomen zijn uit Canada om het land te zien. Men zegt dat ze bij terugkomst zeiden dat de duivel hier heel wat vreemdere dingen maakt dan in hun eigen land. En dat ze overigens ogen te kort kwamen om de schoonheid van deze dingen te zien, en verstand om ze te begrijpen, en woorden om erover te praten. Tot ziens. | |
[ In Canada waren Jezuïeten actief, zie: Relation de ce qui c'est passé dans la Nouvelle France aux années 1668 & 1669. (Engl.); en: Chr. Le Clercq, Premier etablissement de la foy dans la Nouvelle France (1691) II, 80 (er is geen vermelding gevonden van Irokezen in Parijs).] |
[...] Pour ce qui est des Regles du mouvement de Percussion, j'ay estè estonnè en voyant celles de Monsieur Wren imprimées dans vostre Journal [^] sans qu'on y ait fait la moindre mention de moy, puisque non seulement on scavoit que je les avois trouvées il y avoit longtemps, mais qu'encore depuis peu je les avois communiquées [^] a la Societè Royale, Monsieur Oldenbourg m'ayant demandè [^] par son ordre ce que je pouvois avoir trouvè dans cette matiere du mouvement, et cela a fin que je n'y fusse pas prevenu. Mais quand il n'y auroit nulle obligation a faire mention de moy apres cela, j'admire comment on a pu trouver bon d'en user de cette maniere. Car on devoit bien presumer que je demanderois quelque part en l'honneur de l'Invention de ces regles. | [...] Wat betreft de regels voor beweging bij botsing, ik was verbaasd die van de heer Wren gedrukt te zien in uw tijdschrift [^], zonder dat men de minste melding van mij heeft gemaakt, daar men niet alleen wist dat ik ze lang geleden gevonden had, maar bovendien had ik ze onlangs meegedeeld [^] aan de Royal Society, nadat de heer Oldenburg me volgens zijn opdracht gevraagd had [^] naar wat ik gevonden zou kunnen hebben in deze zaak van beweging, en dit opdat men mij niet voor zou zijn. Maar wanneer er geen verplichting zou zijn mij daarna te vermelden, vraag ik me af hoe men het goed heeft kunnen vinden op deze manier ermee om te gaan. Want men moest wel aannemen dat ik enig aandeel in de vondst van deze regels zou vragen. |
Et cependant comment pouvois je faire voir que j'avois droit d'y pretendre, si ce n'est en rapportant ce qui c'est passè sur ce suject entre ces Messieurs et moy, ce qui ne pouvoit pas estre fort avantageux ni a eux ni a Monsieur Wren. Je ne scay que le monde en jugera en voiant dans le Journal des Scavans [^] ce que j'ecris a l'Autheur sur cette matiere, quoy que je n'aye rien mis que ce qui est de fait et necessaire pour m'exempter de soupçons, et maintenir ce qui m'appartient justement, car je suis fort eloignè d'avoir aucune sinistre opinion de Monsieur Wren, qui a acquis trop d'honneur par ses inventions pour se vouloir parer de celles d'autruy. [...] | Echter, hoe zou ik kunnen aantonen dat ik recht had er aanspraak op te maken, anders dan door te verhalen wat er met betrekking tot dit onderwerp gebeurd is tussen deze heren en mij, wat niet zeer voordelig zou kunnen zijn voor zowel hen als voor de heer Wren. Ik weet niet hoe men zal oordelen als men in het Journal des Scavans [^] ziet wat ik over deze zaak aan de auteur schrijf, hoewel ik er slechts in heb gezet wat feitelijk is, en nodig om me van verdenkingen te vrijwaren, en te behouden wat me rechtens toebehoort, want het is verre van mij een ongunstige mening te hebben over de heer Wren, die door zijn vondsten te veel eer heeft verworven dan dat hij zich zou willen tooien met die van een ander. [...] |