Home

Christiaan Huygens

in het Nederlands

Christiaan Huygens (1629 - 1695), de grote Nederlandse natuurkundige die met zijn 'ondervinding en rede' zoveel verschillende bijdragen leverde aan de wetenschap 1, heeft maar twee werken gepubliceerd in zijn moedertaal:
  • 'Van rekeningh in spelen van geluck' (Lat. 1657, Ned. 1660), elders 2 te vinden.
  • Kort Onderwys aengaende het gebruyck der Horologien tot het vinden der Lenghten van Oost en West (1665).
Maar Huygens heeft wel meer in het Nederlands geschreven, al was dat wel eens met Latijn doorspekt en doorweven:
bijzonnen
vat met loodje en knapglaasje Onderzoeksnotities in het Nederlands:

  • Het luchtledige (1661-62), experimenten met een luchtpomp (rechts: 'spring-glaasje'). Met een waarneming waarover Huygens later publiceerde, hangend water.

  • Lenzen slijpen (ca. 1660), eerste verslag van het moeizame handwerk dat nodig was om verder te kunnen kijken ("ick sleep 9 uren").

slijptoestel Samen met broer Constantijn:
  • Memorien aengaende het slijpen van glasen tot verrekijckers (1685).

Over uurwerken op zee: Overzicht van stukken in het Nederlands in Oeuvres Complètes: Over zuiver wiskundige onderwerpen, afgezien van kansrekening, schreef Huygens niet in het Nederlands, behalve één stukje over het berekenen van de hoeken van een boldriehoek waarvan de zijden bekend zijn (T. XX, 458-460). Brieven in het Nederlands o.a.:
  • J. J. Stampioen, boekenlijst en studieadvies (1645).
  • Briefwisseling met Dirck Rembrandtsz van Nierop (1659-'69).
  • Idem met Antoni van Leeuwenhoek en met Nicolaas Hartsoeker (ca. 1678).
  • Over lengtevinding op zee met Joh. Hudde (1685-'90), Abr. en Joh. de Graaf (1687-'93), en anderen.


Vertaald:  3

halve parel in halve cirkel T. I - X:

barometer 2 T. XI:
  • Meetkunde-problemen voor de 16-jarige Huygens (1645).

  • Theorema's over de kwadratuur van hyperbool, ellips en cirkel bij gegeven zwaartepunten van delen (1651), met: Onderzoek van de cirkelmeting van ... Gregorius van S. Vincent.
T. XII: breking van licht T. XIII: T. XIV: T. XV: T. XVI: man op boot geeft twee hangende bollen aan man op wal
Fig. 9: paraboloide, 3 bollen op wand
T. XVII: cycloidale slinger T. XVIII:
  • Het slingeruurwerk, of Meetkundige bewijzen over de beweging van slingers aangepast aan uurwerken (1673).
T. XIX: T. XX: T. XXI: T. XXII:

En verder:

Catalogus Librorum T. XXII:

T. I-XXII:
  • Een overzicht van de Oeuvres complètes 5: Sommaires, met vertaling.

  • Bibliografie (Ouvrages cités), veel is al online beschikbaar.

  • Een lijst met genoemde dagen uit het leven van Chr. Huygens.
Varia, o.a.:

Noten

  1. P. Harting, Christiaan Huygens : in zijn leven en werken geschetst, Groningen 1868.
    Émile Picard, 'Christiaan Huygens' (Troisieme centenaire de la naissance), 1929.
    DBNL met o.a.: Jan Romein en Annie Romein-Verschoor, 'Christiaen Huygens' in Erflaters.
    A. E. Bell, Christian Huygens and the development of science in the seventeenth century (London 1947/50).
    V. Freijser (ed.), Leven en leren op Hofwijck, Delft 1988.
    C.D. Andriesse, Titan kan niet slapen (Amsterdam, 1993), Engl.: Huygens - The Man behind the Principle (Cambridge, 2005; preview).
    R.H. van Gent en A.C. van Helden, Een vernuftig geleerde: De technische vondsten van Christiaan Huygens (Leiden 1995, pdf).
    De zeventiende eeuw, 12-1 (1996).
    Fokko Jan Dijksterhuis, 'Titan en Christiaan Huygens in werk en leven', in Gewina 23-1 (2000).
    Rienk Vermij, Huygens. De mathematisering van de werkelijkheid (Diemen, 2004).
    Christiaan Huygens Web, ook bij DWC, het Digitaal Wetenschapshistorisch Centrum van de KNAW.
    Tentoonstelling 'Christiaan Huygens. Facetten van een genie: de manuscripten' (UB Leiden, 2004).

