Standpunt van ondergetekende organisaties over de huisbezoeken van de sociale dienst Amsterdam tbv de commissievergadering Werk en Inkomen van de gemeenteraad d.d. 09-12-2004

Momenteel worden door de sociale dienst Amsterdam huisbezoeken afgelegd bij clienten van de dienst. In principe komt iedereen voor een bezoek in aanmerking, ook als men niet van fraude wordt verdacht. De bezoeken worden niet aangekondigd. Mensen die een uitkering aanvragen krijgen standaard een huisbezoek. Zij worden van te voren niet ingelicht over het feit, dat een huisbezoek zal plaatsvinden. Er is geen last tot binnentreden. Een medewerker van de afdeling handhaving en controle en een gewone sociale dienst medewerker vragen of ze binnen mogen komen en vragen vervolgens toestemming om in kasten te mogen kijken. Aanvragers van een uitkering wordt erop gewezen, dat weigering van het huisbezoek leidt tot het buiten behandeling stellen van de aanvraag. Na de ‘toestemming’ binnen te mogen komen gaan de ambtenaren aan de slag. Ze trekken laden open, noteren indien nodig de labels van de kleding om te bepalen of het dure kleding betreft en vragen om de administratie te tonen. Of ze bekijken met een vergrootglas wie een bepaald schilderij gesigneerd heeft. Ook als er sprake is van kleine onregelmatigheden of een beperkte fraude die in principe hooguit tot een tijdelijke sanctie kan leiden. wordt de uitkering vaak standaard opgeschort, zo ervaren wij. Naar wij hebben begrepen mogen clienten die al een uitkering hebben, na advies van de gemeente-advokaat nu de eerste keer weigeren, waarna een dossieronderzoek plaatsvindt of er onregelmatigheden zijn of wellicht bepaalde administratieve gegevens niet met elkaar in overeenstemming zijn. Bij het tweede verzoek leidt weigering tot opschorting van de uitkering, ongeacht of er sprake is van fraude of niet.

Veel mensen die een huisbezoek krijgen ervaren dit als een schending van hun grondrecht op huisvrede, zoals dat geformuleerd staat in het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) en de grondwet. Veel mensen zitten in spanning thuis ‘wanneer komen ze’, ook als ze niets te verbergen hebben, want het is een inbreuk op je bestaan, en mensen hebben slapeloze nachten en moeten via de dokter extra medicijnen gebruiken om overeind te blijven. Deze negatieve effecten van het repressieve beleid zijn zeer moeilijk zichtbaar te maken want veel clienten schuwen de pubiliciteit en willen niet een klacht indienen.

Volgens verschillende wetten en verdragen mag het recht op huisvrede alleen in bijzondere omstandigheden volgens bepaalde regels door de staat worden beperkt en moet bij wet geregeld zijn welke procedure dient te worden gevolgd. (Te denken valt aan een last tot binnentreden verstrekt door daartoe bevoegde instanties, binnentreden door daartoe bevoegde en beedigde ambtenaren) Aan deze voorwaarden wordt bij de huisbezoeken van de sociale dienst niet voldaan. Men omzeilt in feite deze procedures en wetten door het wel of niet verstrekken van een uitkering te koppelen aan het wel of niet toestemming geven van de client voor een huisbezoek. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de inlichtingenplicht die in de WWB geformuleerd staat en bij weigering van een huisbezoek zou je niet aan deze plicht hebben voldaan. Op deze wijze worden clienten onder druk gezet hun grondrecht op huisvrede op te geven zonder dat de bij wet geregelde procedures worden gevolgd. Wij vinden dit onjuist en wij vragen u dan ook, de huisbezoeken aan iedereen te beeindigen. Bij het afleggen van controlerende huisbezoeken en bij het uitoefenen van dwang moeten de procedures worden gevolgd zoals die bij wet geregeld zijn.

De wethouder formuleert een ‘maatschappelijke noodzaak’ om de huisbezoeken volgens de nu geldende werkwijze af te leggen. Omgetwijfeld zal er met deze werkwijze fraude worden opgespoord. Dit kan echter geen argument zijn om bij het doorbreken van het grondrecht van huisvrede de procedures zoals die bij wet geregeld zijn te omzeilen. Je kunt niet stellen dat mensen grondrechten hebben als het geen geld kost en niet als het wel geld kost. En natuurlijk moet fraude opgespoord worden, maar fraudeurs hebben ook grondrechten.

Bovendien zijn wij van mening, dat er al genoeg middelen zijn om fraude op te sporen, zoals het inlichtingenbureau, de koppeling van bestanden of een etmaal bij iemand voor de deur gaan staan.

Bovendien is het zo, dat er wel fraude wordt opgespoord, maar de vraag is hoe groot het werkelijke verschil is tussen de regiokantoren van de sociale dienst waar geen huisbezoeken worden afgelegd en de kantoren waar dat wel gebeurt. Uit de cijfers van de halfjaarsrapportage van de sociale dienst zijn ook heel andere conclusies te trekken, waarop ik in deze 3 minuten niet te lang wil ingaan. Opmerkelijk is de enorme toename van het aantal bezwaarschriften. Daar deze niet gespecificeerd zijn naar regio’s met en zonder controle en opsporing door huisbezoeken is uit de cijfers geen enkele conclusie te trekken, zeker ook niet dat er door de huisbezoeken sprake is van een relevante toename van standhoudende afwijzingen.

Maar nogmaals, wij vragen hier niet om een discussie over de mate van effectiviteit of over de wijze waarop huisbezoeken plaatsvinden, noch om een discussie of controle en welke wijze van controle geld bespaart. Wij stellen de rechtmatigheid van de huisbezoeken als controlemiddel aan de orde.

Van belang daarbij zijn artikel 8 van het Evrm en de artikelen 10 en 12 van de grondwet. De wethouder stelt in zijn antwoord dat beperking van het door artikel 8 Evrm gegeven grondrecht mogelijk is, als de noodzaak aanwezig is en de regels van de Wwb worden nageleefd. Over de noodzaak kan nog een aardige discussie gevoerd worden, immers meestal is er niets aan de hand en zijn er minder ingrijpende opsporingsmogelijkheden voor handen. Het gaat hierbij echter niet alleen over het schenden van de privacy waar specifieke wetgeving voor is geschreven, maar tevens over het huisrecht, eén van de klassieke grondrechten. Er zijn bovendien meer voorwaarden verbonden aan het inperken van de grondrechten. Zij moeten bij wet voorzien zijn. Daarvan is nu geen sprake. Kan er bij het Evrm nog sprake zijn van een wet in de ruime betekenis van het woord, bij artikel 10 moet er sprake zijn van een wet in de materiële zin en moet een rechtsgang naar een onafhankelijke rechter open staan.

En tot slot geldt ook na het eventueel inperken van het huisvrede-recht ook nog artikel 12 van de grondwet en bij een beperking van dat grondrecht moet voldaan worden aan alle voorwaarden die de Algemene Wet op het Binnentreden(AWBi) stelt. Dat wil zeggen met een schriftelijke last tot binnentreden door daartoe bevoegde ambtenaren of door toezichthouders die krachtens wet deze bevoegdheid gegeven is. Niet voor niets zijn er in de diverse afzonderlijke wetten, huisvestingswet, milieuwet, belastingwet, monumentenwet aparte bevoegdheden aan toezichthouders toegekend.

09-12-2004

Werklozen Belangen Vereniging Amsterdam

Komitee Vrouwen en de Bijstand

Vereniging Bijstandsbond Amsterdam

Bij de regiokantoren waar dat niet gebeurt wordt 37% van de aanvragen afgewezen. Bij de kantoren waar wel huisbezoeken plaatsvinden is dat 50%. Een verschil van 13%. Aangezien echter uit de halfjaarscijfers van de sociale dienst blijkt, dat het aantal bezwaarschriften de afgelopen tijd sterk is toegenomen, vooral waar het de eerste aanvraag van een uitkering betreft, lijkt het erop dat veel mensen waarvan de aanvraag na een huisbezoek buiten behandeling wordt gesteld in beroep gaan. De toename van het aantal bezwaarschriften is ongeveer gelijk aan het aantal extra opgeschorte aanvragen bij regiokantoren waar huisbezoeken worden afgelegd. Aangezien extrapolerend 40% bij bezwaarschriften gelijk krijgt wordt dan het verschil tussen de regiokantoren veel minder dan 13%.

Verder zullen mensen nog in hoger beroep gelijk krijgen en zullen sommigen na enige tijd overgaan tot het opnieuw aanvragen van een uitkering. Wij plaatsen vraagtekens bij de redenering, dat met de huisbezoeken kosten worden bespaard, gezien ook het grote aantal controle-ambtenaren dat extra moet worden aangenomen. Ook denken wij dat het verschil tussen de regiokantoren op een betere en goedkopere manier kan worden verminderd door verbetering van administratieve procedures en verbetering van de deskundigheid van de ambtenaren, waarvan de sociale dienst zelf zegt dat ze effect hebben gesorteerd.