      Gianfranco Mormino, 'Bibliographie huguenienne', in Revue d'histoire des sciences, 56 (2003) 153-190.
      Fabien Chareix, La philosophie naturelle de Christiaan Huygens (2006; preview); bibliografie.

    portret naar medaillon Portretten (ook van Constantijn Huygens) bij Kees Verduin.
    Bram Stoffele, 'Christiaan Huygens — A family affair' (2006).
    Wikipedia: vader Constantijn Huygens, DVN: moeder Suzanna van Baerle.

    Huygensmuseum Hofwijck.
    De canon van Nederland (2006).
    Luuc Kooijmans, 'De geestelijke worsteling van Christiaan Huygens (1629-1695)', in Historisch Nieuwsblad, 4 (2007).
    Webtentoonstelling 'Huygens in Leiden', 2013.
    Vincent Icke, filmpjes bij de 'Huygens tentoonstelling', Grote Kerk in Den Haag, 2013.
    Biografisch portaal, Christiaan Huygens.
    Hugh Aldersey-Williams, Dutch Light. Christiaan Huygens and the Making of Science in Europe, London 2020;  Ned.: Een eeuw van licht, Amst. 2020;  recensie.

      Vindplaatsen van 'ondervinding en rede' (experientia ac ratione) staan in een noot bij III, 444.   «

  2. Van rekeningh in spelen van geluck (in Fr. van Schooten, Mathematische oeffeningen, 1659/60) kreeg een heruitgave bij Epsilon (Utrecht, 1998).
    En op het web van C. J. Verduin (met meer!).
    Zie voor uitgaven van Huygens' werk biblio-1 en -2, bij 'Huygens Web'.
      Of the laws of chance, or, A method of calculation of the hazards of game (John Arbuthnot), 1692, 4e ed. John Ham, 1738.   The value of all chances in games of fortune (transl. W. Browne), 1714.   «

  3. Vertalingen zijn van ondergetekende, tenzij anders vermeld.   «

  4. Zie de lezing: 'De veilingcatalogus gedigitaliseerd'. Ook die van Constantijn Huygens (1688) vermeldt veel natuur­wetenschappelijke boeken. En nog meer de Bibliotheca Zuylichemiana (1701).
      Tentoonstelling Museum Meermanno, 2013: 'Huygens en zijn boeken' (Const. Huygens).

  5. Oeuvres complètes op het web bij Gallica: er was een overzicht bij 'Huygens Web'.
    Bij Internet Archive is sinds 2013 de hele serie T. 1 t/m 22 beschikbaar, zodanig dat vanuit de ene pagina (bijna) elke andere is te vinden door deel en blz in te typen in de URL (uitzondering: 13-2).
      Eerder waren bij Internet Archive beschikbaar: T. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13-1, 13-2, 14.
    En (het was bijna niet te geloven) sinds 2010 alle 22 delen met gedigitaliseerde tekst bij DBNL.
      De brieven (T. 1-10) zijn ook te doorzoeken bij ePistolarium, 'Circulation of Knowledge and Learned Practices in the 17th-century Dutch Republic'.

    Opuscula postuma (1703), Opera varia (1724), en Opera (1751). Hier een index.

    Handschriften: Leiden UB, 'Collectie Christiaan Huygens';  2016: Codices Hugeniani Online.

      Gianfranco Mormino, 'Sur quelques problèmes éditoriaux concernant l'œuvre de Christiaan Huygens', in Revue d'histoire des sciences, 56 (2003) 145-151.
      Joella Yoder, Catalogue of the Manuscripts of Christiaan Huygens including a concordance with his Oeuvres Complètes, Brill 2013, preview.


Home | Christiaan Huygens in het Nederlands (top)
Ad Davidse, 2004-'22